355AQVAEDVCTIBVS ROM. LIB. II.
quæq;
qualitatem aptis uſibus aßignarentur, ſicut Anio uetus pluribus
ex cauſis, quo interiore excipitur minus ſalubris, in hortorum rigatio-
nem, atq; in ipſius urbis ſordidiora exiret miniſteria. Nec ſatis fuit
principinoſtro cæter arum reſtituiſſe copiam, ſed etiam gratiam. Anio
nis quoq; noui uitia excludi poſſe uidit. Omiſſo enim flumine repeti ex
lacu qui est ſuper uillam Neronianam Sublacenſem ubi lympidißima
est, iußit. Nam cum oriatur Anio ſupra Trebã anguſtam, ſeu quia per
ſaxoſos montes decurrit, paucis circa ipſum oppidis obiacentibus cul-
tis, ſeu quia lacus altitudine in quo excipitur uelut depur atur, imminen
tium quoq; nemorũ opacitate in umbratus, frigidißimus ſimul ac ſplen
dißimus eò peruenit. Hæc tam fœlix propriet as aquæ omnibus dotibus
æ quatur a Martiam, copia uero ſuper atura, ueniet in locum deformis
illius ac turbidæ. Nouum Imper atorem Cæſarem Neruam Traianum
Auguſtum præſcribentetitulo. Sequitur ut indicemus quod ius ducen-
dæ ſit aquæ, quæue cura ductuum ſit habenda, quorum alterum ad co-
11De cura
ductuum
& iure
aquarum. hibendas intra modum impetrati beneficij priuatos, alterũ ad ipſorum
ductuum pertinet tutelam, in quibus dum altius repeto leges de ſingu-
lis, quas late quidem apud ueteres obſeruatas inueni, earum æquit atem
prudentiam{qúe}; reticendam non cenſui. Apud antiquos omnis aqua in pu
blicos uſus erogabatur, lege{qúe}; cautum ita fuit, ne quis priuatus aliam
ducat, quàm quæ ex lacu humum accedit. Hæc enim uerba ſunt eius le-
gis, id eſt, quæ ex lacu abundauit, eam nos caducam uocamus: Et hæc ip
22Caduca
aqua. ſa non in alium uſum, quàm in balnearum, aut fullonicorum dabatur,
erat{qúe}; uectigalis ſtatuta merces, quæ in publicũ penderetur: aliquid &
in domos Principum dabatur, concedentibus reliquis. Ad quem autem
magiſtr atum ius dandæ uendendæue aque pertinuerit, in ijs ipſis legi-
bus uariatur. Interdum enim ab Aedilibus, interdum à Cenſoribus per
miſſum inuenio, ſed apparet quoties in Repub. erat ab illis potißimum
33Aquæ du-
cendæ ius
penes
quos: petitum: cum ij non erant, Aedilium eam poteſtatem fuiſſe. Ex quo ma
niſeſtum est, quanto potior cura maioribus communium utilitatum,
quàm priuatarum uoluptatum fuerit, cum aduſum publicum pertine-
ret etiam ea aqua, quam priuati ducebant. Tutelam autem ſingularum
squarum locari ſolitam inuenio poſitam{qúe}; , quæ Redemptoribus
ex cauſis, quo interiore excipitur minus ſalubris, in hortorum rigatio-
nem, atq; in ipſius urbis ſordidiora exiret miniſteria. Nec ſatis fuit
principinoſtro cæter arum reſtituiſſe copiam, ſed etiam gratiam. Anio
nis quoq; noui uitia excludi poſſe uidit. Omiſſo enim flumine repeti ex
lacu qui est ſuper uillam Neronianam Sublacenſem ubi lympidißima
est, iußit. Nam cum oriatur Anio ſupra Trebã anguſtam, ſeu quia per
ſaxoſos montes decurrit, paucis circa ipſum oppidis obiacentibus cul-
tis, ſeu quia lacus altitudine in quo excipitur uelut depur atur, imminen
tium quoq; nemorũ opacitate in umbratus, frigidißimus ſimul ac ſplen
dißimus eò peruenit. Hæc tam fœlix propriet as aquæ omnibus dotibus
æ quatur a Martiam, copia uero ſuper atura, ueniet in locum deformis
illius ac turbidæ. Nouum Imper atorem Cæſarem Neruam Traianum
Auguſtum præſcribentetitulo. Sequitur ut indicemus quod ius ducen-
dæ ſit aquæ, quæue cura ductuum ſit habenda, quorum alterum ad co-
11De cura
ductuum
& iure
aquarum. hibendas intra modum impetrati beneficij priuatos, alterũ ad ipſorum
ductuum pertinet tutelam, in quibus dum altius repeto leges de ſingu-
lis, quas late quidem apud ueteres obſeruatas inueni, earum æquit atem
prudentiam{qúe}; reticendam non cenſui. Apud antiquos omnis aqua in pu
blicos uſus erogabatur, lege{qúe}; cautum ita fuit, ne quis priuatus aliam
ducat, quàm quæ ex lacu humum accedit. Hæc enim uerba ſunt eius le-
gis, id eſt, quæ ex lacu abundauit, eam nos caducam uocamus: Et hæc ip
22Caduca
aqua. ſa non in alium uſum, quàm in balnearum, aut fullonicorum dabatur,
erat{qúe}; uectigalis ſtatuta merces, quæ in publicũ penderetur: aliquid &
in domos Principum dabatur, concedentibus reliquis. Ad quem autem
magiſtr atum ius dandæ uendendæue aque pertinuerit, in ijs ipſis legi-
bus uariatur. Interdum enim ab Aedilibus, interdum à Cenſoribus per
miſſum inuenio, ſed apparet quoties in Repub. erat ab illis potißimum
33Aquæ du-
cendæ ius
penes
quos: petitum: cum ij non erant, Aedilium eam poteſtatem fuiſſe. Ex quo ma
niſeſtum est, quanto potior cura maioribus communium utilitatum,
quàm priuatarum uoluptatum fuerit, cum aduſum publicum pertine-
ret etiam ea aqua, quam priuati ducebant. Tutelam autem ſingularum
squarum locari ſolitam inuenio poſitam{qúe}; , quæ Redemptoribus