Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
61 29
62 30
63 31
64 32
65 33
66 34
67 35
68 36
69 37
70 38
71 39
72 40
73 41
74 42
75 43
76 44
77 45
78 46
79 47
80 48
81 49
82 50
83 51
84 52
85 53
86 54
87 55
88 56
89 57
90 58
< >
page |< < (77) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div251" type="section" level="2" n="56">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7290" xml:space="preserve">
                <pb o="77" file="514.01.109" n="109" rhead="SECVNDVS"/>
              citq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7291" xml:space="preserve">eius uim, nec patitur ab eo ſibi cito noceri, propterq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7292" xml:space="preserve">pondus ab aqua non ſuſtinetur, ſed cum
                <lb/>
              portatur aut in nauibus, aut ſupra abiegnas rates collocatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s7293" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7294" xml:space="preserve">Pinus Tbeophraſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7295" xml:space="preserve">larix eſt, ut notauit Hermolaus, Plinius quinto generi ſitus idem, eadem facies larix
                <lb/>
              uocatur, materia præstantior longe, incorrupta vis, humori contumax, rubens@ præterea & </s>
              <s xml:id="echoid-s7296" xml:space="preserve">odore acrior,
                <lb/>
              pluſculum huic erumpit liquoris, melleo colore atque lentiore, nunquam duraſcentis, laricis morbus eſt, ut te-
                <lb/>
              da fiat, larix nec ardet, nec carbonem facit, nec alio modo ignis ui conſumitur, quàm lapides: </s>
              <s xml:id="echoid-s7297" xml:space="preserve">larix item
                <lb/>
              uſtis radicibus non repullulat, bæc lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s7298" xml:space="preserve">16. </s>
              <s xml:id="echoid-s7299" xml:space="preserve">cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s7300" xml:space="preserve">11. </s>
              <s xml:id="echoid-s7301" xml:space="preserve">ſed cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s7302" xml:space="preserve">40. </s>
              <s xml:id="echoid-s7303" xml:space="preserve">eiuſdem libri, larix inquit fæminam habet, quã
                <lb/>
              Græci vocant Aegida, mellei coloris, inuentum eſt pictorum tabellis immortale, nullisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7304" xml:space="preserve">ſciſſili rimis. </s>
              <s xml:id="echoid-s7305" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7306" xml:space="preserve">cap.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7307" xml:space="preserve">41. </s>
              <s xml:id="echoid-s7308" xml:space="preserve">Ampliſſima arbor ad hoc æui æstimatur Romæ uiſa, quam propter miraculum Tiberius Cæſar in eodem
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-01" xlink:href="note-514.01.109-01a" xml:space="preserve">10</note>
              Ponte naumachiario expoſuerat aduectam cum reliqua materia, durauitq; </s>
              <s xml:id="echoid-s7309" xml:space="preserve">ad Neronis Principis amphithea-
                <lb/>
              trum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7310" xml:space="preserve">Fuit autem trabs è larice longa pedes centum & </s>
              <s xml:id="echoid-s7311" xml:space="preserve">viginti bipedali craßitudine æqualis, quo intelligeba-
                <lb/>
              tur uix credibilis reliqua altitudo faſtigium ad cacumen æſtimantibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7312" xml:space="preserve">Quod vero Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s7313" xml:space="preserve">de larice dicat eam
                <lb/>
              non concipere ab igni flammas, mirum eſt, nam aut nos laricem non babemus, aut certe contra experientiã
                <lb/>
              loquutus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7314" xml:space="preserve">Arborem enim, quam nos laricem uocamus ardere maxime cernimus , niſi forte illud ſit totum
                <lb/>
              ſtipitem cum cortice, ut aliqui dicunt ſe obſeruaſſe craſſiori ſui parte, difficillime igni conſumi, ſed diſſectum,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7315" xml:space="preserve">in paruas partes inciſum ardere, ſed durum est Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s7316" xml:space="preserve">non credere, qui etiam experimento comprob at, quod
                <lb/>
              dixit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7317" xml:space="preserve">illud quoque obſeruatum eſt flammas reijcere multas arbores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7318" xml:space="preserve">quaſi dedignari, ut ait Philander,
                <lb/>
              notat Hermo. </s>
              <s xml:id="echoid-s7319" xml:space="preserve">tam arborem, quàm reſinam laricem uocari.</s>
              <s xml:id="echoid-s7320" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7321" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ea</emph>
              autem materies quemadmodum ſit inuenta, eſt cauſa cognoſcere. </s>
              <s xml:id="echoid-s7322" xml:space="preserve">Diuus Cæſar cum exercitũ
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-02" xlink:href="note-514.01.109-02a" xml:space="preserve">20</note>
              habuiſſet circa Alpes, imperauiſſetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7323" xml:space="preserve">municipijs præſtare commeatus, ibiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7324" xml:space="preserve">eſſet caſtellum munitum,
                <lb/>
              quod uocabatur larignum, tunc qui in eo fuerunt naturali munitione confiſi noluerunt imperio pa-
                <lb/>
              rere; </s>
              <s xml:id="echoid-s7325" xml:space="preserve">itaque Imperator copias iuſsit admoueri. </s>
              <s xml:id="echoid-s7326" xml:space="preserve">Erat autem ante eius caſtelli portam turris ex hac
                <lb/>
              materia, alternis trabibus tranſuerſis, uti pyra inter ſe compoſita altè, ut poſſet de ſummo ſudibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7327" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Japidibus accedentes repellere. </s>
              <s xml:id="echoid-s7328" xml:space="preserve">Tunc uero cum animaduerſum eſt alia eos tela, præter ſudes non ha-
                <lb/>
              bere, neque poſſe longius a muro propter pondus iaculari, imperatum eſt faſciculos ex uirgis alliga-
                <lb/>
              tos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7329" xml:space="preserve">faces ardentes ad eam munitionem accedentes mittete. </s>
              <s xml:id="echoid-s7330" xml:space="preserve">Itaque celeriter milites congeſſerant.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7331" xml:space="preserve">poſtquam flamma circa illam materiem uirgas comprehendiſſet, ad cœlum ſublata, effecit opinionẽ,
                <lb/>
              uti uideretur iam tota moles concidiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s7332" xml:space="preserve">Cum autem ea per ſe extincta eſſet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7333" xml:space="preserve">requieta, turrisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7334" xml:space="preserve">in-
                <lb/>
              tacta apparuiſſet, admirans Cæſar iuſsit extra telorum miſsionem eos circumuallari, itaque timore
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-03" xlink:href="note-514.01.109-03a" xml:space="preserve">30</note>
              coacti oppidani cum ſe dedidiſſent, quæſitum, unde eſſent ea ligna, quæ ab igni non læderentur: </s>
              <s xml:id="echoid-s7335" xml:space="preserve">tunc ei
                <lb/>
              demonſtrauerunt eas arbores, quarum in his locis maximæ ſunt copiæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7336" xml:space="preserve">ideo id caſtellum larignum,
                <lb/>
              item materies larigna eſt appellata. </s>
              <s xml:id="echoid-s7337" xml:space="preserve">Hæc autem per Padum Rauennam deportatur, in Coloniam Fa-
                <lb/>
              neſtri, Piſauri, Anconæ, reliquisq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7338" xml:space="preserve">, quæ ſunt in ea regione municipijs præbetur, cuius materiei ſi eſſet
                <lb/>
              facultas apportationibus ad urbem maxime haberentur in ædificijs utilitates, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7339" xml:space="preserve">ſi non in omnibus
                <lb/>
              certe tabulæ in ſubgrundijs, circum inſulas ſi eſſent ex ea collocatæ, ab traiectionibus incendiorũ ædi-
                <lb/>
              ficia periculo liberarentur, quod eæ nec flammam, nec carbonem poſſunt recipere, nec facere per ſe.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7340" xml:space="preserve">Sunt autem hæ arbores folijs ſimilibus pini, materies earum prolixa, tractabilis ad inteſtinum opus,
                <lb/>
              non minus quàm ſapinea, habetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7341" xml:space="preserve">reſinam liquidã mellis attici colore, quæ etiam medetur phthiſicis.</s>
              <s xml:id="echoid-s7342" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7343" xml:space="preserve">Atque hæc ſatis de larice dicta ſint, cuius maximus est uſus Venetijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s7344" xml:space="preserve">Hactenus autem Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s7345" xml:space="preserve">de materia
                <lb/>
              loquutus est, ea ſcilicet cuius præcipuus uſus in ædificijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s7346" xml:space="preserve">Reliquam minutis operibus aptam prætermiſit, ſuã
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-04" xlink:href="note-514.01.109-04a" xml:space="preserve">40</note>
              cuique artificio relinquendo, ut prælum e ſapino atra potißimum fieri, funes ualidos e palmæ folijs, fuluam
                <lb/>
              cornum in uenabulis nitere inciſuris nodatam, arculas ex cupreſſu concinne effici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7347" xml:space="preserve">alia huiuſmodi cernimus,
                <lb/>
              quia & </s>
              <s xml:id="echoid-s7348" xml:space="preserve">ex calidis igniaria fieri probamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7349" xml:space="preserve">De ſingulis exploraiorum hoc uſus in caſtris, paſtorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7350" xml:space="preserve">reperit,
                <lb/>
              quoniam ad excutiendum ignem non ſemper lapidis occaſio eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7351" xml:space="preserve">Teritur igitur lignum ligno, ignemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7352" xml:space="preserve">concipit
                <lb/>
              attritu, accipienti materiæ aridi fomitis fungi, uel foliorum facillime conceptum, ſed nihil edera præſtantius
                <lb/>
              quæ teratur lauro, laurumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7353" xml:space="preserve">terat. </s>
              <s xml:id="echoid-s7354" xml:space="preserve">probatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7355" xml:space="preserve">uitis ſylueſtris alia, quàm labruſca, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7356" xml:space="preserve">ipſa ederæ modo ar-
                <lb/>
              borem ſcandens. </s>
              <s xml:id="echoid-s7357" xml:space="preserve">Frigidißima quæque aquatica, lentißima autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7358" xml:space="preserve">ideo ſcutis faciendis aptiſſima, quorum
                <lb/>
              plaga contrahit ſe protinus, clauditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7359" xml:space="preserve">ſuum uulnus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7360" xml:space="preserve">ob id contumacius tranſmittit ferrum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7361" xml:space="preserve">in quo ſunt ge-
                <lb/>
              nere fici, ut ſalix, tilia, betulla, ſambucus, populus utraque. </s>
              <s xml:id="echoid-s7362" xml:space="preserve">leuißimæ ex his ſicuti & </s>
              <s xml:id="echoid-s7363" xml:space="preserve">ſalix, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7364" xml:space="preserve">utilißimæ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7365" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-05" xlink:href="note-514.01.109-05a" xml:space="preserve">50</note>
              Omnes autem etiam ad cistas quæcunque flexibili crate conſtant, Habent & </s>
              <s xml:id="echoid-s7366" xml:space="preserve">candorem, rigoremq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7367" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7368" xml:space="preserve">in
                <lb/>
              ſculpturis facilitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7369" xml:space="preserve">E cortice tiliæ fœminarum & </s>
              <s xml:id="echoid-s7370" xml:space="preserve">cunæ fiunt, atque ipſæ nauium longarum aſſeres, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7371" xml:space="preserve">ar-
                <lb/>
              culæ, menſurarumq; </s>
              <s xml:id="echoid-s7372" xml:space="preserve">nonnulla genera è ligno. </s>
              <s xml:id="echoid-s7373" xml:space="preserve">Nunc colligit ea de quibus dixit.</s>
              <s xml:id="echoid-s7374" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7375" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">De</emph>
              ſingulis generibus, quibus proprietatibus natura rerum uideantur eſſe comparatæ, quibusq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7376" xml:space="preserve">procreantur rationibus expoſui. </s>
              <s xml:id="echoid-s7377" xml:space="preserve">Inſequitur animaduerſio, quid ita, quod quæ in urbe ſupernas di-
                <lb/>
              citur abies, deterior eſt, quàm quæ infernas, quæ egregios in ædificijs ad diuturnitatem præſtat uſus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7378" xml:space="preserve">de his rebus, quemadmodum uid eantur elocorum proprietatibus habere uitia, aut uirtutes, uti
                <lb/>
              ſint conſiderantibus apertiora exponam.</s>
              <s xml:id="echoid-s7379" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7380" xml:space="preserve">Situs plantarum maxime conſiderandus eſt, nam in arboribus (dicit) Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s7381" xml:space="preserve">animaduertunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7382" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7383" xml:space="preserve">alijs Aqui
                <lb/>
              loniæ partes robustiores ſunt in totum, deteriores ex humidis opacisq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7384" xml:space="preserve">, ſpißiores ex apricis habentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s7385" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">60</note>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>