Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[111] Orthographia meſolabij Architæ.
[112] Demonſtratio Eratoſtbenis. a g t cb f b d
[113] Instrumentum Eratoſthenis. m a x g n b c n i o l v q p b e f k d
[114] Vſ{us} demonſtratio Eratoſtbenis cum inſtrumento. a h n ek l i o d b 8 m c 4
[115] Inſtrumentum Platonis. f i n o m
[116] cubus. 8 8 64 8 8 8 8 512 8s e
[117] Demonstratio Archita. p l k b o i m b e d af
[118] Demonctration Platonis. d e b c g
[119] Demostratio ter tiæ proprietatis, & aſſumptionis Nicomedis.instrumentum Nicomedis. f h d g b s n m k a
[120] Duplicatio cubi. e a b c d f g
[121] Dimonctratio prrima proprie tatis. s n m l k
[122] Vſus inſtrume ti Nicomedis & eius demő ſtratio. l e b c g f a k h i
[123] h
[124] b d c e f g
[125] a b c e d
[126] Secunda proprietas lineæ flexæ.f n e b g i d m k c
[127] a. centrum mundi.b. oculus in ſuperficie terræc. ſydus.d. uertex.b c a. angulus diuerſitatis. c d 6 a
[128] a b deferens.c. deferentis centrum.d e. epicyclus.a. centrum epicycli.f. mundi centrum.a. iugum deferentis.b. antiiugum.d. iugum epicycli. d a e c s b
[129] a b g. concentricum.d. eius centrum.e z b. eccentricum.t. eius centrum.k z. epicyclus.b. eius centrum.d t. b z. œquales.t z. d b. œquales.motus { concentrici b d a. \\ epicycli k b z. \\ eccentrici z t e. \\ anguli œquales Sol utroque modo uidetur in z. per li-neam d z. e a t d b z b k
[130] a b g. eccentricum.d. eius centrum.e. centrum mundi.a d g. linea ingi.b. centrm Solis.e z. linea medij motus parallela li-neœ b d.c b. linea ueri motus.b e z. angulus œquatio. z b a d e
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
< >
page |< < (88) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div286" type="section" level="2" n="62">
            <pb o="88" file="514.01.120" n="120" rhead="LIBER"/>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s8378" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ea</emph>
              autem paritur a proportione, quæ analogia dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s8379" xml:space="preserve"># Analogiam Cicero rationem, uel rationis
                <lb/>
              comparationem uocat, aly proportionem nominant. </s>
              <s xml:id="echoid-s8380" xml:space="preserve">hæc quid ſit ostenditur.</s>
              <s xml:id="echoid-s8381" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s8382" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Proportio</emph>
              eſt ratæ partis membrorum in omni opere, totiusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s8383" xml:space="preserve">commodulatio, ex qua ra-
                <lb/>
              tio efficitur ſymmetriarum.</s>
              <s xml:id="echoid-s8384" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s8385" xml:space="preserve">Nos ſupra communiorem proportionis diffinitionem attulimus, modo Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s8386" xml:space="preserve">preſſiori ſignificatione deſum-
                <lb/>
              pta ad Architecturæ opus eandem applicat inquiens, Proportionem eſſe quandam modulorum reſponſionem,
                <lb/>
              quam & </s>
              <s xml:id="echoid-s8387" xml:space="preserve">partes inuicem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8388" xml:space="preserve">ad tot um opus relatæ ſolent habere. </s>
              <s xml:id="echoid-s8389" xml:space="preserve">Modulum in primo uolumine uocauit menſu-
                <lb/>
              ram præaßumptam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8390" xml:space="preserve">notam, qua partes operum metiuntur, ideo proportio in operibus nihil aliud eſt, quàm
                <lb/>
              modulorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8391" xml:space="preserve">menſurarum collatio in eo in quo vel partes inter ſe, uel totum ſimul conueniunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s8392" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s8393" xml:space="preserve">Ex quo ratio efficitur ſymmetriarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s8394" xml:space="preserve"># Symmetriam alibi commenſum uocauit, idest menſura-
                <lb/>
              rum reſponſus.</s>
              <s xml:id="echoid-s8395" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s8396" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Namqve</emph>
              non poteſt ædes ulla ſine ſymmetria, atque proportione rationem habere compoſitio-
                <lb/>
              nis, niſi ut ad homines bene figurati membrorum habuerit exactam rationem.</s>
              <s xml:id="echoid-s8397" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s8398" xml:space="preserve">Oſtendit a quo naturaæ exemplo menſuræ deſſumptæ ſunt, Docet enim natura, vt in templis metiendis eas
                <lb/>
              menſuras ſumamus, quæ uerum Dei templum ( hoc est homo) metiri ſolent, in cuius compoſitione omnis reli-
                <lb/>
              quarum rerum admiratio continetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s8399" xml:space="preserve">Ideo certiſſima, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8400" xml:space="preserve">pulcherrima ratione factum eſt, ut antiqui ab hu-
                <lb/>
              mano corpore menſuras rerum colligerent. </s>
              <s xml:id="echoid-s8401" xml:space="preserve">quapropter & </s>
              <s xml:id="echoid-s8402" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s8403" xml:space="preserve">recte dixiſſe uiſus eſt, cum dixit. </s>
              <s xml:id="echoid-s8404" xml:space="preserve">{ Nanque
                <lb/>
              non poteſt ædes ulla ſine ſymmetria, atque proportione rationem habere compoſitionis, niſi uti ad hominis be-
                <lb/>
              ne figurati membrorum habuerit exactam rationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s8405" xml:space="preserve">} Cæterum ut cognoſcamus qua ratione menſuræ ab
                <lb/>
              humano corpore deſumptæ ſint, nobis oſtendit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s8406" xml:space="preserve">omnem eiuſdem corporis rationem, inquiens.</s>
              <s xml:id="echoid-s8407" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s8408" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Corpvs</emph>
              enim hominis ita natura compoſuit, uti os capitis a mento ad frontem ſummam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8409" xml:space="preserve">ra-
                <lb/>
              dices imas capilli eſſet decimæ partis. </s>
              <s xml:id="echoid-s8410" xml:space="preserve">Item manus palma ab articulo ad extremum medium digitum
                <lb/>
              tantundem. </s>
              <s xml:id="echoid-s8411" xml:space="preserve">Caput a mento ad ſummum uerticem octauæ, tantundem ab ceruicibus imis.</s>
              <s xml:id="echoid-s8412" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s8413" xml:space="preserve">Antequam ſenſum Vitruuij aperiam, pauca explicabo ad huius rei int ellectum neceſſaria. </s>
              <s xml:id="echoid-s8414" xml:space="preserve">Menſura tri-
                <lb/>
              plex eſt, perfectionis, æqualitatis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8415" xml:space="preserve">quantitatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s8416" xml:space="preserve">Perfectionis menſura eſt, cum res una perfectior eſt cæteris
                <lb/>
              ſub eodem genere contentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s8417" xml:space="preserve">Ita homo menſura eſt perfectionis cæterorum animalium, cæteris enim perfectior
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s8418" xml:space="preserve">Aequalitatis menſura dicitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8419" xml:space="preserve">cum menſura tantum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8420" xml:space="preserve">nil amplius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8421" xml:space="preserve">nil minus continet, quanta est
                <lb/>
              res menſurata, ita amphoram uini ſolemus menſuram uocare. </s>
              <s xml:id="echoid-s8422" xml:space="preserve">Quantitatis menſura est, cum magnitudo quæ-
                <lb/>
              dam pluries ſumitur, qua res menſuratur. </s>
              <s xml:id="echoid-s8423" xml:space="preserve">Ita cubitus pannum metitur, de hac ſermo eſt, hæc a perfectionis mẽ
                <lb/>
              fura capitur, hoc est ab homine. </s>
              <s xml:id="echoid-s8424" xml:space="preserve">Menſurare igitur nil aliud est, quàm magnitudinem ignotam per notam
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.120-03" xlink:href="note-514.01.120-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ostendere quanta ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s8425" xml:space="preserve">ideo ratione factum eſt, ut a partibus humam corporis menſurarum ratio habita ſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8426" xml:space="preserve">
                <lb/>
              præſertim a capite, in quo uis omnis ſenſuum uiget. </s>
              <s xml:id="echoid-s8427" xml:space="preserve">Vult igitur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s8428" xml:space="preserve">totum hominis corpus decem capitibus
                <lb/>
              conſtare, modo per caput intelligas ſpatium illud, quod eſt a mento ad radices capillorum, quod os capitis no-
                <lb/>
              minauit, nam ſi ſpatium a mento ad ſummum uerticem intelligas octo capitum, erit totius humani corporis
                <lb/>
              figuratio. </s>
              <s xml:id="echoid-s8429" xml:space="preserve">Decimæ item pars totius es
                <unsure/>
              t ab articulo manus ad extremum medium digitum. </s>
              <s xml:id="echoid-s8430" xml:space="preserve">Octaua uero a men
                <lb/>
              to ad ſummum uerticem, item octaua ab ceruicibus imis, ſcilicet ad ſummum uerticem. </s>
              <s xml:id="echoid-s8431" xml:space="preserve">Ceruicem intelligo
                <lb/>
              posteriorem colli partem, ab occipitio ad ſpinam tendens.</s>
              <s xml:id="echoid-s8432" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s8433" xml:space="preserve">A
                <emph style="sc">SVMMO</emph>
              pectore ad imas radices capillorum ſextæ, ad ſummum verticem quartæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s8434" xml:space="preserve">Ipſius au-
                <lb/>
              tem oris altitudinis tertia pars eſt ab imo mento ad imas nares: </s>
              <s xml:id="echoid-s8435" xml:space="preserve">naſus ab imis naribus ad finem mediũ
                <lb/>
                <handwritten xlink:label="hd-514.01.120-1" xlink:href="hd-514.01.120-1a" number="23"/>
              ſuperciliorum tantundem, ab ea ſine ad imas radices capilli, ubi frons efficitur, item tertiæ partis. </s>
              <s xml:id="echoid-s8436" xml:space="preserve">Pes
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.120-04" xlink:href="note-514.01.120-04a" xml:space="preserve">40</note>
              uero altitudinis corporis ſextæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s8437" xml:space="preserve">cubitus quartæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s8438" xml:space="preserve">pectus item quartæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s8439" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s8440" xml:space="preserve">Nemo est qui non agnoſcat in Vitruuio ineſſe mendum, cum animaduertat ad ea, quæ ſibi hoc loco uidentur
                <lb/>
              aduerſari, nolo ego eſſe iudex, nolo item non animaduertere ubi mendum ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s8441" xml:space="preserve">Vt uero rativne oſtendam quod di
                <lb/>
              xi: </s>
              <s xml:id="echoid-s8442" xml:space="preserve">afferam ea quæ certa ſunt, ac facili quadam uia oſtendam quod ſentio. </s>
              <s xml:id="echoid-s8443" xml:space="preserve">de alijs uero, qui copioſe humani
                <lb/>
              corporis menſuras poſuere, nil afferam, cum quisque ſuo iudicio utatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s8444" xml:space="preserve">Quod ad Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s8445" xml:space="preserve">attinet huiuſmodi eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s8446" xml:space="preserve">Duco lineam a. </s>
              <s xml:id="echoid-s8447" xml:space="preserve">b. </s>
              <s xml:id="echoid-s8448" xml:space="preserve">tam longam, quam futura eſt humani corporis statura, eam in octo partior æquales par-
                <lb/>
              tes ſuis punctis diſtinctam. </s>
              <s xml:id="echoid-s8449" xml:space="preserve">ſuperiorem partem a. </s>
              <s xml:id="echoid-s8450" xml:space="preserve">c. </s>
              <s xml:id="echoid-s8451" xml:space="preserve">octauam pono pro capite. </s>
              <s xml:id="echoid-s8452" xml:space="preserve">idest a mento ad ſummum
                <lb/>
              verticem, ita ut a. </s>
              <s xml:id="echoid-s8453" xml:space="preserve">ſit vertex. </s>
              <s xml:id="echoid-s8454" xml:space="preserve">c. </s>
              <s xml:id="echoid-s8455" xml:space="preserve">mentum, rurſus eandem lineam a. </s>
              <s xml:id="echoid-s8456" xml:space="preserve">b. </s>
              <s xml:id="echoid-s8457" xml:space="preserve">in decem partes diuido, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8458" xml:space="preserve">didu-
                <lb/>
              cto circino decimam eius partem colligo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8459" xml:space="preserve">a punto. </s>
              <s xml:id="echoid-s8460" xml:space="preserve">c. </s>
              <s xml:id="echoid-s8461" xml:space="preserve">ubimentum poſui uerſus a. </s>
              <s xml:id="echoid-s8462" xml:space="preserve">decimam illam colloco,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.120-05" xlink:href="note-514.01.120-05a" xml:space="preserve">50</note>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s8463" xml:space="preserve">ſigno puncto d. </s>
              <s xml:id="echoid-s8464" xml:space="preserve">ſpatium igitur c. </s>
              <s xml:id="echoid-s8465" xml:space="preserve">d. </s>
              <s xml:id="echoid-s8466" xml:space="preserve">erit decima pars totius corporis procertiatis , etiam erit ſpatium
                <lb/>
              a mento ad radices capillorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8467" xml:space="preserve">ſummam frontem. </s>
              <s xml:id="echoid-s8468" xml:space="preserve">rurſus partior lineam a. </s>
              <s xml:id="echoid-s8469" xml:space="preserve">b. </s>
              <s xml:id="echoid-s8470" xml:space="preserve">in ſex partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8471" xml:space="preserve">unam ex
                <lb/>
              illis transfero a puncto d. </s>
              <s xml:id="echoid-s8472" xml:space="preserve">uerſus partem inferiorem, in cuius termino pono e. </s>
              <s xml:id="echoid-s8473" xml:space="preserve">ibi erit ſummum pectus , a
                <lb/>
              quo ad verticem ſummum, erit quinta pars, ſic enim legerem in Vitruuio, quia ita ratio poſtulat: </s>
              <s xml:id="echoid-s8474" xml:space="preserve">ſpatium ue-
                <lb/>
              ro quod es
                <unsure/>
              t inter c. </s>
              <s xml:id="echoid-s8475" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s8476" xml:space="preserve">d. </s>
              <s xml:id="echoid-s8477" xml:space="preserve">hoc est a mento ad radices capillorum in tres partes diuido, unam hoc eſt ſupe-
                <lb/>
              riorem fronti concedo, alteram naſo, tertiam a naribus ad mentum produco. </s>
              <s xml:id="echoid-s8478" xml:space="preserve">Ita hominis os , faciesq; </s>
              <s xml:id="echoid-s8479" xml:space="preserve">diuidi-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s8480" xml:space="preserve">Pes est ſexta altitudinis totius pars, cubitus quartæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s8481" xml:space="preserve">modo & </s>
              <s xml:id="echoid-s8482" xml:space="preserve">longitudinem manus intelligas. </s>
              <s xml:id="echoid-s8483" xml:space="preserve">pectus
                <lb/>
              item quartæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s8484" xml:space="preserve">quod ita intelligo, ut imum pectus capiat, nam a ſummo pectore ubi. </s>
              <s xml:id="echoid-s8485" xml:space="preserve">e. </s>
              <s xml:id="echoid-s8486" xml:space="preserve">ad ſummum uerticem
                <lb/>
              ubi a. </s>
              <s xml:id="echoid-s8487" xml:space="preserve">ſexta pars eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s8488" xml:space="preserve">imum igitur pectoris ad uerticem metitus eſt, cum dixit. </s>
              <s xml:id="echoid-s8489" xml:space="preserve">{ Pectus item quartæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s8490" xml:space="preserve">} quod
                <lb/>
              ſi ita non est, mendum proculdubio manifeſte apparet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s8491" xml:space="preserve">ſi ita eſt, neſcio an & </s>
              <s xml:id="echoid-s8492" xml:space="preserve">recte intelligatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s8493" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s8494" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Reliqva</emph>
              quoque membra ſuos habent commenſus proportionis, quibus etiam antiqui pi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.120-06" xlink:href="note-514.01.120-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>