Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
61 29
62 30
63 31
64 32
65 33
66 34
67 35
68 36
69 37
70 38
71 39
72 40
73 41
74 42
75 43
76 44
77 45
78 46
79 47
80 48
81 49
82 50
83 51
84 52
85 53
86 54
87 55
88 56
89 57
90 58
< >
page |< < (73) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div251" type="section" level="2" n="56">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6851" xml:space="preserve">
                <pb o="73" file="514.01.105" n="105" rhead="SECVNDVS"/>
              eſt ut ingenioſe Philander notat, quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s6852" xml:space="preserve">prægnantem uolebat eſſe imbecillem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6853" xml:space="preserve">ad munia obeunda ine-
                <lb/>
              ptam, quod embryo detrahat in ſe alimentum. </s>
              <s xml:id="echoid-s6854" xml:space="preserve">Vulpianus uero intellexit non morboſam, ideſt non redhiben-
                <lb/>
              dam. </s>
              <s xml:id="echoid-s6855" xml:space="preserve">Nam cum eſſet edictum Aedilium curulium, ut qui uenderent, certos facerent emptores, ſi quid morbi
                <lb/>
              aut uitij ineſſet, contra qui feciſſet, re improbata cogipoſſet habere id, quod ante habuerat: </s>
              <s xml:id="echoid-s6856" xml:space="preserve">certe qui præ-
                <lb/>
              gnantem uendiſſet, nec emptori dixißet: </s>
              <s xml:id="echoid-s6857" xml:space="preserve">tamen edicto cogi non poterat mancipium recipere. </s>
              <s xml:id="echoid-s6858" xml:space="preserve">Id redhibere di-
                <lb/>
              cebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6859" xml:space="preserve">Vnde redhibitio uocata.</s>
              <s xml:id="echoid-s6860" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6861" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Eadem</emph>
              ratione autumnali tempore maturitate ſructuum flacceſcente fronde, ex terra recipientes
                <lb/>
              radices arborum in ſe ſuccum, recuperantur & </s>
              <s xml:id="echoid-s6862" xml:space="preserve">reſtituuntur in antiquam ſoliditatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s6863" xml:space="preserve">At uero aeris
                <lb/>
              hyberni uis comprimit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6864" xml:space="preserve">conſolidat eas, per id (ut ſupraſcriptum eſt) tempus.</s>
              <s xml:id="echoid-s6865" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6866" xml:space="preserve">Poſtquam neque frondes, nec fructus amplius indigent alimento, illud alimentum, quod in frondes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6867" xml:space="preserve">fru-
                <lb/>
              ctus uertebatur, trabitur a trunco. </s>
              <s xml:id="echoid-s6868" xml:space="preserve">qui propterea priſtinam recuperat firmitatem, quæ hyeme conſeruatur;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s6869" xml:space="preserve">nam frigore comprimitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6870" xml:space="preserve">conſolidatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s6871" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6872" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ergo</emph>
              ſi ea ratione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6873" xml:space="preserve">eo tempore, quod ſupra ſcriptum eſt, cæditur materies erit tempeſtiua.</s>
              <s xml:id="echoid-s6874" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6875" xml:space="preserve">Concludit quod uolebat, postquam & </s>
              <s xml:id="echoid-s6876" xml:space="preserve">medicus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6877" xml:space="preserve">Philoſopbus uideri uoluit.</s>
              <s xml:id="echoid-s6878" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6879" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Caedi</emph>
              autem ita oportet, ut incidatur arboris crasſitudo ad mediam medullam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6880" xml:space="preserve">relinquatur,
                <lb/>
              uti per eam exſicceſcat ſtillando ſuccus.</s>
              <s xml:id="echoid-s6881" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6882" xml:space="preserve">Modum oſtendit materiæ cædendæ, circuncidi ſtipitem monet, uſque ad mediam medullam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6883" xml:space="preserve">relinqui ere-
                <lb/>
              ctam arborem uti ſuccus ex ea præciſione stillet. </s>
              <s xml:id="echoid-s6884" xml:space="preserve">Neuero quis putet ſuccum omnem exhauriendum eſſe, decla
                <lb/>
              rat de quo intelligat.</s>
              <s xml:id="echoid-s6885" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6886" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ita</emph>
              qui ineſt in his inutilis liquor effluens per torulum, non patietur emori in eo ſaniem, nec
                <lb/>
              corrumpi materiæ qualitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s6887" xml:space="preserve">Tum autem cum ſicca, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6888" xml:space="preserve">ſine ſtillis erit arbor, deijciatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6889" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6890" xml:space="preserve">ita erit
                <lb/>
              optima in uſu.</s>
              <s xml:id="echoid-s6891" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6892" xml:space="preserve">Inutili bumore tanquam ſanie, uel pituita exſiccato, uiuida lignorum poteſtas ſine ſuperfluitate relinquitur,
                <lb/>
              ac propterea non eſt putredini obnoxia. </s>
              <s xml:id="echoid-s6893" xml:space="preserve">quando igitur non amplius defluet, tunc deijcienda est arbos, ſed ne
                <lb/>
              hoc etiam ſimilitudine, ac ratione aliqua carere uideatur, probat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s6894" xml:space="preserve">experimento quodam.</s>
              <s xml:id="echoid-s6895" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6896" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Hoc</emph>
              autem ita eſſe licet animaduertere etiam de arbuſtis. </s>
              <s xml:id="echoid-s6897" xml:space="preserve">Ea enim cum ſuo quæque tempore ad
                <lb/>
              imum perforata, caſtrantur, profundunt è medullis, quem habent in ſe ſuperantem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6898" xml:space="preserve">uitioſum per fo-
                <lb/>
              ramina liquorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6899" xml:space="preserve">ita ſicceſcendo recipiunt in ſe diuturnitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s6900" xml:space="preserve">Qui autem non habent ex arbori-
                <lb/>
              bus exitus humores, intra concreſcentes putreſcunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6901" xml:space="preserve">efficiunt inanes eas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6902" xml:space="preserve">uitioſas: </s>
              <s xml:id="echoid-s6903" xml:space="preserve">Ergo ſi ſtan-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.105-03" xlink:href="note-514.01.105-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tes & </s>
              <s xml:id="echoid-s6904" xml:space="preserve">uiuæ ſicceſcendo non ſeneſcunt, ſine dubio, cum eædem ad materiam deijciuntur, cum ea ratio-
                <lb/>
              ne curatæ fuerint, habere poterunt, magnas in ædificijs ad uetuſtatem utilitates.</s>
              <s xml:id="echoid-s6905" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6906" xml:space="preserve">Atque bæc ſatis de cædendi modo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6907" xml:space="preserve">ratione; </s>
              <s xml:id="echoid-s6908" xml:space="preserve">nunc ad uires, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6909" xml:space="preserve">poteſtates arborum tranſit.</s>
              <s xml:id="echoid-s6910" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6911" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Eae</emph>
              autem inter ſe diſcrepantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6912" xml:space="preserve">diſsimiles habent uirtutes, uti Robur, Vlmus, Populus, Cu-
                <lb/>
              preſſus, Abies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6913" xml:space="preserve">cæteræ, quæ maximè in ædificijs ſunt idoneæ, Namque non poteſt id Robur, quod
                <lb/>
              Abies, nec Cupreſſus, quod Vlmus, nec cæteræ eaſdem habent inter ſe naturæ rerum ſimilitates, ſed
                <lb/>
              ſingula genera principiorum proprietatibus comparata, alios alij generis præſtãt in operibus effectus.</s>
              <s xml:id="echoid-s6914" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6915" xml:space="preserve">Diſſimiles arborum naturas eſſe dixit, probauitq́ue ab effectu, quoniam non id poteſt Robur, quod Abies,
                <lb/>
              nec Cupreſſus, quod Vlmus, qui quidem effectus ex natura principiorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6916" xml:space="preserve">permixtione deducitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6917" xml:space="preserve">Non poſ-
                <lb/>
              ſe autem id arborem unam, quod alia poteſt, probare incipit in ſingulis ex principiorum cuiusque ratione.</s>
              <s xml:id="echoid-s6918" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6919" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Et</emph>
              primum Abies aeris habens plurimum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6920" xml:space="preserve">ignis, minimumq́ue humoris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6921" xml:space="preserve">terreni, leuioribus
                <lb/>
              rerum naturæ poteſtatibus comparata non eſt ponderoſa, Itaque rigore naturali contenta, non cito
                <lb/>
              flectitur ab onere, ſed directa permanet in contignatione, ſed ea, quod habet in ſe plus caloris, pro-
                <lb/>
              creat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6922" xml:space="preserve">alit termitem, ab eoque uitiatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s6923" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6924" xml:space="preserve">Calor ſiccitatem, ſiccitas rigorem inducit, rigor autem inflexibilitatem, unde Abietis poteſtas leuioribus
                <lb/>
              elementis conſtans, leuiorum effectus parit, unde dicit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s6925" xml:space="preserve">eam uerniculum generare, quo uitiatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s6926" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6927" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Etiamqve</emph>
              ideo celeriter accenditur, quod quæ ineſt in eo corpore raritas, aeris patens acci-
                <lb/>
              pitignem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6928" xml:space="preserve">ita uehementem ex ſe mittit flammam.</s>
              <s xml:id="echoid-s6929" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6930" xml:space="preserve">Abies quod ab bumo in altum eat, (e cunctis enim amplißima eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6931" xml:space="preserve">fœmina etiam prolixior,) ſuperetq́ue
                <lb/>
              alias arbores dicta est, cauſa eſt, quia rectos habet poros, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6932" xml:space="preserve">pinguem humorem, qui innato calore facile ebul
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.105-05" xlink:href="note-514.01.105-05a" xml:space="preserve">50</note>
              lit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6933" xml:space="preserve">Adde quod in montanis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6934" xml:space="preserve">frigidis frequentius oritur, ideoq́ue ab loci uapore, frigiditateq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6935" xml:space="preserve">adiuuatur,
                <lb/>
              ex euaporantibus enim locis ad radices emittuntur uapores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6936" xml:space="preserve">ex pingui humore intra stipitem frigore con-
                <lb/>
              creto facile aſcendit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6937" xml:space="preserve">quod pulcbrum eſt naturæ opus, ſingulis annis ramuſculos quinos promit, ex quibus
                <lb/>
              qui medius eſt, arboris proceritatem facit, efficitur enim pars media stipitis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6938" xml:space="preserve">amplius reliquis in altitudi-
                <lb/>
              nem fertur, cæteris æque mter ſe concreſcentibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s6939" xml:space="preserve">Recentes & </s>
              <s xml:id="echoid-s6940" xml:space="preserve">pullulantes illi ramuſculi in extremitate albam
                <lb/>
              reſinam exudant, quæ tempore cogitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6941" xml:space="preserve">concreſcit, quod ſi cædatur ea parte, qua ramuſculi erumpunt, pe-
                <lb/>
              rit, emoriturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6942" xml:space="preserve">arbos tota. </s>
              <s xml:id="echoid-s6943" xml:space="preserve">Cuius rei cauſa eſt raritas, e qua caloris innati uis efflatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6944" xml:space="preserve">cadentibus etiam
                <lb/>
              imbribus putreſcit, ſcinditur autem Abies mirum in modum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6945" xml:space="preserve">accenditur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6946" xml:space="preserve">Sed dolabilis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6947" xml:space="preserve">apta ædificijs
                <lb/>
              cernitur, ſi uero adſeruari uelit, aut ſemper in ſicco, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6948" xml:space="preserve">libero aere, aut ſemper in aqua iacere debet, nam cum
                <lb/>
              alternis uicibus, modo humenti, modo exſiccato loco ponitur, quàm citisſime putreſcit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6949" xml:space="preserve">Areſcente Abie-
                <lb/>
              te ceſſat odor, qui in uireſcente ob reſinam maxime ſentiebatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s6950" xml:space="preserve">ſi excauatur, non reddit ſonum, raritas enim
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.105-06" xlink:href="note-514.01.105-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>