- Commentarii Collegii Conimbricensis e Societate Jesu. In universam dialecticam Aristotelis Stagirita

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48

2523QVÆST. IIII. ARTIC. II. ſaria, aut in materia probabili: quidam enim ſyllogiſmi, & quædam defi-
11V ſusdiſſerẽ
di in mate-
ria neceſſa-
ria ſpectat
ad eam ſciẽ
tiam cuius
eſt materia. nitiones, ac diuiſiones fiunt in rebus neceſſarijs, & quæ aliter euenire nõ
poſſunt; alij in probabilibus, quæ mutari queunt. Prætereà tam neceſſaria
quàm probabilia quædam eſle in materia Dialecticæ, quædam in mate-
ria aliarum ſcientiarum; in qualibet enim diſciplina viſuntur aliquę pro-
poſitiones immutabiles, aliæ mutationi ſubiectæ. Deniq́ ue in confeſſo
eſſe apud omnes vſum diſſerendi ex neceſſarijs pertinère ad eam ſcientiã
cuius eſt materia, de qua diſſeritur: Verbi cauſa, definitiones, diuiſiones,
& argumentationes, quæ fiunt ex rebus Metaphyſicæ neceſſarijs, ad Me-
taphyſicam ſpectare; quæ ex Mathematicis, vel Dialecticis, ad Mathema-
ticam, & Dialecticam. Ratio eſt, quoniam omnis ſcientia habet propria
principia, propriaſq́ ue concluſiones, quarum notitia ad nullam aliam ſci
entiam attinet; alioqui ſi vna tantùm ſcientia officeret omnes demon-
ſtrationes, & definitiones, quæ vbiq́ ue reperiuntur, ea ſola eſſet ſcientia:
quod abſurdum eſt. Quare vſus diſſerendi in materia Logica neceſſaria
eſt proprius Logici: vſus verò diſſerẽdi in materia phyſica neceſſaria eſt
phyſici, & ita res habet in cæteris diſciplinis.

Quamobrem de ſolo vſu diſſerendi in materia probabili ſupereſt du-
22Anvſus diſ
ſerendi in
materiapr
babili ad ſo
lam Diale-
cticam ſpe-
ctet. bitatio; an ſcilicet attribuendus ſit totus Dialecticæ? an alius huic, alius
illi ſcientiæ pro ratione materiæ in qua viſitur? Ratio difficultatis eſt,
quoniam in hoc vſu duo reperiuntur, materia, de qua diſſeritur, & forma
diſſerendi; quarum quælibet videtur totum vſum ad ſuam artem vendi-
care; enim verò ſi materia probabilis rerum naturalium non efficit, vt
omnis tractatio, quæ in ea verſarur, ad Phyſiologiam ſpectet, anguſtiſsi-
mi erunt Phyſiologiæ termini; nam demonſtrationes, & eſſentiales defi-
nitiones paucæ in ea reperiuntur. Quod in cæteris artibus eodem modo
continget. Ex alia parte cum res probabiles hoc tantùm habeant artis,
quod in modum, & formam diſponantur, omnis verò artificioſus tractã-
di modus, & forma à Dialectica tradatur, ad eandem ſpectare videtur
probabilium pertractatio.

Communis, & vera huius ambiguitatis ſolutio eſt, omnem diſſerendi
vſum ex probabilibus ad Dialecticam pertinere. Quod nec obſcurè, nec
33Omnis diſſe
rendi rſus
ex probabi-
libus ad Di-
alecticãper
tinet. infrequenter tradit Ariſtoteles, cum affirmat proprium eſſe Dialectici,
44Ariſt. de quauis re propoſita ex probabilibus diſſerere. Ita docet 1. Topic. c. 1.
lib. 3. Methaphyſ. cap. 1. & lib. 4. cap. 2. alijſq́ ue in locis. Probatur: Ille diſ-
ſerendi vſus ad aliquem artificem pertinère debet: ſed ratione materiæ
non poteſt alicui attribui; ergo ratione formæ ad Dialecticum pertine-
bit. Conſequentia eſt bona, ſiquidem in præfato vſu hæc duo tantùm re-
periuntur. Maior etiam patet, quia in præſenti non diſputamus de vſu ar-
tis ex parte, ſed de artificioſo: qui, ipſo nomine, alicuius artis eſſe oſten-
ditur. Minor probatur: Omnis ſcientia ex Ariſtotele 1. Poſter. cap. 6. &
communi omnium ſententia (vt ibidem monſtrabimus) eſt de rebus ne-
ceſſarijs, & immutabilibus; ergo materia probabilis, cum fluxa ſit, atq́ ue
incerta, non eſt alicuius ſcientiæ propria; non ſolùm quia non eſt apta ad
generandum habitum firmum; & infallibilem, qualis eſt omnis ſcientifi-
cus; ſed etiam quia eſt incapax, vt circa ipſam ab eodem habitu aliquis
generetur; ſiquidem non minùs repugnat habitui ſcientifico opi-
nionem gignere, quàm ab opinione generari. Quare ſoli Diale cticæ tri-

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48