Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
91 59
92 60
93 61
94 62
95 63
96 64
97 65
98 66
99 67
100 68
101 69
102 70
103 71
104 72
105 73
106 74
107 75
108 76
109 77
110 78
111 79
112 80
113 81
114 82
115 83
116 84
117 85
118 86
119 87
120 88
< >
page |< < (82) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div276" type="section" level="2" n="61">
            <pb o="82" file="514.01.114" n="114" rhead="LIBER"/>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7752" xml:space="preserve">7#9#11#13#15#17#19#21</s>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7753" xml:space="preserve">2#3#4#5#6#7#8#9.</s>
              <s xml:id="echoid-s7754" xml:space="preserve">#Atque ita ſubſequentes rationes additione conficies. </s>
              <s xml:id="echoid-s7755" xml:space="preserve">Sed diſcri-
                <lb/>
              mina ſuperpartientis muliiplicis rationis ſub ratione dupla efficies, ſi ab octonario per tres unitates diſcedenles
                <lb/>
              numeros ordinatim ſuprapones , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7756" xml:space="preserve">a ternario ſeriem naturæ ſeruaueris in inferiori loco, hoc modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s7757" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7758" xml:space="preserve">8#11#14#17#20#23#26#29</s>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7759" xml:space="preserve">3#4#5#6#7#8#9#10.</s>
              <s xml:id="echoid-s7760" xml:space="preserve">#quod ſi multiplicem ſub ratione tripla, ac ſuprapartiente na-
                <lb/>
              ſci videre cupis, ſubſcribe ſeriem numerorum ab undecim, ſe ſe quatuor unitatibus excedentium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7761" xml:space="preserve">natur alem
                <lb/>
              ordinem a ternario ſubſcribe, hoc modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s7762" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7763" xml:space="preserve">11#15#19#23#27#31#35#39</s>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7764" xml:space="preserve">3#4#5#6#7#8#9#10.</s>
              <s xml:id="echoid-s7765" xml:space="preserve">#Atque hæc ſatis pro exemplo ſint poſita , Cætera per quàm
                <lb/>
              facilia studioſis eſſe poſſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7766" xml:space="preserve">quia comparationum termini immutarri poßunt, ita ut a minori incipere , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7767" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.114-01" xlink:href="note-514.01.114-01a" xml:space="preserve">10</note>
              in maius terminare poßumus: </s>
              <s xml:id="echoid-s7768" xml:space="preserve">ideo non ignorandum eandem eße comparationem mutatis terminis , eo ſolo di-
                <lb/>
              ſcrimine, ut ſi comparamus quod maius eſt, ad minus , ut 4. </s>
              <s xml:id="echoid-s7769" xml:space="preserve">ad. </s>
              <s xml:id="echoid-s7770" xml:space="preserve">2. </s>
              <s xml:id="echoid-s7771" xml:space="preserve">tunc utimur ea particula, ſupra.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7772" xml:space="preserve">ut cum dicimus ſupraparticularis. </s>
              <s xml:id="echoid-s7773" xml:space="preserve">ſuprapartiens. </s>
              <s xml:id="echoid-s7774" xml:space="preserve">cum uero comparamus quod minus eſt ad maius, ut 2. </s>
              <s xml:id="echoid-s7775" xml:space="preserve">ad
                <lb/>
              4. </s>
              <s xml:id="echoid-s7776" xml:space="preserve">tunc utimur ea particula, ſub. </s>
              <s xml:id="echoid-s7777" xml:space="preserve">atque in ſubmultiplicem, ſubparticularem, ſubpartientem nominamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7778" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Totidem igitur differentiæ, formæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7779" xml:space="preserve">comparationum inueniuntur , cum minus ad maius comparabitur, quod
                <lb/>
              ſunt eæ, quibus maius minori confertur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7780" xml:space="preserve">Cæterum utſciamus & </s>
              <s xml:id="echoid-s7781" xml:space="preserve">uno obtutu cernamus a quibus numeris pro-
                <lb/>
              portiones nomina ſua ſortiantur, hanc regulam obſeruabimus . </s>
              <s xml:id="echoid-s7782" xml:space="preserve">Erit enim hoc utile in ædificijs , cæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7783" xml:space="preserve">re-
                <lb/>
              bus arte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7784" xml:space="preserve">ratione perfectis, ad dignoſcendum quæ nam proportio maior , quæ minor, quæ amplior, quæue
                <lb/>
              ſtrictior habeatur, magni enim refert, qua quis utatur proportione. </s>
              <s xml:id="echoid-s7785" xml:space="preserve">Cum alia ædes magnificæ, alia priuatorũ
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.114-02" xlink:href="note-514.01.114-02a" xml:space="preserve">20</note>
              domus, alia templa proportione perficiantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7786" xml:space="preserve">Quare hoc diligentiſſime obſeruandum Architectis cenſemus.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7787" xml:space="preserve">Denominatio proportionum partitione dignoſcitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7788" xml:space="preserve">Partitio eſt experientia quædam, qua ſcitur , quot uicibus
                <lb/>
              numerus minor , in maiori inſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7789" xml:space="preserve">quid inde ſuperſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s7790" xml:space="preserve">ex partitione igitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7791" xml:space="preserve">reliquo nomen proportio quæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s7792" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ſuum capit, Verbi gratia. </s>
              <s xml:id="echoid-s7793" xml:space="preserve">Quæro quæ nam proportio ſit inter octo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7794" xml:space="preserve">quatuor, ſtatim partior octo per qua-
                <lb/>
              tuor, id eſt experior quot uicibus quatuor constituant octo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7795" xml:space="preserve">inuenio duabus uicibus quatuor in octo ineſſe,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7796" xml:space="preserve">nihil inde ſupereſſe, ab hoc igitur numero, duo, proportionis nomen deſumo, aioq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7797" xml:space="preserve">inter octo , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7798" xml:space="preserve">quatuor
                <lb/>
              duplam cadere proportionem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7799" xml:space="preserve">Quæro iter um quæ proportio inter quinque, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7800" xml:space="preserve">ſexdecim intercidat , partior
                <lb/>
              ſexdecim per quinarium, inuenio quinarium ter in ſexdecim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7801" xml:space="preserve">amplius unum eſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s7802" xml:space="preserve">Triplam igitur a ternis ui-
                <lb/>
              cibus proportionem illam nomino, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7803" xml:space="preserve">quia ſupereſt unitas, quæ pars quinta eſt quinarij, ideo addo ſeſqui quin-
                <lb/>
              tam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7804" xml:space="preserve">triplam eam ſeſquiquintam nomino proportionem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7805" xml:space="preserve">Similis ratio in reliquis reperitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7806" xml:space="preserve">Quod cum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.114-03" xlink:href="note-514.01.114-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ita ſit, facile reperiemus, quæ nam æqualis, quæ maior, aut minor proportio intelligatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7807" xml:space="preserve">nam æquales & </s>
              <s xml:id="echoid-s7808" xml:space="preserve">ſi-
                <lb/>
              miles ſunt, quæ eaſdem babent nominationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s7809" xml:space="preserve">Inæquales, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7810" xml:space="preserve">dißimiles, quarum non eſt ſimilis denominatio.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7811" xml:space="preserve">primum id oſtendam in multiplicibus, deinde in reliquis. </s>
              <s xml:id="echoid-s7812" xml:space="preserve">Ex multiplicibus illæ ſunt maiores , quarum nomina-
                <lb/>
              tio a maiori numero prouenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s7813" xml:space="preserve">Quadrupla igitur maior est proportio, quàm dupla, quoniam illa a quater-
                <lb/>
              nario, hæc a binario ſumitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7814" xml:space="preserve">In ſuperparticularibus ratio contraria eſt, nam illa maior eſt, quæ a minori nu-
                <lb/>
              mero conſtituitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7815" xml:space="preserve">hoc eſt ratione minutorũ, quas fractiones nominant, ne de uerbis contendamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7816" xml:space="preserve">nam quo
                <lb/>
              plures ſunt fractiones, eo minor eſt proportio, ideo ſeſquitertia minor ſeſquialtera est, nam ſeſquitertia a terna-
                <lb/>
              rio, ſeſquialtera a dimidio nominatur, maior igitur pars eſt dimidium, quàm tertia pars, atque ita de ſingulis,
                <lb/>
              ſed in ſuprapartientibus intelligendum hoc est, quod ſupra non attuli. </s>
              <s xml:id="echoid-s7817" xml:space="preserve">Dixi ſuprapartientem proportionem
                <lb/>
              fieri cum id, quod amplius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7818" xml:space="preserve">maius eſt continet id, quod minus eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7819" xml:space="preserve">plures eius partes , ſed id hoc modo ca-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.114-04" xlink:href="note-514.01.114-04a" xml:space="preserve">40</note>
              piendum est, ut tam de numero partium, quàm de ipſa denominatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7820" xml:space="preserve">de utroque ſimul intelligatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7821" xml:space="preserve">De nu-
                <lb/>
              mero quidem partium quando plus continet, quod minus eſt ſemel, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7822" xml:space="preserve">duas uerbi gratia eius partes ſic ſuper-
                <lb/>
              bipartiens nominatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7823" xml:space="preserve">ſi tres ſupratripartiens, atque ita in infinitum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7824" xml:space="preserve">De denominatione uero partium, cum
                <lb/>
              plus continet minus ſemel, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7825" xml:space="preserve">partes eius, quæ ſunt uel terliæ, uel quartæ, uel huiuſmodi partes totius, unde
                <lb/>
              proportio dicitur ſuprapartiens tertias, uel quartas, uel huiuſmodi. </s>
              <s xml:id="echoid-s7826" xml:space="preserve">De utroque ſimul, ut cum dicimus pro-
                <lb/>
              portionem ſuprabipartientem tertias, uel quartas, atque ita in infinitum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7827" xml:space="preserve">Sed in his maior ea proportio eſt,
                <lb/>
              quæ a maiori numero nomen capit, in his dico, quæ ſecundum priorem modum, quo numerus partium expri-
                <lb/>
              mitur, continetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7828" xml:space="preserve">nam ubi exprimuntur quales ſint minoris partes, ibi eadem ratio, ut ſi dicas proportionem
                <lb/>
              ſupra octo partientem undecimas eſſe maiorem proportioni, ſupr atripartientem undecimas, quoniam hæc a
                <lb/>
              numero minori, qui ternarius eſt, illa ab octonario, qui maior eſt denominatus, cum ſecunda denominatio , ut-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.114-05" xlink:href="note-514.01.114-05a" xml:space="preserve">50</note>
              pote ab undecima deducta, ſit eadem in utroque, atque it a facillime comparamus eam cognitionem, qua ma-
                <lb/>
              iores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7829" xml:space="preserve">minores proportiones habemus, unde alia, ut di
                <unsure/>
              xi, in templis, alia in publicis , alia in priuatis ædifi-
                <lb/>
              cijs utemur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7830" xml:space="preserve">Similis quoque ratio in atrijs, tablinis, œcis , exedris, reliquiſque conclauibus habetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7831" xml:space="preserve">nam quæq;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7832" xml:space="preserve">babitatio ſuis gaudet proportionibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7833" xml:space="preserve">Cæterum quoniam ſæpe locorum anguſtiæ, proportiones mutare nos co-
                <lb/>
              gunt, ſæpe etiam ſtudio alios ædificiorum proſpectus, alias formas oſtendi uolumus, ideo non ignorandum eſt, qua
                <lb/>
              nam via proportiones inter ſe permutentur, ſubtrahantur, partiantur, componantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7834" xml:space="preserve">amplientur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7835" xml:space="preserve">Sic enim,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7836" xml:space="preserve">medium inter extrema, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7837" xml:space="preserve">extrema ex medijs inueniemus, tam in rebus, quas efficiemus , quàm in muſi-
                <lb/>
              cis conſonantijs, de quibus quinto libro dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7838" xml:space="preserve">Et in reliquis diſciplinis, quarum cognitione homines dele-
                <lb/>
              ctantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7839" xml:space="preserve">Quemadmodum igitur eſt quædam comparatio rerum ſub uno genere comprehenſarum, quæ propor-
                <lb/>
              tio nominatur, ita & </s>
              <s xml:id="echoid-s7840" xml:space="preserve">quædam proportionum inter ſe comparatio, quæ reſpectus eſt quidam non unius quanti-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.114-06" xlink:href="note-514.01.114-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>