10169SECVNDVS
ſatius eſſe uidetur impenſa teſtaceorum in ſumptu, quàm compendio cratitiorum eſſe in periculo.
etiam qui ſunt in tectorijs operibus r@nas in ijs faciunt arrectariorum, & tranſuerſariorum diſpoſitio-
ne. Cum enim linuntur recipientes humorem, turgeſcunt, deinde ſicceſcendo contrahuntur, & ita
extenuati diſrumpunt tectoriorum ſoliditatem.
etiam qui ſunt in tectorijs operibus r@nas in ijs faciunt arrectariorum, & tranſuerſariorum diſpoſitio-
ne. Cum enim linuntur recipientes humorem, turgeſcunt, deinde ſicceſcendo contrahuntur, & ita
extenuati diſrumpunt tectoriorum ſoliditatem.
Vitia cratitiorum parietum damnat.
Cratitij parietes ligneis cratibus, aut cannis in modum cratis inſertis,
& plene intercurſantibus constant, ut ait Pbilander. Arrectæ enim, & tranſuerſæ cannæ ſtruebantur, lu-
toque illinebantur tectorio opere, quæ res maxime uitioſa erat, unde parum commodi, multum periculi ine-
rat in ea ſtructura. Sed de tectorio opere, & illinendis parietibus libro ſeptimo cap. 3. vitr. copioſe.
& plene intercurſantibus constant, ut ait Pbilander. Arrectæ enim, & tranſuerſæ cannæ ſtruebantur, lu-
toque illinebantur tectorio opere, quæ res maxime uitioſa erat, unde parum commodi, multum periculi ine-
rat in ea ſtructura. Sed de tectorio opere, & illinendis parietibus libro ſeptimo cap. 3. vitr. copioſe.
Sed quoniam nonnullos celeritas, aut inopia, aut impendentis loci deceptio cogit, ſic erit fa-
1110 ciendum. Solum ſubſtruarur alte ut ſint intacti ab rudere, & pauimento; obruti enim in his cũ ſunt,
uetuſtate marcidi ſiunt; deinde ſubſidentes proclinantur, & diſrumpunt ſpeciem tectoriorum.
1110 ciendum. Solum ſubſtruarur alte ut ſint intacti ab rudere, & pauimento; obruti enim in his cũ ſunt,
uetuſtate marcidi ſiunt; deinde ſubſidentes proclinantur, & diſrumpunt ſpeciem tectoriorum.
Cratitius paries non debet tangere rudera, &
pauimenta, nec in ipſis obrui, quoniam marceſcit uetustate.
humor enim afficit eum, unde corruptus ſbuſidet, ſubſidendoq́ue procliuem facit, unde facile diſrumpitur ſpe-
cies tectoriorum.
humor enim afficit eum, unde corruptus ſbuſidet, ſubſidendoq́ue procliuem facit, unde facile diſrumpitur ſpe-
cies tectoriorum.
De parietibus, &
apparatione generatim materiæ eorum, quibus ſunt uirtutibus, &
uitijs, quem-
admodum potui, expoſui.
admodum potui, expoſui.
Lateritios, testaceos, cratitios, lapideos, cæmentitios, &
marmoreos parietes fieri diximus, uirtutes, ui-
tiaq́ue explicauimus, comparationes materiæ, & ſtructuras oſtendimus, quare ad contignationes, & copias
earum merito accedemus. Vnde Vitr.
2220tiaq́ue explicauimus, comparationes materiæ, & ſtructuras oſtendimus, quare ad contignationes, & copias
earum merito accedemus. Vnde Vitr.
De conſignationibus autem, &
copijs earum, quibus comparentur rationibus, &
ad uetuſtatem
non ſint infirmæ, uti natura rerum monſtrat, explicabo.
non ſint infirmæ, uti natura rerum monſtrat, explicabo.
De materie cædenda, & de arborum quorundam
proprietatibus. # Cap. IX.
proprietatibus. # Cap. IX.
Materies cædenda eſt a primo autumno ad id tempus, quod erit antequàm flare incipiat
Fauonius.
Fauonius.
De materia loquitur hoc loco Vitr.
tribus uero partibus negotium abſoluit:
primo de cædendi tempore,
3330 poſt de cædendimodo, demum de uirtutibus, & poteſtatibus ſingularum arborum docet, multaq́ue pbiloſo-
phorum more diſſerit non indigna. Nos ante oculos ( ut ſolemus ) rem uniuerſam ponemus. Conſideranda
igitur hæc ſunt, tempus cædendi, modus quoque adſeruandi ubi cæſæ fuerint, uſus etiam & comparatio
partium & totius. quæ omnia iam copioſe ac diligenter a Leone Baptista Alberto collecta ſunt, ut ego nihil
addere ad ea poſſim. quare gratias illi habeo immortales, & uerba eius apponam. inquit igitur libro ſecundo
cap. quarto. Veteres igitur, & in primis Theopbrastus ſcindere arborem, præſertim abietem, & piceam, &
pinum iubent ubi primum germinaſſe, tenerosq́ue caudices prompſiſſe occæperint. ubi & propter humoris exu
berantiam facilem corticem amouiſſe poßis; eſſe tamen aliquas poſt uindemiam, quæ cæſæ commodiores ſint,
uti est acer, ulmus, fraxinus, tilia. Robora item ſi cædantur Vere fieri teredinoſa attestantur. At eadem
ſi cædantur Bruma fieri, ut neque uitientur, neque pandantur. & faciat ad rem, quod adnotarunt materiã
4440 quidem, quæ per brumam flante borea cædatur, etiam uirentem, belliſſimè & propè immunem fumo ardere.
Quæ res inditio eſt humore ſuccoſam eſſe; non crudo, ſed digeſto. Vitruuio placuit materiam cædi a primo au-
tumno uſque antequàm flare incipiat Fauonius. Heſiodus quando Sol noſtrum in caput pendens multa inferue-
ſcit ui. & hominum inde color fuſcatur. tunc meßis instat. Cum uero decidere folia cœperint, tu ſyluam cæ-
dito. At Cato rem totam ſic moderatur. Materiem inquit, ſi robur ſit, cædito ubi ſolstitium fuerit. Nam
ad brumam ſemper intempestiua eſt. Cætera materies, quæ ſemen habet, cum maturum fuerit, quæ non ha-
bet, cum libuerit. Quæmaturum, & unà uiride habet, tunc cædito, cum ſemen exciderit. # Vlmum uero
cum cadunt folia. Et referre plurimum aiunt, qua Luna ferrum adigas. Namque tantam quidem uim lu-
nationum eſſe in eiuſmodi rebus ferro attingendis putant cum cæteri, tum in primis Varro, ut etiam qui ton-
dantur Luna decreſcente fieri confeſtim caluos aſſeuerent. Sed cædi oportere materiem periti omnes admonẽt
5550 Luna deficiente. Nam tunc admodum exbaustam eſſe arboris statuunt craſſam illam pituitam, quæ quidem
ad citam putredinem imbuendam perprona ſit, Lunaq́ue isthac cæſam carie non infeſtari repertum eſt. Hinc
est, quod aiunt, frumenta ut uendas metito Luna pleniore: Nam & ipſa tunc admodum plena ſunt. Vt uero
adſerues metito Luna ſitiente. Constat etiam frondes arborum Luna decreſcente præparatas non putreſce-
re. Diem uero cædendis arboribus commodam putat Columella a uigeſima uſque ad trigeſimam conſeneſcen-
tis Lunæ. Vegetio ſcindi arborem placuit a quintadecima, uſque ad uigeſimam ſecundam Lunam. hincq́ue re
ligionem ortam putat, ut pro æternitate his tantum diebus celebrent, quod per eos cæſa æternum durent. Ad
dunt & Lunam obſeruandam ut occidat. At Plinius optime cædi arborem putat Cane maxime oriente, Luna-
q́ue coeunte; qui dies interlunium uocatur. & noctem ducit expectandam eius ipſius diei, quoad Luna ſub ter-
ra ſit. Huius reirationem Aſtronomi eſſe prædicant, quod ui Lunæ omnis rerum humor commoueatur. Ergo
bumore Lunam uerſus ad ultimas radicis fibras aut retracto, aut destituto cætera materies purgatior relin-
6660
3330 poſt de cædendimodo, demum de uirtutibus, & poteſtatibus ſingularum arborum docet, multaq́ue pbiloſo-
phorum more diſſerit non indigna. Nos ante oculos ( ut ſolemus ) rem uniuerſam ponemus. Conſideranda
igitur hæc ſunt, tempus cædendi, modus quoque adſeruandi ubi cæſæ fuerint, uſus etiam & comparatio
partium & totius. quæ omnia iam copioſe ac diligenter a Leone Baptista Alberto collecta ſunt, ut ego nihil
addere ad ea poſſim. quare gratias illi habeo immortales, & uerba eius apponam. inquit igitur libro ſecundo
cap. quarto. Veteres igitur, & in primis Theopbrastus ſcindere arborem, præſertim abietem, & piceam, &
pinum iubent ubi primum germinaſſe, tenerosq́ue caudices prompſiſſe occæperint. ubi & propter humoris exu
berantiam facilem corticem amouiſſe poßis; eſſe tamen aliquas poſt uindemiam, quæ cæſæ commodiores ſint,
uti est acer, ulmus, fraxinus, tilia. Robora item ſi cædantur Vere fieri teredinoſa attestantur. At eadem
ſi cædantur Bruma fieri, ut neque uitientur, neque pandantur. & faciat ad rem, quod adnotarunt materiã
4440 quidem, quæ per brumam flante borea cædatur, etiam uirentem, belliſſimè & propè immunem fumo ardere.
Quæ res inditio eſt humore ſuccoſam eſſe; non crudo, ſed digeſto. Vitruuio placuit materiam cædi a primo au-
tumno uſque antequàm flare incipiat Fauonius. Heſiodus quando Sol noſtrum in caput pendens multa inferue-
ſcit ui. & hominum inde color fuſcatur. tunc meßis instat. Cum uero decidere folia cœperint, tu ſyluam cæ-
dito. At Cato rem totam ſic moderatur. Materiem inquit, ſi robur ſit, cædito ubi ſolstitium fuerit. Nam
ad brumam ſemper intempestiua eſt. Cætera materies, quæ ſemen habet, cum maturum fuerit, quæ non ha-
bet, cum libuerit. Quæmaturum, & unà uiride habet, tunc cædito, cum ſemen exciderit. # Vlmum uero
cum cadunt folia. Et referre plurimum aiunt, qua Luna ferrum adigas. Namque tantam quidem uim lu-
nationum eſſe in eiuſmodi rebus ferro attingendis putant cum cæteri, tum in primis Varro, ut etiam qui ton-
dantur Luna decreſcente fieri confeſtim caluos aſſeuerent. Sed cædi oportere materiem periti omnes admonẽt
5550 Luna deficiente. Nam tunc admodum exbaustam eſſe arboris statuunt craſſam illam pituitam, quæ quidem
ad citam putredinem imbuendam perprona ſit, Lunaq́ue isthac cæſam carie non infeſtari repertum eſt. Hinc
est, quod aiunt, frumenta ut uendas metito Luna pleniore: Nam & ipſa tunc admodum plena ſunt. Vt uero
adſerues metito Luna ſitiente. Constat etiam frondes arborum Luna decreſcente præparatas non putreſce-
re. Diem uero cædendis arboribus commodam putat Columella a uigeſima uſque ad trigeſimam conſeneſcen-
tis Lunæ. Vegetio ſcindi arborem placuit a quintadecima, uſque ad uigeſimam ſecundam Lunam. hincq́ue re
ligionem ortam putat, ut pro æternitate his tantum diebus celebrent, quod per eos cæſa æternum durent. Ad
dunt & Lunam obſeruandam ut occidat. At Plinius optime cædi arborem putat Cane maxime oriente, Luna-
q́ue coeunte; qui dies interlunium uocatur. & noctem ducit expectandam eius ipſius diei, quoad Luna ſub ter-
ra ſit. Huius reirationem Aſtronomi eſſe prædicant, quod ui Lunæ omnis rerum humor commoueatur. Ergo
bumore Lunam uerſus ad ultimas radicis fibras aut retracto, aut destituto cætera materies purgatior relin-
6660