Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
61 29
62 30
63 31
64 32
65 33
66 34
67 35
68 36
69 37
70 38
71 39
72 40
73 41
74 42
75 43
76 44
77 45
78 46
79 47
80 48
81 49
82 50
83 51
84 52
85 53
86 54
87 55
88 56
89 57
90 58
< >
page |< < (72) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div251" type="section" level="2" n="56">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6719" xml:space="preserve">
                <pb o="72" file="514.01.104" n="104" rhead="LIBER"/>
              alijs omnibus eiuſmodimaterijs inſatiabilis omnino, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6720" xml:space="preserve">omnis glutinis aſpernatrix ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6721" xml:space="preserve">Idem uitium eſſe omni-
                <lb/>
              bus lacbrimoſis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6722" xml:space="preserve">criſpis aiunt, ut omne genus glutinamenti abdicent. </s>
              <s xml:id="echoid-s6723" xml:space="preserve">Raſile itidem, atque denſum quodq́ue
                <lb/>
              lignum ægre cobæret glutino. </s>
              <s xml:id="echoid-s6724" xml:space="preserve">Quæ item diuerſa ſunt natura, uti est edera, laurus, tiliaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6725" xml:space="preserve">, quod calidæ ſint, cum
                <lb/>
              his quæ humectis locis naſcuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s6726" xml:space="preserve">quod eiuſmodi omnes frigidæ natura ſint, diu glutino non cohærent. </s>
              <s xml:id="echoid-s6727" xml:space="preserve">Vlmus,
                <lb/>
              fraxinus, morus, ceraſusq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6728" xml:space="preserve">, quod ſiccæ ſint cum platano, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6729" xml:space="preserve">alno, quæ madidæ nat ura ſunt, non conueniunt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s6730" xml:space="preserve">Quin & </s>
              <s xml:id="echoid-s6731" xml:space="preserve">tantum abfuit apud maiorcs, ut natura inter ſe non congruentia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6732" xml:space="preserve">contraria glutino connecterent: </s>
              <s xml:id="echoid-s6733" xml:space="preserve">vt
                <lb/>
              etiam ſimul non iugata, ſed hærentia uetuerint coagmentari. </s>
              <s xml:id="echoid-s6734" xml:space="preserve">hinc illud Vitruuij, quod æſculeos quidem axes
                <lb/>
              admonet quernis non iungendos. </s>
              <s xml:id="echoid-s6735" xml:space="preserve">Verum ut de ijs omnibus ſummatim & </s>
              <s xml:id="echoid-s6736" xml:space="preserve">comparatione quadam referam
                <lb/>
              apud omnes autbores conſtat, infœcundas arbores firmiores eſſe fertilibus, ſylueſtres & </s>
              <s xml:id="echoid-s6737" xml:space="preserve">manu, ferroq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6738" xml:space="preserve">non cul-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-01" xlink:href="note-514.01.104-01a" xml:space="preserve">10</note>
              tas duriores eße domeſticis. </s>
              <s xml:id="echoid-s6739" xml:space="preserve">Nam ſyluestres quidem in morbos incidere, quibus interimant, negat Theoph. </s>
              <s xml:id="echoid-s6740" xml:space="preserve">do-
                <lb/>
              meſticas uero. </s>
              <s xml:id="echoid-s6741" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6742" xml:space="preserve">maximè, quæ fructus ferant, grauiſſimis eſſe obnoxiasmorbis prædicant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6743" xml:space="preserve">Et inter feraces
                <lb/>
              præcoques ſerotinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6744" xml:space="preserve">dulces acutis eſſe imbecilliores, ſtatuunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6745" xml:space="preserve">inter acutas, atque aſperas ſolidiores pu-
                <lb/>
              tant eas, quæ fructus acerbiores, rarioresq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6746" xml:space="preserve">edant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6747" xml:space="preserve">Quæ alternis annis promunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6748" xml:space="preserve">quæ penitus ſteriles ſint
                <lb/>
              feracibus nodoſiores ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6749" xml:space="preserve">iſtarum, quo quæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s6750" xml:space="preserve">breuior, eò difficilior: </s>
              <s xml:id="echoid-s6751" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6752" xml:space="preserve">ſteriles magis creſcunt quàm fer-
                <lb/>
              tiles. </s>
              <s xml:id="echoid-s6753" xml:space="preserve">Addunt & </s>
              <s xml:id="echoid-s6754" xml:space="preserve">eas, quæ in propatulo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6755" xml:space="preserve">nullis neque montibus tectæ, neque ſyluis, ſed crebris uentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6756" xml:space="preserve">
                <lb/>
              tempeſtatibus agitatæ creuerint firmiores illas quidem, craßioresq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6757" xml:space="preserve">eſſe, ſed breuiores, nodoſioresq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6758" xml:space="preserve">, quàm
                <lb/>
              quæ in conualle, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6759" xml:space="preserve">loco a ventis tuto excreuerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s6760" xml:space="preserve">Tum & </s>
              <s xml:id="echoid-s6761" xml:space="preserve">arbores ortæ in locis humidis, atque opacis mol-
                <lb/>
              liores putant, quàm quæ in apricis, atque ſiccis coaluerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s6762" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6763" xml:space="preserve">quæ ad boream naſcantur aptiores eſſe, quàm
                <lb/>
              quæ a borea ad auſtrum declinent: </s>
              <s xml:id="echoid-s6764" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6765" xml:space="preserve">quæ locis a ſua natura ſint alienis natæ, non ſecus, atque abortiuas
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-02" xlink:href="note-514.01.104-02a" xml:space="preserve">20</note>
              reſpuunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s6766" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6767" xml:space="preserve">meridianas quidem prædurasfore, ſedmedullis contorqueri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6768" xml:space="preserve">minus coæquabiles præſtare ſe
                <lb/>
              ad opus exequendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s6769" xml:space="preserve">Præerea aridas natura, atque ad creſcendum tardas robuſtiores eſſe, quàm quæ laxæ,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s6770" xml:space="preserve">fœcundæ ſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s6771" xml:space="preserve">Namque in his fœmineam, in his uero alteris maſculinam eſſe naturam putabat Varro.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s6772" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6773" xml:space="preserve">candida quæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s6774" xml:space="preserve">ligna minus eſſe denſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6775" xml:space="preserve">magis trac̃tabilia, quàm quibus color quiuis infuſus ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6776" xml:space="preserve">Et pon-
                <lb/>
              deroſa quidem omnis materia ſpißior, duriorq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6777" xml:space="preserve">leui eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s6778" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6779" xml:space="preserve">quo quæque leuior, eò est fragilior; </s>
              <s xml:id="echoid-s6780" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6781" xml:space="preserve">quo criſpior
                <lb/>
              eò aſtructior. </s>
              <s xml:id="echoid-s6782" xml:space="preserve">tum quibus natura dederit, ut diutius inuita uigeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6783" xml:space="preserve">dediſſe etiam, ut abſciſſæ tardius corrum-
                <lb/>
              pantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6784" xml:space="preserve">omni etiam in ligno, quo minus medullæ ineſt, eo natura illi acrior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6785" xml:space="preserve">robuſtior eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6786" xml:space="preserve">Quæ partes ad
                <lb/>
              medullam proximiores ſunt duriores eæ quidem cæteris, ac denſiores ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6787" xml:space="preserve">Quæ cortici propinquiores ſunt,
                <lb/>
              neruo tenaciore ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6788" xml:space="preserve">Etenim in arboribus, ueluti in animante pro cute eſſe ſtatuunt extremum corticem, pro
                <lb/>
              carne id, quod ad cutem ſubest, pro oſſe id, quod ad medullam circum obuoluitur; </s>
              <s xml:id="echoid-s6789" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6790" xml:space="preserve">nodos in plantis perſimi-
                <lb/>
              les eſſe neruis putabat Ariſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6791" xml:space="preserve">Ligni partem omnium peſſimam alburnum deputant, cum alias ob res, tum quod
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-03" xlink:href="note-514.01.104-03a" xml:space="preserve">30</note>
              teredmibus infenſa ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6792" xml:space="preserve">Adde his, quod partes materiæ, quæ dum ſtaret arbor ad Solem in meridie uerge-
                <lb/>
              bant, aridiores erunt cæteris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6793" xml:space="preserve">graciliores, tenuioresq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6794" xml:space="preserve">: tamen denſiores, habebuntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6795" xml:space="preserve">medullam iſta ex par-
                <lb/>
              te cortici uiciniorem: </s>
              <s xml:id="echoid-s6796" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6797" xml:space="preserve">quæ item partes telluri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6798" xml:space="preserve">radicibus fuere finitimæ ſtabunt illæ quidem cæteris gra-
                <lb/>
              uiores. </s>
              <s xml:id="echoid-s6799" xml:space="preserve">Huius ſignum quòd aquis ægre adnatabunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6800" xml:space="preserve">Et arboris cuiuſque pars media criſpior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6801" xml:space="preserve">maculæ uti-
                <lb/>
              cumq; </s>
              <s xml:id="echoid-s6802" xml:space="preserve">ſint, quo radicibus adiunctiores eo anfractiores. </s>
              <s xml:id="echoid-s6803" xml:space="preserve">intimas tamen quaſque partes ſupernatibus conſtan-
                <lb/>
              tiores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6804" xml:space="preserve">commodiores ducunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6805" xml:space="preserve">Verum in arborum generibus comperio aliquas, de quibus optimi ſcriptores
                <lb/>
              longè miranda referant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6806" xml:space="preserve">Nam uitem quidem ſæculorum æternitatem ſuperare affirmant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6807" xml:space="preserve">Iouis ſimulachrum
                <lb/>
              factum ex uite in vrbe Populonia ad Cæſaris tempora conſpiciebatur ſæculis permultis incorruptum, neque
                <lb/>
              ulli eſſe ligno naturam penitus æterniorem omnes prædicant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6808" xml:space="preserve">In Arriana Indorum regione haberi uites tam
                <lb/>
              craſſas ait Strabo, ut eius truncos homines uix amplexentur bini. </s>
              <s xml:id="echoid-s6809" xml:space="preserve">Apud Vticam tectum ex cedro stetiſſe an-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-04" xlink:href="note-514.01.104-04a" xml:space="preserve">40</note>
              nos mille ducentos octo & </s>
              <s xml:id="echoid-s6810" xml:space="preserve">ſeptuaginta tradidere. </s>
              <s xml:id="echoid-s6811" xml:space="preserve">In Hiſpania templo Dianæ trabes ex iunipero ab anno du-
                <lb/>
              centefimo ante excidium Troiæ uſque ad Hannibalem dur aſſe teſtantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6812" xml:space="preserve">Atqui cedro quidem mira est natu-
                <lb/>
              ra, ſi (uti ferunt) una bæc arbos clauum non tenet. </s>
              <s xml:id="echoid-s6813" xml:space="preserve">In montibus qui ad Eenacum ſunt abietis genus regnat,
                <lb/>
              quo ſi feceris uas, ni prius oleo perunxeris, non continebit uinum. </s>
              <s xml:id="echoid-s6814" xml:space="preserve">Hactenus de Arboribus. </s>
              <s xml:id="echoid-s6815" xml:space="preserve">Nunc ad Vit.</s>
              <s xml:id="echoid-s6816" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6817" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Materia</emph>
              cædenda eſt a primo autumno ad id tempus, quod erit antequam flare incipiat Fa-
                <lb/>
              nonius. </s>
              <s xml:id="echoid-s6818" xml:space="preserve"># Hoc est a Septembri ad Februarium, poſt quem menſem Zephirus ſpirat.</s>
              <s xml:id="echoid-s6819" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6820" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Vere</emph>
              enim omnes arbores fiunt prægnantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6821" xml:space="preserve">omnes ſuę proprietatis uirtutem efferunt in fron
                <lb/>
              des, anniuerſariosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6822" xml:space="preserve">fructus. </s>
              <s xml:id="echoid-s6823" xml:space="preserve">Cum ergo inanes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6824" xml:space="preserve">humidæ temporum neceſsitate fuerint, uanæ fiunt
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s6825" xml:space="preserve">raritatibus imbecillæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s6826" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6827" xml:space="preserve">Cauſam reddit cur eo tempore cædendæ ſint àrbores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6828" xml:space="preserve">non uere: </s>
              <s xml:id="echoid-s6829" xml:space="preserve">Quia vere uirtus omnis in frondes emit-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-05" xlink:href="note-514.01.104-05a" xml:space="preserve">50</note>
              titur, truncus uero, cuius uſus requiritur, inanis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6830" xml:space="preserve">imbecillus redditur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6831" xml:space="preserve">quod probat a ſimili.</s>
              <s xml:id="echoid-s6832" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6833" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Vti</emph>
              etiam corpora muliebria cum conceperint, a fœtu ad partum non iudicantur integra, neque
                <lb/>
              in, uenalibus ea, cum ſunt prægnantia, præſtantur ſana; </s>
              <s xml:id="echoid-s6834" xml:space="preserve">ideo quod in corpore præſeminatio creſcẽs,
                <lb/>
              ex omnibus cibi poteſtatibus detrahit alimentum in ſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6835" xml:space="preserve">quo firmior eſſicitur ad maturitatem par-
                <lb/>
              tus, eo minus patitur eſſe ſolidum id ipſum, ex quo procreatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6836" xml:space="preserve">Itaque edito ſœtu, quod prius in aliud
                <lb/>
              genus incrementi detrahebatur, cum ad:</s>
              <s xml:id="echoid-s6837" xml:space="preserve">
                <unsure/>
              diſparationem procreationis eſt liberatum, inanibus & </s>
              <s xml:id="echoid-s6838" xml:space="preserve">pa-
                <lb/>
              tentibus uenis in ſe recipit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6839" xml:space="preserve">lambendo; </s>
              <s xml:id="echoid-s6840" xml:space="preserve">ſuccum etiam ſolideſcit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6841" xml:space="preserve">reddit in priſtinam naturæ
                <lb/>
              firmitatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s6842" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6843" xml:space="preserve">Palleſcit mulier cum uterum gerit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6844" xml:space="preserve">multis malis obnoxia est: </s>
              <s xml:id="echoid-s6845" xml:space="preserve">defectus ſæpe ſentit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6846" xml:space="preserve">multa patitur,
                <lb/>
              imbecillisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6847" xml:space="preserve">quodam modo constat. </s>
              <s xml:id="echoid-s6848" xml:space="preserve">Si vero Vulpianus iuriſconſultus aliter ſentire uidetur pand. </s>
              <s xml:id="echoid-s6849" xml:space="preserve">lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s6850" xml:space="preserve">21. </s>
              <s xml:id="echoid-s6851" xml:space="preserve">hoc
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-06" xlink:href="note-514.01.104-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>