- Commentarii Collegii Conimbricensis e Societate Jesu. In universam dialecticam Aristotelis Stagirita

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48

2826QVÆST. PROOEMIAL. præſcribenti: hic autem eſt habitus ſcientificus Dialecticæ docentis pro-
prius; ergo vnus idemq́ ue eſt habitus vtriuſque Dialecticæ. Quòd ſi habi-
tus opinatiui aliqua ratione merentur nomen Dialecticę vtentis, id eatè-
nus eſt, quatenùs habitui ſcientificio materiam ſubminiſtrant, vt ſuam im
primat formam, & cum eo ſimul concurrit ad vſum integrandum.

Ex quibus facili negotio dilues aduerſæ partis argumetum; patet enim
11Refellitur
ærgumẽtũ
oppoſitæ sẽ
tentiæ. falſò aſſumi habitum Dialecticæ vtentis (ſi de eo loquamur, qui hoc nomẽ
propriè, & in rigore meretur) eſſe opinatiuum, cum actus diſſerendi magis
pertineat ad Dialecticam, quatenùs remotè oritur ex habitu ſcientiæ, quã
prout proximè naſcitur ex opinatiuo: vnde reſponſio ibi data optima eſt.
Ad eius impugnationem reſpondemus exemplum à virtutibus deſumptũ
non eſſe ſimile, quia habitus cuiuſq́ ue virtutis, verbi cauſa temperantiæ,
ex ſe habet rationem formalem, & honeſtatem ſufficientem, vt actus, qui
ex illo naſcitur, ad temperantiæ virtutẽ pertinere dicatur; habet enim ſpe
cificam illius honeſtatem in ſuo genere completã. At habitus opinatiuus,
cum nullius ſcientiæ rationem participet, efficere nequit, vt actus à ſe ge-
nitus ad aliquam artem ſpectet, niſi merito alterius habitus hoc accipiat;
quam gratiam præſtat Dialectica docens: vt à nobls explicatum eſt.

ARTICVLVS III.

Dialecticam docentem eſſe verè, proprièq; ſcientiam à cæteris di-
ſtinctam concluditur.

ANTEQVAM propoſitæ initio quęſtioni reſpondeamus, pręmit
tendum eſt nomen ſcientiæ apud Ariſtotelem, eiuſq́ interpretes
22Nomen ſci
entiæ trifa
riàm vſur-
patur. trifariam vſurpari. Primò latiſsimè pro qualibet cognitione: quo
ſenſu dicimur ſcire, non modò ea, quæ vidimus, certovè cognoui-
mus, ſed & quæ opinione, aut fide tenemus. Ita locutus eſt Ariſtoteles 1.
Anteprædic. cap. cum Grãmaticam ſcientiam appeliauit. Secundò ſtri-
ctiſsimè pro ſolis nimirùm ſciẽtijs ſpeculatiuis, quo pacto acceptum fuiſ-
ſe ab Ariſtotele. 6. lib. Ethic. cap. 3. multi opinantur; acceperuntq́ ; multi ex
Philoſophis, qui negarunt Dialecticam eſſe ſcientiam. Tertiò deniq́ ac-
cipitur ſcientia minùs latè, quàm in prima ſignificatione, & minùs angu-
ſtè, quàm in ſecunda, pro omni, & ſola notitia certa, & euidenti per demõ-
ſtrationem comparata. Hoc ſenſu definiuit Ariſtoteles ſciẽtiam 1. Poſter.
cap. 2. eamq́ ue diuiſit. 6. Metaphyſ. cap. 1. in artes practicas, Philoſophiam
Moralẽ, & ſcientias ſpeculatiuas. Quãdo igitur quærimus, Nũ Dialectica
ſit ſciẽtia? non eſt ſermo de ſciẽtia in primo, vel ſecũdo ſignificato; in alte-
ro enim certa eſt pars affirmatiua: in altero negatiua poſtea cõcludetur;
ſed in tertio tantùm. Poteſt verò ſciẽtia eo modo ſpectata conſiderari in
actu, vel in habitu. Sciẽtia actualis eſt ipſa cognitio, quæ tãdiu durat, quã-
diù intellectus operatur. Habitualis eſt facilitas ad eliciendã ſciẽtiã actua
lem ex frequẽtatione actuum relicta, & in intellectu quanuis ferietur per-
33Dialectia
vtens àu-
mero artiũ
excluditur. ſiſtens; de qua præſertim his quæſtionibus diſputatur.

Hoc ſuppoſito, nemo dubitat Dialecticam vtentem à numero ſcientia-
rum excludi, idq́ ue ſiue quoad actum, ſiue quoad habitum conſideretur;
nam actus eſſentialiter eſt opinatiuus, vtpotè medio probabili genitus,
ex quo ſcientiæ firmitatem haurire non poteſt; habitus verò etſi na a

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48

Scan	Original
21	19
22	20
23	21
24	22
25	23
26	24
27	25
28	26
29	27
30	28
31	29
32	30
33	31
34	32
35	33
36	34
37	35
38	36
39	37
40	38
41	39
42	40
43	41
44	42
45	43
46	44
47	45
48	46
49	47
50	48