Commentarii Collegii Conimbricensis e Societate Jesu. In universam dialecticam Aristotelis Stagirita, 1606

Table of contents

< >
[11.] ARTICVLVS III. Obiecta aduerſus definitionem artis, eorumq́ ue dilutio.
[12.] QVÆSTIO II. An artium diuiſio rectè ſe habeat. ARTICVLVS I. Prima artium diſtributio in reales, & ſermoeinales.
[13.] ARTICVLVS II. Altera diuiſio artis in practicas, & contemplatiuas. Tertia artium partitio in ſuperiores, & inferiores. Lingua, tropus, ratio, numerus, tonus, angulus, aſtra, Rus, nemus, arma, rates, vulnera, lana, faber. QVÆSTIO III. Quem ordinem inter ſe artes obtineant. ARTICVLVS I. De ordine inuentionis artium.
[14.] ARTICVLVS II. De ordine tradendi artes, & earum inter ſe prœcellentia.
[15.] QVÆSTIO IIII. Vtrùm Dialectica ſit perè, proprieque ſcientia, & ab alijs diſtincta? ARTICVLVS I. De nominibus Dialecticæ, eiuſque natur a, ac fine.
[16.] ARTICVLVS II. Dialecticæ in docentem, & vtentem partitio explicatur.
[17.] ARTICVLVS III. Dialecticam docentem eſſe verè, proprièq; ſcientiam à cæteris di- ſtinctam concluditur.
[18.] Dialecticam docentem eſſe partem Philoſophiæ ex dictis ſequi.
[19.] ARTICVLVS V. Dialecticam docentem eſſe practicam ſcientiam.
[20.] QVÆSTIOV. Quod nam ſit adæquatum Dialecticæ ſubiectum. ARTICVLVS I. Quale eſſe debeat cuiuſq́ ue artis ſubiectum.
[21.] ARTICVLVS II. Aliorum de ſubiecto Dialecticæ opiniones confutantur.
[22.] ARTICVLVS III. Diſſerendi modum eſſe Dialecticæ ſubiectum comprobatur.
[23.] ARTICVLVS IIII. Aliquæ obiectiones contra ſuperiorem doctrinam diluuntur.
[24.] QVÆSTIO VI. Sit ne Dialectica ad alias diſciplinas capeſſendas neceſſaria, an non? ARTICVLVS I. Difputatur quæſtio in vtramque partem.
[25.] ARTICVLVS. II. Reſoluitur quæſtio, & ſatisfit argumentis, quatenùs reſo- lutioni aduerſantur.
[26.] APPENDIX. In qua Logicœ partitiones breuiter explicantur.
[27.] COMMENTARII. IN ISAGOGEM PORPHYRII. Proœmium. De Autore, inſtituto, inſcriptione, partitione, & vtilitate buius operis.
[28.] PRÆFATIO PORPHYRII.
[29.] ¶ PRÆFATIO Ad Chryſaorium.
[30.] COMMENTARIVS.
[31.] QVÆSTIOI. Quid nam ſit vniuerſale? ARTICVLVS 1. Multiplex Vniuerſalis ſignificatum explicatur.
[32.] (.?.) ARTICVLVS II. Nominalium ſententia proponitur, & confutatur.
[33.] ARTICVLVS III. Vniuerſalia Platonis, vt figmenta reijciuntur.
[34.] ARTICVLVS IIII. Vera Vniuerſalis explicatio, & definitio.
[35.] ARTICVLVS V. Cuiuſmodi ſit propoſita definitio, & quid in ea primò definiatur.
[36.] QVÆSTIO II. De vnitate rei vniuerſalis. ARTICVLVSI. Varia genera vnitatum proponuntur.
[37.] ARTICVLVS II. Quam vnitatem ex enumeratis communis Natura ad vni- uerſalitatem exigat.
[38.] QVÆSTIO III. De Aptitudine rci aniuerſalis propria. ARTICVLVS I. Quis nam ſit actus eius aptitudinis, quam babet Vniuerſale.
[39.] ARTICVLVS II. Cuiuſmodi ſit aptitudo eſſendi in pluribus.
[40.] ARTICVLVS III. Quotuplex ſit bæc aptitudo.
< >
page |< < (14) of 990 > >|
1614QVÆST. PROOEMIAL.
ARTICVLVS II.
Altera diuiſio artis in practicas, & contemplatiuas.
SEQVITVR ſecunda artis diuiſio, quæ eſt ratione finis, nimirum
in Practicas, & Theoreticas, ſeu Contemplatiuas.
Hanc tradit Ari-
ſtoteles communi ſcholæ aſſenfu 8. Topic. cap. 2. & 2. Metaphyſ.
cap. I. text. 3.
Practicæ artes ſunt, quarum finis eſt opus. Theoreti-
11Sciẽtiæ pra
cticæ finis
eſt opus: the
oreticæ ſola
veritatis co
gnitio.
cæ, quarũ finis eſt ſola cognitio veritatis, vt docet Ariſtoteles, loco pro-
ximè citato.
Quia verò Practicæ dirigunt actiones, & harum quædam ma
nent in ipſo agente, vt intellectio, & appetitio;
quædam in externam ma-
teriam tranſeunt, atq́ ue in re alia exercentur, quæ teſte Ariſtotele lib. 6.
Ethic. cap. 4. effectiones dicuntur, vt nauis conſtructio;
fit, vt ars Practica
diuidatur in agentes, quæ nimirum circa actiones;
& in efficientes, quæ
22Ars practi
ca in agen-
tes, & effi-
cientes di-
ſtribuitur.
circa effectiones occupantur.
Quam partitionem aſsignat Ariſtoteles.
Sed idem, tum cap. 2. lib. 6. Metaphyſ. text. 4. tum libr. 8. Topic. cap. 2. tria
facit ſcientiarum genera, Contemplantium, Agentium, Efficientium;
cu-
ius diuiſionis ratio ex proximè dictis conſtat.
Rurſus ars agens diuiditur in eam, quæ functiones intellectus dirigit,
33Ars agens
in moralẽ,
& rationa-
lem.
hoc eſt, in artem diſſerendi, quæ eſt Dialectica;
& in eam, quæ gubernat,
moderaturq́ , actiones voluntatis;
& dicitur Moralis ſcientia. Huius autẽ
ſpecies tres ſunt.
Ethica, Oeconomica, Politica. Ethica vnunquenq; ho-
minem ad morum probitatem erudit.
Oeconomica tradit rationem gu-
44Moralis in
Ethicã, Oe-
conomicam
Foliticam.
bernandæ familiæ.
Politica in Ciuitatum, & rerum publicarum guberna-
tionem incumbit.
Ad hanc verò ſpectat iuris ciuilis doctrina, & Pontificij
iuris magna pars.
Nam, quæ fidei decretis continetur, ad Theologiã (cu-
ius principia fidei lumine cognoſcuntur) referenda eſt;
Politicæ quinque
potiſsimùm numerantur ſpecies;
Monarchia, id eſt principatus vnius;
Ariſtocratia, optimatum;
Democratia, popularium; Oligarchia, paucorũ
diuitum, & regimen ex his miſtum.
Conſule Ariſtotelem lib. 3. Pol. cap. 5.
& I. Rhet. cap. 8. D. Thom. lib. I. de regimine principum cap. 3.
Iam verò exijs, quas efficientes vocari diximus, quædam dirigunt ex-
ternum ſermonem, quo cum alijs communicamus;
vt Grãmatica, & Rhe-
torica:
quædam res alias externas, vt ars pingendi, ſaltandi, ædificandi,
aliæq́ complures.
Sciendum tamen eſt nomen efficientium interdũ poſſe
accipi ita, vt ijs tantùm conueniat, quarum opus poſt confectionem ma-
net, vt pictura, quæ vſurpatio inuenitur apud Ariſtotelem lib. I. mag. Mo-
ral. cap. 33. & lib. 6. Ethic. cap. 4. & 5.
Ac iuxta illam, neq́ Rhetorica, neq́
Grãmatica, inter effectrices, ſed inter practicas recenſendæ erunt, quia
earũ opus, ſaltẽ per ſe, non manet.
Prior tamen vſurpatio proprior, & ve-
rior eſt;
nam hæc Artium diſtinctio ſumitur ex fine; finis autem immedia-
tus artiũ eſt actio, quã dirigunt:
at inter actiones hoc eſt vniuerſale diſ-
crimẽ, quòd aliquæ ſint immanẽtes, orianturq́ à potentijs cognoſcẽtibus
& appetẽtibus;
aliæ tranſeũtes, quæ progrediũtur à potentia motiua, vel
per ſe ſolã, vel medio aliquo inſtrumẽto;
idẽ igitur diſcrimẽ artibus accõ
modandũ eſt, vt illæ dicãtur agẽtes, quæ dirigunt actionẽ internã, ſeu im-
manentẽ;
illæ efficiẽtes, quæ moderantur actionẽ externã, ſeu tranſ quòd verò poſt actionẽ pſeue tous, vel nõ, id per accidẽs eſt ad artẽ.

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index