Vitruvius, M. L. Vitrvuio Pollione De architectura : traducto di Latino in Vulgare dal vero exemplare con le figure a li soi loci con mirado ordine insignito co la sua tabula alphabetica per la quale potrai facilmente trouare la moltitudine de li vocabuli a li soi loci con summa diligentia expositi & enucleati mai piu da niuno altro fin al presente facto ad immensa vtilitate di ciascuno studioso

Table of contents

< >
[221.] ***De lí ſíderí quali ſono dal Zodíaco al mezo dí. # Cap. # VII.
[222.] ***De le ratíone de lí horologíj, & umbre de lí gnomoní al tẽpo equínoctíale, ín Roma, et ín alcuní altrí locí. # Capí. # VIII.
[223.] ***De la ratíone, & uſo de lí Horologíj, & de la loro ínuentíone, & qualí ſíano ſtatí lí ínuentorí. # Cap. # IX.
[224.] ***Marco Vítruuío Pollíone de le machíne líbro Decímo.
[225.] ***Dela machína che coſa ſía, & de la leí dífferentía dal organo, de la orígíne & neceſſítate. # Cap. # prímo.
[226.] ***Dele tractoríe machínatíone de le ſacre Ede, & publíce oꝑe. # Cap. # II.
[227.] ***De díuerſe appellatíone de ma- chíne, & con qual ratíone ſe erígeno. # Cap. # III.
[228.] ***Deuna machína ſímíle a la ſuperíore, a la quale lí colloſſícoterí píu ſecuramente ſe pono cõmettere, ímutata ſolamẽte la ſucula ín tímpano. # Cap. # IIII.
[229.] ***Deuna altra generatíone de tractoría machína. Capí. V.
[230.] ***Vna íngeníoſa ratíone de Cteſíphonte ad conducere lí grauí onerí. # Cap. # VI.
[231.] ***De la ínuentíone de la lapídícína, de la quale íl Templo de la Díana Epheſía fu conſtructo. # Cap. # VII.
[232.] ***Del porrecto, & rotundatíone de le machíne a la eleuatíone de le coſe ponderoſe. Capí. Vííí.
[233.] ***Dele generatíone de lí organí ad cauare aqua, & príma-mente del tímpano. # Capí. # IX.
[234.] ***Delerote, & tímpaní per maſínare la farína. # Cap. # X.
[235.] ***Dela coclea qual eleua magna copía de aqua, ma nõ coſí altamẽte. # Cap. # XI.
[236.] ***De la cteſíbíca machína, quale altíſſímamente extolle laqua. # Cap. # XII.
[237.] ***Dele hídraulíce machíne, con le quale ſe per, fíceno lí organí. # Cap. # XIII.
[238.] ***Con qual ratíone quellí che ſono me-natí ín Carreta, aut ín naue poſſano íl fa-cto uíagío menſurare. # Cap. # XIIII.
[239.] ***Dele ratíone de le catapulte & ſcorpíoní. # Capí. # XV.
[240.] ***Deleratíone de le balíſte. # Cap. # XVI.
[241.] ***De la proportíone de lí ſaſſí da eſſere íactatí proportíonatamente al foramíne de la balíſta. # Cap. # XVII.
[242.] ***Del modo de accordare & temperare le catapulte & balíſte. # Cap. # XVIII.
[243.] ***Dele coſe oppugnatoríe & defenſoríe, & prímamente de la ínuen-tíone del aríete, & luí machína. # Cap. # XIX.
[244.] ***De la teſtudíne a la congeſtíone de le foſſe da eſſere p̃parata. # Cap. # XX.
[245.] ***Dealtre generatíone de teſtudíne. # Cap. # XXI.
[246.] ***La peroratíone de tutta lopera. # Cap. # XXII.
[247.] Q uí Fíníſſe Marco Vítruuío traducto dí Latíno ín Vulgare.
< >
page |< < (109) of 273 > >|
265109DECIMO medeme ratíõe pono eſſer utíle, ꝑ che le munítíõe ſono dífferẽte da le munítíõe, & le
fortífícatíõe de le natíone.
Imꝑo che cõ altra ratíõe a lí auda cí & temeraríj, cõ altra a
lí dílígẽtí, altramẽte a lí tímídí le machínatíõe debeno eſſer cõſtructe.
Per tãto cõ q̃ſte
p̃ſcríptíõe ſe alcuno uora attẽdere, da la loro uaríeta elígẽdo, &
ín una cõparatíõe cõ
ferẽdo, nõ hauera bíſogno de auxílíj, ma cíaſcune coſe, o uero a le ratíõe, o uero a lí
locí ſera bíſogno ſenza dubítatíõe le potra explícare.
Ma de le repugnatoríe nõ e da
explícare í ſcrípto, ꝑ che línímící nõ apparechíano le coſe oppugnatoríe ſecõdo lí no
ſtrí ſcríptí, ma le lor machínatíõe al íprouíſo cõ ſolerte celeríta de cõſílíj ſenza machí
na ſpeſſe uolte ſe ruínano.
La ꝗ̃l coſa ſe memora eſſer accaduta anchora a lí Rhodíẽ
ſí.
Imꝑo che Díogneto era archítecto rhodíẽſe, & a luí ogní ãno de publíco una cer-
ta mercede ad honore ꝑ la luí arte era data.
In q̃llo tẽpo uno certo archítecto ꝑ nome
dícto Callía eſſendo uenuto da Arado a Rhodo fece una publíca audíentía dícta ín
greco acroaſís, &
expoſe lo exẽplo del muro, & ſopra q̃llo cõſtítui la machía nel uer
ſatíle carcheſío, cõ la q̃le eſſo Callía p̃ſe ſubítamẽte la helepolí che ale muraglíe ap-
propínquaua, &
la trãſporto dentro al muro. Lí Rhodíaní hauẽdo uíſto q̃ſto exẽpla
re admíratí tolſeno a Díogneto ꝗ̃llo lí era cõſtítuto ogní ãno, &
q̃llo honore trãſferí
teno a Callía.
In q̃ſto mezo íl re Demetrío, q̃le ꝑ la ꝑtínacía del aío políorcetes fu ap
pellato, apparãdo guerra cõtra Rhodo cõduſſe cõ ſeco Epímacho Atheníẽſe nobíle
archítecto, q̃ſto cõſtruſſe una helepolí cõ magne ípẽſe, e cõ grãde íduſtría &
fatíca,
laltítudíne de la ꝗ̃le era de pedí.
CXXV. la latítudíe de pedí. lx. coſí ꝗ̃lla cõ cílícíj & cru
dí coríj cõfírmo, che eſſa patíre poteſſe la ꝑcoſſa del ſaſſo da la balíſta emíſſo de peſo
de líbre.
ccclx. Ma eſſa machía ſí era de míllía líbre. ccclx. Et eſſendo Callía p̃gato da
Rhodíaní che eſſo cõſtrueſſe una machína cõtra q̃lla helepolí, &
q̃lla (ſí cõe haueua
ꝓmeſſo) trãſportaſſe dẽtro al muro, nego poterlo fare.
Perche tutte le coſe nõ ſe po-
no fare cõ q̃lle medeme ratíõe.
Ma ſono alcune coſe q̃le cõpícolí exẽplarí, ſímílmẽte
factí grãdí hãno lí effectí.
Ma altre nõ pono hauer exẽplarí, ma ꝑ ſe ſí cõſtítuíſſeno.
Anchora ſono alcune coſe q̃le ne lí exẽplarí pareno ueríſile, ma qñ hãno prícípíato a
creſcere ſe díſꝑdeno, ſí cõe ãchora dí q̃ poſſíamo aíaduertíre.
El ſe ꝑfora cõ la terebra
uno forame de mezo dígíto, de uno dígíto, &
de uno dígíto & mezo, ſe cõ q̃lla mede
ma ratíõe uoremo fare uno forame de uno palmo, el nõ ha la explícatíõe.
Ma de uno
pede &
mezo magíore, certamẽte nõ me pare a ogní modo anche da eſſere cogítato.
Coſí anchora ꝑ ꝗ̃l modo í alcuní pícolí exẽplarí appare eſſer facto, ne le coſe nõ mol
to grãde pare poter eſſer facto, nõ ꝑo cõ q̃llo medemo modo ne le magíore q̃ſto ſe po
cõſeꝗre.
Lí Rhodíaní hauẽdo aíaduertíto q̃ſte coſe, da q̃lla medema ratíõe deceptí,
che haueuano facto íníuría cõ cõtumelía a Díogneto, dopoí che uederno lo ínímíco
ꝑtínacemẽte eſſer ífeſto, &
la machínatíõe p̃parata a prẽder la Cíta, temẽdo íl ꝑículo
de la ſeruítu, &
neſſuna coſa da eſſer expectata ſe nõ la uaſtatíõe de la Cíta, ſe ígeno-
chíorno p̃gãdo Díogneto che uoleſſe dar̃ auxílío ala patría.
Queſto prímamẽte ne
go ſe douerlo fare.
Ma dopoí che le nobíle uírgíne, & lí gíouenetí con lí ſacerdotí ue
nerno a dep̃carlo, alhora ꝓmíſſe cõ q̃ſte lege, che ſe luí prẽdeſſe q̃lla machía, che ella
fuſſe ſua.
Poí che q̃ſte coſe coſí furno cõſtítute, eſſo Díogneto pforo el muro ín q̃lla
regíõe da la ꝗ̃le la machína era ꝑ douer appropínquar̃, &
cõmãdo che cíaſcuno publí
camẽte &
príuatamẽte quãto de aqua, de ſterco, e de luto haueſſe, effundeſſe ꝑ q̃lla
feneſtra ꝑ lí canalí ínãte al muro.
Eſſendo la nocte grãde quãtíta de aqua, de luto, e
de ſterco ꝓfuſa, íl ſequẽte gíorno la helepolí accedendo ínãte che appropínquaſſe al
muro, ípulſa nela hũída uoragíe cõſedete, ne poí pote ãdare ínãte, ne tornareí dreto.

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index