384352LIBER
ubi ſistulæ coniunguntur, in naribus alias habent animulas, quæ aperiuntur, ut cian aer in modiolos attractus
fuerit, & fundulis preſſus, axcs, animtulæq́; in fundo poſitæ claudantur, & axes ſistularum aperiantur, &
aer ſubeat in fistulas, quæ ad infundibulum ducunt, cui coagmentat æſunt. Extollendo igitur uectes, quibus
alligantur catenæ, quæ cymbala babent, (bacinctas nos dicimus ) in modiolos depreſſæ abſorbctur acr per
axes, & animulas, quæ ſimt in fundo, & calcando, premendoq́; postea fit, ut aer per fiſtulas, ad infundibulum
impellatur, & per ceruicidam, collumq́; cius ad arculam uſque perting at, eamq́; ſubiens repleat, inde epiſto-
mia aperiuntur ab arculs ad canales, (regiſtros dicimus ) in canales aer ſubit, quinon prius adſonoras ſi-
ſtulas aſcendit, quàm manibus muſicorum pinnæ premantur, pinnæ autem choragia regularum mouent, ut
regulæ inde nerſatæ, inter canona, & tabulam foramina, quæ habent obuia, & peruia faciant foraminibus,
1110 quæſunt in canone, & in ſumma tabula, & libere exeat ſpiritus ad ſonor as ſiſtulas a quarum monero organũ
tetrachordon, exachordon, uel octochordon, uel ctiam polycbordon nominatur. quæ onmia ex diagramma-
te ſatis commode intelligi poſſiast.
fuerit, & fundulis preſſus, axcs, animtulæq́; in fundo poſitæ claudantur, & axes ſistularum aperiantur, &
aer ſubeat in fistulas, quæ ad infundibulum ducunt, cui coagmentat æſunt. Extollendo igitur uectes, quibus
alligantur catenæ, quæ cymbala babent, (bacinctas nos dicimus ) in modiolos depreſſæ abſorbctur acr per
axes, & animulas, quæ ſimt in fundo, & calcando, premendoq́; postea fit, ut aer per fiſtulas, ad infundibulum
impellatur, & per ceruicidam, collumq́; cius ad arculam uſque perting at, eamq́; ſubiens repleat, inde epiſto-
mia aperiuntur ab arculs ad canales, (regiſtros dicimus ) in canales aer ſubit, quinon prius adſonoras ſi-
ſtulas aſcendit, quàm manibus muſicorum pinnæ premantur, pinnæ autem choragia regularum mouent, ut
regulæ inde nerſatæ, inter canona, & tabulam foramina, quæ habent obuia, & peruia faciant foraminibus,
1110 quæſunt in canone, & in ſumma tabula, & libere exeat ſpiritus ad ſonor as ſiſtulas a quarum monero organũ
tetrachordon, exachordon, uel octochordon, uel ctiam polycbordon nominatur. quæ onmia ex diagramma-
te ſatis commode intelligi poſſiast.
TRansferatvr nunccogitatus ſcripturæ ad rationem non inutilem, ſed ſumma ſoler-
tia a maioribus traditam; qua in uia rheda ſedentes, uel mari nauigantes, ſcire poſsimus
quot millia numero itineris fecerimus. Hocautem erit ſic. Rotæ, quæ erunt in rheda,
2220 ſine latæ per medium diametron pedum quaternum, & ſextantis; ut cum ſinitum locum
habeatin lerota, ab coq́; incipiat progrediens in ſolo uiæ facere uerſationem, peruniendo ad eam
ſunitionem, a qua cœperit uerſari, certum modum ſpatij habeant peractum pedum 12. Hisita præ-
paratis tunc in rotæ modiolo ad partem interiorem, tympanum ſtabiliter includatur, habens extra
frontem ſuæ rotundationis extantem denticulum unum. Inſuper autem ad capſum thedæ, locula-
mentum firmiter ſigatur, habens tympanum uerſatilc, in cultro collocatum, & in axiculo concluſum.
In cuius tympani frontem denticuli perficiantur æ qualiter diuiſi numero quadringenti, conuenien-
tes denticulo tympani inferioris. Præterca ſuperiori tympano ad latus figatur alter denticulus pro-
minens extra dentes. ſuper autem tertium tympanum planum cadem ratione dentatum incluſum in
alterum loculamentum collocetur conu cnientibus dentibus denticulo, qui in ſecundi tympani late-
3330 refuerit ſixus: in coq́; tympano foramina fiant, quantum diurni itineris miliariorum numero cum rhe
da poſsit exiri, minus plusve rem nihil impedit & in his foraminibus omnibus calculi collocentur,
inq́; eius tympani theca (ſiueid loculamentum eſt) ſiat foramen, unum habens canaliculum, qua cal-
culi, qui in eo tympano impoſiti fuerint, eum ad eum locum uenerint, in rhedæ capſum & uas æ-
neum, quod erit ſuppoſitum, ſinguli cadere poſsint. Ita cum rota progrediens ſecum agat tympa-
num imum, & denticulum eius ſingulis uerſationibus tympani ſuperioris denticulos impulſu cogat
præterire, efficiet, ut cum quatercenties imum uerſatum fuerit, ſuperius tympanum ſemel circuma-
gatur, & denticulus, qui eſt ad latus eius fixus, unum denticulum tympani plani producat. Cum er-
go quadringentcnis uerſationibus imi tympani, ſemel ſuperius uerſabitur, progreſſus efficiet ſpatia
pedum millia quinque, ideſt paſſus mille, Ex eo, quod calculi deciderint ſonando ſingula millia exijſſe
4440 moncbunt. Numerus uero calculorum ex imo collectus, ſumma diurni miliariorum itineris nume-
rum indicabit. Nauigationibus uero ſimiliter paucis rebus commutatis eadem ratione efficiuntur.
nanquctraijcitur per latera parictum axis habens extra nauem prominentia capita, in quæ inclu-
duntur rotæ diametro pedum quaternum, & ſextantis, habentes circa frontes affixas pinnas aquam
tangentes. Item medius axis in media naui habet tympanum, cum uno denticulo extanti extra ſuam
rotunditatem. Ad cum locum collocatur loculamentum, habens incluſum in ſe tympanum, peræ-
quatis dentibus quadringentis, conuenientibus denticulo tympani, quod eſt inaxeincluſum præ-
terea ad latus affixum extantem extra rotunditatem alterum dentem. Vnum inſuper in altero locu-
lamento cum co confixo, incluſum tympanum planum ad cundem modum dentatum, quibus denti-
bus denticulus, qui eſt ad latus fixus tympano, quod eſt in cultro collocatum in cos dentes, quiſunt
5550 plani tympani, ſingulis uerſationibus ſingulos dentes impellendo in orbem, planum tympanum uer-
ſet. In plano autem tympano ſoramina fiant, in quibus foraminibus collocabuntur calculi rotundi,
in theca eius tympani, (ſiue loculamentum eſt) unum foramen excauetur, habens canaliculum, qua
calculus liberatusab obſtantia, cum ceciderit in uas æreum ſonitum ſigniſicet. Ita nauis cum habue-
rit impetum, aut remorum, aut ucntorum flatu, pinnæ, quæ erunt in rotis tangentes aquam aduerſam
uchementi retrorſusimpulſu coactæ, uerſabunt rotas. Eæautem inuoluendo ſe, agent axem, axis uerò
tympanum, cuius dens circumactus, ſingulis uerſationibus ſingulos ſecundi tympani dentes impel-
lendo, modicas efficit circuitiones. ita cum quatercenties ab pinnis rotæ fuerint uerſatæ, ſemel tym-
panum planum circumagent impulſu dentis, quiad latus eſt fixus tympani in cultro. Igitur circuitio
tympani plani, quotieſcunque ad foramen perducet calculos, emittet per canaliculum. ita & ſonitu,
6660
tia a maioribus traditam; qua in uia rheda ſedentes, uel mari nauigantes, ſcire poſsimus
quot millia numero itineris fecerimus. Hocautem erit ſic. Rotæ, quæ erunt in rheda,
2220 ſine latæ per medium diametron pedum quaternum, & ſextantis; ut cum ſinitum locum
habeatin lerota, ab coq́; incipiat progrediens in ſolo uiæ facere uerſationem, peruniendo ad eam
ſunitionem, a qua cœperit uerſari, certum modum ſpatij habeant peractum pedum 12. Hisita præ-
paratis tunc in rotæ modiolo ad partem interiorem, tympanum ſtabiliter includatur, habens extra
frontem ſuæ rotundationis extantem denticulum unum. Inſuper autem ad capſum thedæ, locula-
mentum firmiter ſigatur, habens tympanum uerſatilc, in cultro collocatum, & in axiculo concluſum.
In cuius tympani frontem denticuli perficiantur æ qualiter diuiſi numero quadringenti, conuenien-
tes denticulo tympani inferioris. Præterca ſuperiori tympano ad latus figatur alter denticulus pro-
minens extra dentes. ſuper autem tertium tympanum planum cadem ratione dentatum incluſum in
alterum loculamentum collocetur conu cnientibus dentibus denticulo, qui in ſecundi tympani late-
3330 refuerit ſixus: in coq́; tympano foramina fiant, quantum diurni itineris miliariorum numero cum rhe
da poſsit exiri, minus plusve rem nihil impedit & in his foraminibus omnibus calculi collocentur,
inq́; eius tympani theca (ſiueid loculamentum eſt) ſiat foramen, unum habens canaliculum, qua cal-
culi, qui in eo tympano impoſiti fuerint, eum ad eum locum uenerint, in rhedæ capſum & uas æ-
neum, quod erit ſuppoſitum, ſinguli cadere poſsint. Ita cum rota progrediens ſecum agat tympa-
num imum, & denticulum eius ſingulis uerſationibus tympani ſuperioris denticulos impulſu cogat
præterire, efficiet, ut cum quatercenties imum uerſatum fuerit, ſuperius tympanum ſemel circuma-
gatur, & denticulus, qui eſt ad latus eius fixus, unum denticulum tympani plani producat. Cum er-
go quadringentcnis uerſationibus imi tympani, ſemel ſuperius uerſabitur, progreſſus efficiet ſpatia
pedum millia quinque, ideſt paſſus mille, Ex eo, quod calculi deciderint ſonando ſingula millia exijſſe
4440 moncbunt. Numerus uero calculorum ex imo collectus, ſumma diurni miliariorum itineris nume-
rum indicabit. Nauigationibus uero ſimiliter paucis rebus commutatis eadem ratione efficiuntur.
nanquctraijcitur per latera parictum axis habens extra nauem prominentia capita, in quæ inclu-
duntur rotæ diametro pedum quaternum, & ſextantis, habentes circa frontes affixas pinnas aquam
tangentes. Item medius axis in media naui habet tympanum, cum uno denticulo extanti extra ſuam
rotunditatem. Ad cum locum collocatur loculamentum, habens incluſum in ſe tympanum, peræ-
quatis dentibus quadringentis, conuenientibus denticulo tympani, quod eſt inaxeincluſum præ-
terea ad latus affixum extantem extra rotunditatem alterum dentem. Vnum inſuper in altero locu-
lamento cum co confixo, incluſum tympanum planum ad cundem modum dentatum, quibus denti-
bus denticulus, qui eſt ad latus fixus tympano, quod eſt in cultro collocatum in cos dentes, quiſunt
5550 plani tympani, ſingulis uerſationibus ſingulos dentes impellendo in orbem, planum tympanum uer-
ſet. In plano autem tympano ſoramina fiant, in quibus foraminibus collocabuntur calculi rotundi,
in theca eius tympani, (ſiue loculamentum eſt) unum foramen excauetur, habens canaliculum, qua
calculus liberatusab obſtantia, cum ceciderit in uas æreum ſonitum ſigniſicet. Ita nauis cum habue-
rit impetum, aut remorum, aut ucntorum flatu, pinnæ, quæ erunt in rotis tangentes aquam aduerſam
uchementi retrorſusimpulſu coactæ, uerſabunt rotas. Eæautem inuoluendo ſe, agent axem, axis uerò
tympanum, cuius dens circumactus, ſingulis uerſationibus ſingulos ſecundi tympani dentes impel-
lendo, modicas efficit circuitiones. ita cum quatercenties ab pinnis rotæ fuerint uerſatæ, ſemel tym-
panum planum circumagent impulſu dentis, quiad latus eſt fixus tympani in cultro. Igitur circuitio
tympani plani, quotieſcunque ad foramen perducet calculos, emittet per canaliculum. ita & ſonitu,
6660