1917QVÆSTIO III. ARTICVL. I.
tium, in tota mundi vniuerfitate.
Nam & turbati milites ſibiipſi ſunt im-
11Ordo lucẽ
rebus con
ciliat. pedimento; & artus loco moti perdunt vſum, & tota natura rerum, con-
fuſo ordine, in chaos abiret. At non minùs excellentia ordinis in diſci-
plinis elucet, quo ſublato, neque earum ſplendor videri, neq́ ue ipſæ à ma.
giſtris commodè tradi, neq́ ue à diſcipulis comprehendi animo poſſent.
Hoc ergo loco de artium ordine agemus, eoq́ ue triplici, nimirum de or-
dine inuentionis, doctrinæ, dignitatis. Id eſt, quo ordine artes inuentæ
ſint; quo docendæ quo æſtimandæ. Quod ad primum attinet, poſitis ijs,
quæ ſuperiùs de artium origine, à nobis pertractata ſunt; de ordine eas,
per vim naturæ excogitandi, atq́ ue inueniendi hoc loco diſſerimus. Nãq́ ;
licet optimarum artium doctrina primis parentibus indita fuerit: & ab
eis quaſi per manus poſteris tradita, magna tamen ex parte, decurſu tem
porum euanuit, nec ad omnes peruènit. Quare à multis denuò ſcientiæ
proprio marte inuentæ ſunt. Quo verò ordine, exponendum à nobis hìc
erit.
11Ordo lucẽ
rebus con
ciliat. pedimento; & artus loco moti perdunt vſum, & tota natura rerum, con-
fuſo ordine, in chaos abiret. At non minùs excellentia ordinis in diſci-
plinis elucet, quo ſublato, neque earum ſplendor videri, neq́ ue ipſæ à ma.
giſtris commodè tradi, neq́ ue à diſcipulis comprehendi animo poſſent.
Hoc ergo loco de artium ordine agemus, eoq́ ue triplici, nimirum de or-
dine inuentionis, doctrinæ, dignitatis. Id eſt, quo ordine artes inuentæ
ſint; quo docendæ quo æſtimandæ. Quod ad primum attinet, poſitis ijs,
quæ ſuperiùs de artium origine, à nobis pertractata ſunt; de ordine eas,
per vim naturæ excogitandi, atq́ ue inueniendi hoc loco diſſerimus. Nãq́ ;
licet optimarum artium doctrina primis parentibus indita fuerit: & ab
eis quaſi per manus poſteris tradita, magna tamen ex parte, decurſu tem
porum euanuit, nec ad omnes peruènit. Quare à multis denuò ſcientiæ
proprio marte inuentæ ſunt. Quo verò ordine, exponendum à nobis hìc
erit.
Diuus Auguſtinus libr. 2. de ordine. rem hanc latè perſequens ſtatuit
22Quo ordi-
ne in artes
inuenien -
dobomines
progreſsi
ſint. rationem à Grammatica, velut infantia, quam Varro literationem vo-
cat, & ab arte emendatè loquendi gradum feciſſe ad hiſtoriam: tum pro-
greſſam vlteriùs quærere, atq́ ue attendere cæpiſſe ipſam vim, quæ pepe-
rerit artem. Nam eam, inquit, definiendo, colligendo non ſolùm digeſſe-
rat, atq́ ue ordinauerat, verùm ab omni etiam falſitatis irreptione de-
fenderat. Quando ergo tranſiret ad alia fabricanda, niſi ipſe ſua priùs,
quaſi quædam machinamenta, & inſtrumenta diſtingueret, notaret, di-
gereret, proderetq́ ue ipſam diſciplinam diſciplinarum, quam Dialecti-
cam vocant? Inuenta igitur poſt Hiſtoriam Dialectica, ait Auguſtinus
rationem ad diſciplinam ornatè loquendi, ad Poeticam, & Muſicam per-
rexiſſe. Hinc cœlum, terramq́ ue penetraſſe, & in corporum pulchritudi-
ne figuras, in figuris dimenſiones, in dimenſionibus numeros inſpexiſſe.
Item cœleſtes circulos, ſiderum motus, vices temporum, & in his con-
ſtantiam, & æqualitatem fuiſſe contemplatam, cunctaq́ ue hinc inde col-
lecta in artem redegiſſe.
22Quo ordi-
ne in artes
inuenien -
dobomines
progreſsi
ſint. rationem à Grammatica, velut infantia, quam Varro literationem vo-
cat, & ab arte emendatè loquendi gradum feciſſe ad hiſtoriam: tum pro-
greſſam vlteriùs quærere, atq́ ue attendere cæpiſſe ipſam vim, quæ pepe-
rerit artem. Nam eam, inquit, definiendo, colligendo non ſolùm digeſſe-
rat, atq́ ue ordinauerat, verùm ab omni etiam falſitatis irreptione de-
fenderat. Quando ergo tranſiret ad alia fabricanda, niſi ipſe ſua priùs,
quaſi quædam machinamenta, & inſtrumenta diſtingueret, notaret, di-
gereret, proderetq́ ue ipſam diſciplinam diſciplinarum, quam Dialecti-
cam vocant? Inuenta igitur poſt Hiſtoriam Dialectica, ait Auguſtinus
rationem ad diſciplinam ornatè loquendi, ad Poeticam, & Muſicam per-
rexiſſe. Hinc cœlum, terramq́ ue penetraſſe, & in corporum pulchritudi-
ne figuras, in figuris dimenſiones, in dimenſionibus numeros inſpexiſſe.
Item cœleſtes circulos, ſiderum motus, vices temporum, & in his con-
ſtantiam, & æqualitatem fuiſſe contemplatam, cunctaq́ ue hinc inde col-
lecta in artem redegiſſe.
Sentit itaq́ ue D.
Auguſtinus inuentione primam fuiſſe artem delineã-
di characteres, deinde extitiſſe Grammaticam, & Hiſtoriam (quod intel-
lige de Hiſtoria rudi adhuc, & ſine oratorijs pigmentis) tunc Dialecticã,
Rhetoricam, Poeticam, & diſciplinas Mathematicas. Has verò ſubſecu-
tæ ſunt Phyſiologia, Moralis doctrina, & Metaphyſica. Nam quod ad has
tres ſcientias attinet, ſi antiquitatis memoriam refricare voluerimus,
inueniemus priùs homines ad rerum naturalium, deinde ad Moralium,
poſtremò ad ſupernaturalium cognitionem animum appuliſſe.
di characteres, deinde extitiſſe Grammaticam, & Hiſtoriam (quod intel-
lige de Hiſtoria rudi adhuc, & ſine oratorijs pigmentis) tunc Dialecticã,
Rhetoricam, Poeticam, & diſciplinas Mathematicas. Has verò ſubſecu-
tæ ſunt Phyſiologia, Moralis doctrina, & Metaphyſica. Nam quod ad has
tres ſcientias attinet, ſi antiquitatis memoriam refricare voluerimus,
inueniemus priùs homines ad rerum naturalium, deinde ad Moralium,
poſtremò ad ſupernaturalium cognitionem animum appuliſſe.
Hunc ergo inuentionis ordinem ſortitæ ſunt inter ſe diſciplinæ, quas
recenſuimus. Si tamen de omnibus, etiam efficientibus, in commune lo-
quamur, conſtat magna ex parte priùs inuentas fuiſſe artes practicas,
quàm contemplatiuas, & ex practicis priùs eas, quæ in externo opere
verſantur. Etenim priſci mortales priùs in artes, quibus vitæ neceſ-
ſitati conſulitur, deinde in illas, quibus voluptates, & oblectamẽta queri
ſolent, incubuerunt. Quò ſpectat illud Craſsi apud Ciceronẽ, vt homines
laberi aſsiduo, & quotidiano aſſueti, cũ tempeſtatis cauſa opere prohi-
beitur, ad pilam ſe, aut ad talos, aut ad teſſeras conferunt, aut etia nouũ
recenſuimus. Si tamen de omnibus, etiam efficientibus, in commune lo-
quamur, conſtat magna ex parte priùs inuentas fuiſſe artes practicas,
quàm contemplatiuas, & ex practicis priùs eas, quæ in externo opere
verſantur. Etenim priſci mortales priùs in artes, quibus vitæ neceſ-
ſitati conſulitur, deinde in illas, quibus voluptates, & oblectamẽta queri
ſolent, incubuerunt. Quò ſpectat illud Craſsi apud Ciceronẽ, vt homines
laberi aſsiduo, & quotidiano aſſueti, cũ tempeſtatis cauſa opere prohi-
beitur, ad pilam ſe, aut ad talos, aut ad teſſeras conferunt, aut etia nouũ