Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[Figure 101]
[102] FRONTE.
[103] A
[104] Græcorum ædes earumq́; partium diſpoſitiones.A. peristylium amplum.E. peristylium primum.C. aditus amplus.D. aditus ab uno ad aliudperiſtylium.E. proſtas ubi eraut duæ antæ.F. G. Antithalamus.H. I. gynæconitides.K. cu-bicuUmdiebria.L. S. oeci,& bibliotecæ,& ubi ſunt pictores.M. R. pinacotbecæ.N. cyzicena triclinia.O. porticus ad ſeptentrionem.P. cellæ hostiariæ.Q. oeci quadrati.T. V. porticus ad triclinia cizcena.X. hypæthra loca.r. oeci magni ubi matres familiarũ cum lanificijs habent ſeſſiones.Z. hoſpitalia.1. thirorium.2. Equilia.3. cubicula.4. meſaulæ & andronæ.5. triclinia quo-tidiana.6. posthalamus.7. thalamus.8. porticus Rhodiaca altior. T QVNMRN8SALKICHXYYFEG76B543O32P21
[105] Pauimentorum genera.Filandri.Anticum.
[106] c d f b c 8
[107] CHOROBATES.2 I 3 2
[108] d 10 10 a d 50 50 50 c 50 ba s d s 7 {1/14} 25 s b ce 8 8 10 84 f hm 5 43 3 4 4 3 3 4 4 5 5 5 53 5 4
[109] Figura ex meſolabio Architæ ad inueniendas medias.c t @ @ q p o n m l k l h g f p e o ξ v M @ k I o h j ε δ r B d s R q P o N M L K I H G F E L x c 6 N ς ε ξ γ B a
[110] Veſtigium meſolabij Architæ.
[111] Orthographia meſolabij Architæ.
[112] Demonſtratio Eratoſtbenis. a g t cb f b d
[113] Instrumentum Eratoſthenis. m a x g n b c n i o l v q p b e f k d
[114] Vſ{us} demonſtratio Eratoſtbenis cum inſtrumento. a h n ek l i o d b 8 m c 4
[115] Inſtrumentum Platonis. f i n o m
[116] cubus. 8 8 64 8 8 8 8 512 8s e
[117] Demonstratio Archita. p l k b o i m b e d af
[118] Demonctration Platonis. d e b c g
[119] Demostratio ter tiæ proprietatis, & aſſumptionis Nicomedis.instrumentum Nicomedis. f h d g b s n m k a
[120] Duplicatio cubi. e a b c d f g
[121] Dimonctratio prrima proprie tatis. s n m l k
[122] Vſus inſtrume ti Nicomedis & eius demő ſtratio. l e b c g f a k h i
[123] h
[124] b d c e f g
[125] a b c e d
[126] Secunda proprietas lineæ flexæ.f n e b g i d m k c
[127] a. centrum mundi.b. oculus in ſuperficie terræc. ſydus.d. uertex.b c a. angulus diuerſitatis. c d 6 a
[128] a b deferens.c. deferentis centrum.d e. epicyclus.a. centrum epicycli.f. mundi centrum.a. iugum deferentis.b. antiiugum.d. iugum epicycli. d a e c s b
[129] a b g. concentricum.d. eius centrum.e z b. eccentricum.t. eius centrum.k z. epicyclus.b. eius centrum.d t. b z. œquales.t z. d b. œquales.motus { concentrici b d a. \\ epicycli k b z. \\ eccentrici z t e. \\ anguli œquales Sol utroque modo uidetur in z. per li-neam d z. e a t d b z b k
[130] a b g. eccentricum.d. eius centrum.e. centrum mundi.a d g. linea ingi.b. centrm Solis.e z. linea medij motus parallela li-neœ b d.c b. linea ueri motus.b e z. angulus œquatio. z b a d e
< >
page |< < (75) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div251" type="section" level="2" n="56">
            <pb o="75" file="514.01.107" n="107" rhead="SECVNDVS"/>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7047" xml:space="preserve">Aeſculus quoque glandifera eſt’, quæ quantum corpore eminet, tantum radice deſcendere dicitur, humo-
                <lb/>
              ris impatiens.</s>
              <s xml:id="echoid-s7048" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7049" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Cerrvs</emph>
              , ſuber, fagus, quod paruam habent mixtionem humoris & </s>
              <s xml:id="echoid-s7050" xml:space="preserve">ignis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7051" xml:space="preserve">terreni, aeris pluri-
                <lb/>
              mum, peruia raritate humores penitus recipiendo celeriter marceſcunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s7052" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7053" xml:space="preserve">Vitruuius tam belle connumerat arborum uires, ut iam tædeat me aliorum dicta recenſere. </s>
              <s xml:id="echoid-s7054" xml:space="preserve">ſequitur ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s7055" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7056" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Popvlvs</emph>
              alba, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7057" xml:space="preserve">nigra, item ſalix, tilia, uitex, ignis & </s>
              <s xml:id="echoid-s7058" xml:space="preserve">aeris habendo ſatiatæ atque humoris tẽ-
                <lb/>
              peratæ, parum terreni habentes leuiori temperatura comparatæ, egregiam habere uidentur in uſu
                <lb/>
              rigiditatem; </s>
              <s xml:id="echoid-s7059" xml:space="preserve">ergo cum non ſint duræ terreni mixtione, propter raritatem ſunt candidæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7060" xml:space="preserve">in ſcul-
                <lb/>
              pturis commodam præſtant tractabilitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7061" xml:space="preserve">Alnus autem, quæ proxima fluminum ripis procreatur,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.107-01" xlink:href="note-514.01.107-01a" xml:space="preserve">10</note>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7062" xml:space="preserve">minime materies utilis uidetur, habet in ſe egregias rationes, etenim aere eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7063" xml:space="preserve">igni plurimo tem-
                <lb/>
              perata, non multum terreno, humore paulo. </s>
              <s xml:id="echoid-s7064" xml:space="preserve">Itaque quia non nimis habet in corpore humoris in
                <lb/>
              paluſtribus locis infra fundamenta ædificiorum palationibus crebre fixa recipiens in ſe, quod minus
                <lb/>
              habet in corpore liquoris, permanet immortalis ad æternitatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7065" xml:space="preserve">ſuſtinet immania pondera ſtru-
                <lb/>
              cturæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7066" xml:space="preserve">ſine uitijs conſeruat. </s>
              <s xml:id="echoid-s7067" xml:space="preserve">Ita quæ non poteſt extra terram paulum tempus durare, ea in humore
                <lb/>
              obruta permanet ad diuturnitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7068" xml:space="preserve">Eſt autem maxime id conſiderare Rauennæ, quod ibi omnia ope-
                <lb/>
              ra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7069" xml:space="preserve">publica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7070" xml:space="preserve">priuata, ſub fundamentis eius generis habent palos. </s>
              <s xml:id="echoid-s7071" xml:space="preserve">ulmus uero, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7072" xml:space="preserve">fraxinus maximos
                <lb/>
              habent humores minimumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7073" xml:space="preserve">aeris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7074" xml:space="preserve">ignis, terreni temperata mixtione comparatæ; </s>
              <s xml:id="echoid-s7075" xml:space="preserve">ſunt in operibus
                <lb/>
              cum fabricantur lentæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7076" xml:space="preserve">ſub pondere propter humoris abundantiam, non habent rigorem, ſed cele-
                <lb/>
              riter pandant, ſimul autem uetuſtate ſunt aridæ factæ, aut in agro perſectæ, qui ineſt in eis liquor
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.107-02" xlink:href="note-514.01.107-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ſtantibus, emoritur, fiuntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7077" xml:space="preserve">duriores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7078" xml:space="preserve">in commiſſuris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7079" xml:space="preserve">in coagmentationibus ab lentitudine fir-
                <lb/>
              mas recipiunt catenationes</s>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7080" xml:space="preserve">Populus ideo dicta, quia radice abſciſſa multitudo uirgultorum tanquam renaſcentis populi emittitur, cre-
                <lb/>
              ſcit maxime in inſulis Danubij. </s>
              <s xml:id="echoid-s7081" xml:space="preserve">Populi tria genera, alba, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7082" xml:space="preserve">nigra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7083" xml:space="preserve">quæ Libica appellatur, minima folia,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7084" xml:space="preserve">nigerrima, fungisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7085" xml:space="preserve">enaſcentibus laudatiſſima. </s>
              <s xml:id="echoid-s7086" xml:space="preserve">Mirũ in primis (inquit Plin.) </s>
              <s xml:id="echoid-s7087" xml:space="preserve">id quod vlmo tiliæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7088" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7089" xml:space="preserve">oleæ,
                <lb/>
              populo albæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7090" xml:space="preserve">ſalici euenit, circum aguntur enim folia earum poſt ſolſtitium. </s>
              <s xml:id="echoid-s7091" xml:space="preserve">Nec alio argumento certius
                <lb/>
              intelligitur ſydus confectum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7092" xml:space="preserve">Salicis plura ſunt genera, aliæ virgas ſequacis ad uincturas lentitiæ, aliæ
                <lb/>
              prætenues uiminibus texendis ſpectabili ſubtilitate. </s>
              <s xml:id="echoid-s7093" xml:space="preserve">Rurſus aliæ firmiores corbibus, ac plurimæ agricola-
                <lb/>
              rum ſupellectili: </s>
              <s xml:id="echoid-s7094" xml:space="preserve">candidiores ablato cortice, Leuiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7095" xml:space="preserve">tractatu mollioribus uaſis, quàm ut e corio fiant, atque etiã
                <lb/>
              ſupinarum in delitias cathedrarum aptiſſima. </s>
              <s xml:id="echoid-s7096" xml:space="preserve">Tertium locum ei in æstimatione ruris Cato attribuit, prio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.107-03" xlink:href="note-514.01.107-03a" xml:space="preserve">30</note>
              remq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7097" xml:space="preserve">quàm oliuetis, quàmq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7098" xml:space="preserve">frumento, aut pratis: </s>
              <s xml:id="echoid-s7099" xml:space="preserve">nec quia deſint alia uincula, ſiquidem genistæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7100" xml:space="preserve">po-
                <lb/>
              puli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7101" xml:space="preserve">ulmi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7102" xml:space="preserve">ſanguinei frutices. </s>
              <s xml:id="echoid-s7103" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7104" xml:space="preserve">betulæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7105" xml:space="preserve">arundo fiſſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7106" xml:space="preserve">arundinum folia, ut in Liguria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7107" xml:space="preserve">uitis
                <lb/>
              ipſa, reciſisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7108" xml:space="preserve">aculeis rubi alligant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7109" xml:space="preserve">intorta corylus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7110" xml:space="preserve">Mirumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7111" xml:space="preserve">contuſum lignum alicui maiores ad uincula
                <lb/>
              eſſe uires. </s>
              <s xml:id="echoid-s7112" xml:space="preserve">ſalici tamen præcipua dos. </s>
              <s xml:id="echoid-s7113" xml:space="preserve">Finditur enim Græca rubens, candidiorq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7114" xml:space="preserve">Amerina, ſed paulo fragilior;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7115" xml:space="preserve">ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7116" xml:space="preserve">ſolido ligat nexu. </s>
              <s xml:id="echoid-s7117" xml:space="preserve">Tilia marem habet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7118" xml:space="preserve">fœminam. </s>
              <s xml:id="echoid-s7119" xml:space="preserve">differunt in hac re omni modo, namq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7120" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7121" xml:space="preserve">materies
                <lb/>
              maris dura, ruffiorq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7122" xml:space="preserve">, ac nodoſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7123" xml:space="preserve">odoratior. </s>
              <s xml:id="echoid-s7124" xml:space="preserve">Cortex quoque craſfior, ac detractus inflexibilis, inter cor-
                <lb/>
              ticem & </s>
              <s xml:id="echoid-s7125" xml:space="preserve">lignum tenues tunicas multiplici membrana, e quibus uincùla tiliæ uocantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s7126" xml:space="preserve">tenuiſſimum corium
                <lb/>
              philliræ coronarum lemniſcis celebres antiquorumq́, honore. </s>
              <s xml:id="echoid-s7127" xml:space="preserve">materies teredinem non ſentit proceritate per
                <lb/>
              quam modica, uerum utilis. </s>
              <s xml:id="echoid-s7128" xml:space="preserve">Vitex arbor eſt, æstate & </s>
              <s xml:id="echoid-s7129" xml:space="preserve">ſicco tempore folia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7130" xml:space="preserve">flores emittit, Agnum caſtum
                <lb/>
              uocant, quoniam folia, ſuccus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7131" xml:space="preserve">flores caſtitatem inducunt, exſiccant enim & </s>
              <s xml:id="echoid-s7132" xml:space="preserve">difflatus ſoluunt, naſcitur ta-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.107-04" xlink:href="note-514.01.107-04a" xml:space="preserve">40</note>
              men humidis locis. </s>
              <s xml:id="echoid-s7133" xml:space="preserve">Alnus miræ virtutis arbor, nota ſexto, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7134" xml:space="preserve">ſeptimo climate, dum uiret, non adeo ſciſſilis ut
                <lb/>
              abies, exſiccata magis ſcinditur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7135" xml:space="preserve">expertum eſt eius folia recentia per cubiculos ſparſa pulices interficere. </s>
              <s xml:id="echoid-s7136" xml:space="preserve">pin-
                <lb/>
              guis enim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7137" xml:space="preserve">tenax humor pullulantibus ineſt folijs, cui pulices cum adhærent, tanquam uiſco capiuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7138" xml:space="preserve">
                <lb/>
              intereunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7139" xml:space="preserve">Vnde in aqua conſeruatum eius lignum ad annos ducentos creditum eſt binc ad palationes humi-
                <lb/>
              dis in locis aptiſſima eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7140" xml:space="preserve">ſuper quibus tnrrium, ædificiorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7141" xml:space="preserve">fundamenta iaciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7142" xml:space="preserve">Vnde Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s7143" xml:space="preserve">optime de ea
                <lb/>
              loquitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7144" xml:space="preserve">Vlmorum genera quatuor, ſed Græci duo tantum nouere. </s>
              <s xml:id="echoid-s7145" xml:space="preserve">montoſam, quæ ſit amplior, campeſtrem,
                <lb/>
              quæ fruticoſa. </s>
              <s xml:id="echoid-s7146" xml:space="preserve">Italia Atinias uocat excelſiſſimis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7147" xml:space="preserve">ex his Siccanas illis præfert. </s>
              <s xml:id="echoid-s7148" xml:space="preserve">quæ non ſint riguæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s7149" xml:space="preserve">Al-
                <lb/>
              terum genus Gallicas, tertium nostrates, denſiore folio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7150" xml:space="preserve">ab eodem pediculo numeroſiore. </s>
              <s xml:id="echoid-s7151" xml:space="preserve">At quartum
                <lb/>
              ſylueſtre, inter quas Atiniæ non ferunt, bamariamitata uero uocatur vlmi ſemen, omnesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7152" xml:space="preserve">e radicum plantis
                <lb/>
              proueniunt, reliquæ ſemine: </s>
              <s xml:id="echoid-s7153" xml:space="preserve">lenta, ideſt flexibilis est vlmus in opere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7154" xml:space="preserve">facile pandat. </s>
              <s xml:id="echoid-s7155" xml:space="preserve">Eſt autem pandari tra-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.107-05" xlink:href="note-514.01.107-05a" xml:space="preserve">50</note>
              bem, quod incuruari, cedereq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7156" xml:space="preserve">ponderi. </s>
              <s xml:id="echoid-s7157" xml:space="preserve">cuius contrarium palmæ, faciunt, quippe quæ non contra inferiora,
                <lb/>
              ſed in diuerſum remittendo fornicantur, ut Aßiriorum genus illud, quos Xenopbon Canthelios in hac ipſa
                <lb/>
              mentione uocari tradit. </s>
              <s xml:id="echoid-s7158" xml:space="preserve">Rigorem fortißime ſeruat vlmus, ob id cardinibus, aſſamentisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7159" xml:space="preserve">portarum utilißima,
                <lb/>
              quoniam minimè torquetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7160" xml:space="preserve">permutanda tantum ſic, ut cacumen ab inferiore ſit cardine, radix ſuperior. </s>
              <s xml:id="echoid-s7161" xml:space="preserve">fra-
                <lb/>
              xinus arida lignum habet ualde ſolidum, unde ſudes ex eo arma penetrant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7162" xml:space="preserve">cætera ligna tanquam ſerrũ,
                <lb/>
              ex ipſo propterea & </s>
              <s xml:id="echoid-s7163" xml:space="preserve">lanceæ fiunt, ſed cum materiæ cauſa, ut inquit Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s7164" xml:space="preserve">reliquas arbores natura genuerit,
                <lb/>
              copioſißimam tamen fraxinum facit: </s>
              <s xml:id="echoid-s7165" xml:space="preserve">procera hæc, ac teres pennata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7166" xml:space="preserve">ipſa folia, multumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7167" xml:space="preserve">Homeri præco-
                <lb/>
              nio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7168" xml:space="preserve">Achillis haſta nobilitata, materies eſt ad plurima utilis.</s>
              <s xml:id="echoid-s7169" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7170" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              carpinus, quod eſt minima ignis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7171" xml:space="preserve">terreni mixtione, aeris autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7172" xml:space="preserve">humoris ſumma con-
                <lb/>
              tinetur temperatura, non eſt fragilis, ſed habet utiliſsimam tractabilitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7173" xml:space="preserve">Itaque Græci quod ex ea
                <lb/>
              materia iuga iumentis comparant, quod apud eos iuga zyga uocitantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7174" xml:space="preserve">item & </s>
              <s xml:id="echoid-s7175" xml:space="preserve">eam zygiam appellãt.</s>
              <s xml:id="echoid-s7176" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">60</note>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>