Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
[141] 1 3 b x z g 2 5 f p 0 1 4 t I c e o n m r u 6 q i h 8 y d 5
[142] 5 4 b 3 2 7 8 9 10 f 6 5 7 1 11 6 5 7 9 4 4 8 8 N 9 x 12 1 11 2 10 3 9 4 8 5 7 3 39 9 F 6 g 2 2 10 10 o a @ d 1 11 7 6 z 1 11 8 6 7 c 1 12 10 1@ 1 2 1 1 11 11 5 11 2 2 10 21 11 b f @ 8 3 3 9 9 12 1 4 5 g 6 10 8 11 1 9 10 2 2 2 10 5 7 2 z 9 c 8 4 7 5 9 3 10 4 8 8 4 3 7 2 10 7 5 9 3 1 11 12 8 4 11 1 10 2 0 @ d 7 5 9 3 I 8 4 7 5 6 c &
[143] 5 6 7 4 8 3 9 2 10 1 11 4 8 3 9 d d 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10 1 1 v n c
[144] 12 1 1 1111 2 2 10 10 3 3 9 9 4 4 8 8 5 5 7 7 6 6 6 T 7 7 5 5 8 8 4 4 9 9 3 3 10 10 2 2 11 11 1 1 12
[145] 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 1 2 3 10 4 5 E 6 6 7
[146] 9 3 4 2 8 10 11 12 1 5 7 6 6 G
[147] 8 9 10 7 6 5 11 1 8 1 11 F
[148] 16 15 17 14 14 18 19 19 13 13 20 20 12 12 21 21 11 11 H 22 22 10 10 23 23 9 9 24 16 16 23 23 17 17 22 22 18 18 21 21 29 20
[149] 19 20 21 18 17 22 23 17 16 18 17 9 15 14 13 11 13 20 16 12 21 17 20 22 21 11 22 10 23 9 18 L 17 18 19
[150] 23 17 22 16 18 9 21 23 19 10 19 20 22 11 21 20 13 19 14 18 15 17 16 K
[151] 17 18 19 20 21 22 16 23 15 14 13 12 11 10 11 12 21 22 10 9 23 M
[152] Q K r n r 12 11 K 2 2 @ 4 p 8 7 e t 8 9 c P 7 4 3 10 7 @ P 5 q P 6 2 8 7 q P t t 11 1 I 1 11 7 q p 2 10 q p 3 9 @ a e b 4 8 2 7 6 5 P 10 6 f P 9 3 8 4 f P 1 f P 11 10 2 a f b e 4 9 3 11 10 2 11 1 11 1 u m 12 15 @ d 12 4 5 m 3 4 5 7 8 9 d @ 2 @ 0 10 2 11 1 a 0 s 7 1 n P p 5 6 7 10 6 6 6 3 4 8 9 7 e 5 5 7 4 5 3 10 11 12 1 2 3 8 9 3 1 e H 23 10 22 24 23 22 15 16 17 18 19 21 13 14 20
[153] Horologia in plano meridiani.6 5 4 3 2 1 7 8 9 10 11 12 u l d 7 4 8 3 9 2 10 b n n n n n 5 4 3 2 1 a c e c y n n n n n p 1 2 3 4 5 n ſ ſ 4 3 2 1 r 4 3 2 1 e 4 3 2 1 B 9 10 11 12 13 14 e H 5 6 7 8 9 10 11 e E g r 7 6 5 4 3 2 1 F g d 23 22 21 20 19 18 18 c g G d f a b e g c 1 2 3 4 5 4 3 2 1 8 7 6 5 4 3 2 1 f D e 11 10 19 18
[154] Horologia in plano æquinoctialis.d b 5 6 7 4 8 9 3 g f k L @ m 2 10 l 8 1 11 a e b B L 1 f k m h @ z r s 1 n 11 A 2 1 10 12 3 9 11 1 4 8 10 1 2 5 6 7 b d 9 3 8 4 7 5 6 c 6 7 5 8 4 9 3 18 17 16 10 2 16 17 18 19 11 12 1 19 20 14 14 20 21 13 13 21 22 12 12 22 23 11 23 24 24 14 14 23 15 23 22 15 22 16 16 21 17 21 20 19 18 17 18 19 20
[155] 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
[156] Instrumenta è regione poſita ſeruiunt fronti horologij ſequentis, illud uero inſerius eſt immobil-le ad aliud, & aliud ab artiſicio aquæ mouetur.B 270 A 360 stella.p.@ f 180 C 10 hircuſ@ 20 30 40 x cani ſminor* 50 60 70 80 90 C@nis Maior* D
[157] 6 5 7 4 8 3 9 2 10 1 11 12 T R 12 L 11 1 A f C 10 2 9 3 8 4 7 5 6
[Figure 158]
[Figure 159]
[Figure 160]
< >
page |< < (105) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div312" type="section" level="2" n="63">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s9377" xml:space="preserve">
                <pb o="105" file="514.01.137" n="137" rhead="TERTIVS."/>
              fecit, de aſpectuq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9378" xml:space="preserve">nihil imminuit, ſed ſine deſiderio ſuperuacuorum conſeruauit authoritatem totiu
                <emph style="super">s</emph>
                <lb/>
              operis diſtributione. </s>
              <s xml:id="echoid-s9379" xml:space="preserve">Pteromatos enim ratio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9380" xml:space="preserve">columnarum circum ædem diſpoſitio ideo eſt inuen-
                <lb/>
              ta , ut aſpectus propter aſperitatem intercolumniorum haberet authoritatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s9381" xml:space="preserve">præterea ſi & </s>
              <s xml:id="echoid-s9382" xml:space="preserve">imbrium
                <lb/>
              aquæ uis occupauerit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9383" xml:space="preserve">intercluſerit hominum multitudinem, ut habeat in æde , circaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9384" xml:space="preserve">cellam cum
                <lb/>
              laxamento liberam moram. </s>
              <s xml:id="echoid-s9385" xml:space="preserve">Hæc autem ita explicantur in pſeudodipteris ædium diſpoſitionibus, qua-
                <lb/>
              re uidetur acuta, magnaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9386" xml:space="preserve">ſolertia effectus operum Hermogenes feciſſe, reliquiſleq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9387" xml:space="preserve">fontes unde poſte
                <lb/>
              ri poſſent haurire diſciplinarum rationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s9388" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s9389" xml:space="preserve">Commendatur Hermogenes in exemplum ueri Architecti. </s>
              <s xml:id="echoid-s9390" xml:space="preserve">is pſeudodipteron ædemreperit, ideſt ementien-
                <lb/>
              tem dipteron. </s>
              <s xml:id="echoid-s9391" xml:space="preserve">Mentiebatur enim dipteron illa ædes, quoniam exterior aſpectus idem erat cum diptero, nam
                <lb/>
              pro frontibus octonæ, in lateribus quindenæ utrinque columnæ aſpiciebantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s9392" xml:space="preserve">ſed interiores alæ nullas habe-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.137-01" xlink:href="note-514.01.137-01a" xml:space="preserve">10</note>
              bant columnas: </s>
              <s xml:id="echoid-s9393" xml:space="preserve">ſubſtulit igitur triginta quatuor columnas ex dipetro, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9394" xml:space="preserve">nihil imminuit dignitatis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9395" xml:space="preserve">laxa-
                <lb/>
              mentum liberum ad ambulandum reliquit. </s>
              <s xml:id="echoid-s9396" xml:space="preserve">eaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9397" xml:space="preserve">ratione ſumptus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9398" xml:space="preserve">laboris compendia fecit, ac demum fon-
                <lb/>
              tes reliquit, unde posteri poßent haurire diſciplinarum rationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s9399" xml:space="preserve">Exemplar erat in Teo inſula in oppido, cuius
                <lb/>
              octastylon ab Hermogene ea ratione conſtructum erat.</s>
              <s xml:id="echoid-s9400" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s9401" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Aedibvs</emph>
              aræoſtylis columnæ ſic ſunt faciendæ, uti craſsitudines earum ſint partis octauæ ad
                <lb/>
              altitudines. </s>
              <s xml:id="echoid-s9402" xml:space="preserve">Item in diaſtylo dimetienda eſt altitudo columnæ in partes octo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9403" xml:space="preserve">dimidiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9404" xml:space="preserve">unius
                <lb/>
              partis columnæ craſsitudo collocetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s9405" xml:space="preserve">in ſyſtylo altitudo diuidatur in nouem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9406" xml:space="preserve">dimidiam partem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s9407" xml:space="preserve">ex eis una ad craſsitudinem columnæ detur. </s>
              <s xml:id="echoid-s9408" xml:space="preserve">Item in pycnoſtylo diuidenda eſt altitudo in partes
                <lb/>
              decem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9409" xml:space="preserve">eius una pars facienda eſt columnæ craſsitudo . </s>
              <s xml:id="echoid-s9410" xml:space="preserve">Euſtyli autem ædis columnæ ut diaſtyli in
                <lb/>
              octo partes altitudo diuidatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9411" xml:space="preserve">dimidiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9412" xml:space="preserve">eius una pars conſtituatur in craſsitudine imi ſcapi,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.137-02" xlink:href="note-514.01.137-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ita habebitur pro rata parte intercolumniorum ratio.</s>
              <s xml:id="echoid-s9413" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s9414" xml:space="preserve">Poſtquam elegantis formæ rationem reddidit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s9415" xml:space="preserve">nunc docet quomodo alios figurarum aſpectus alijs for-
                <lb/>
              mis ordinemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s9416" xml:space="preserve">De quibus cum intercolumnia ſatis nota ſint, nihil aliud dicendum, niſi quod ad altitudinem
                <lb/>
              columnarum pertinet. </s>
              <s xml:id="echoid-s9417" xml:space="preserve">Vna uero eademq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9418" xml:space="preserve">communi regula omnes has formas, ſcilicet areoſtyli, ſyſtyli, dia-
                <lb/>
              ſtyli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9419" xml:space="preserve">pycnoſtyli quantum ſpectat ad altitudines columnarum dirigit. </s>
              <s xml:id="echoid-s9420" xml:space="preserve">nam quo maiora ſunt intercolumnia,
                <lb/>
              eo craſſiores columnæ ſunt faciendæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s9421" xml:space="preserve">quoniam ſi graciles columnæ ubi ſunt interualla maiora adhiberentur,
                <lb/>
              multum de aſpectu detraheremus, aer enim circumfuſus ubi aditus ſunt patentiores, multum demit de craſ-
                <lb/>
              ſitudine columnarum, ideo factum eſt ratione iuſta, ut interualla columnarum earum craſſitudinem diſtribuãt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s9422" xml:space="preserve">Ordo eſt a pycnoſtylo, ad ſistylum; </s>
              <s xml:id="echoid-s9423" xml:space="preserve">a ſyſtylio, ad diastylum; </s>
              <s xml:id="echoid-s9424" xml:space="preserve">a diastylo ad ar æostylum accedendo, ut craſſio-
                <lb/>
              res columnæ ſemper fiant. </s>
              <s xml:id="echoid-s9425" xml:space="preserve">ideo pycnostylos decem craßitudinum columnas altas habet; </s>
              <s xml:id="echoid-s9426" xml:space="preserve">minora enim ſunt in-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.137-03" xlink:href="note-514.01.137-03a" xml:space="preserve">30</note>
              terualla, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9427" xml:space="preserve">aer minus conſumit. </s>
              <s xml:id="echoid-s9428" xml:space="preserve">Syſtylos nouem cum dimidia craſſitudine conficitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s9429" xml:space="preserve">diaſtylos habet columnas
                <lb/>
              altas quemadmodum eustylos, ſcilicet octo partium cum dimidia. </s>
              <s xml:id="echoid-s9430" xml:space="preserve">Aræostylos altas habet columnas octo tan
                <lb/>
              tum partium, quarum una est craſſitudo imæ columnæ, quam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s9431" xml:space="preserve">imum ſcapum appellat. </s>
              <s xml:id="echoid-s9432" xml:space="preserve">Harum rerum ra-
                <lb/>
              tionem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s9433" xml:space="preserve">affert hoc modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s9434" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s9435" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvemadmodvm</emph>
              enim creſcunt ſpatia inter columnas, ita proportionibus adaugendæ ſunt craſ-
                <lb/>
              ſitudines ſcaporum . </s>
              <s xml:id="echoid-s9436" xml:space="preserve">Namq; </s>
              <s xml:id="echoid-s9437" xml:space="preserve">ſi in aræoſtylo nona, aut decima pars craſsitudinis fuerit, tenuis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9438" xml:space="preserve">exi-
                <lb/>
              lis apparebit, ideo quod per latitudinem intercolumniorum aer conſumit , & </s>
              <s xml:id="echoid-s9439" xml:space="preserve">imminuit aſpectus ſca-
                <lb/>
              porum craſsitudinem. </s>
              <s xml:id="echoid-s9440" xml:space="preserve">Contra uero pycnoſtylis, ſi octaua pars craſsitudinis fuerit, propter crebrita-
                <lb/>
              tem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9441" xml:space="preserve">anguſtias intercolumniorum, tumidam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9442" xml:space="preserve">inuenuſtam efficient ſpeciem. </s>
              <s xml:id="echoid-s9443" xml:space="preserve">Itaque generis ope-
                <lb/>
              ris oport
                <unsure/>
              et perſequi ſymmetrias.</s>
              <s xml:id="echoid-s9444" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s9445" xml:space="preserve">Facilia ſunt hæc in Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s9446" xml:space="preserve">prædictæ autem rationis occaſione aliam quoque regulam affert, quam in angula-
                <lb/>
              ribus columnis ſeruare debemus, quæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s9447" xml:space="preserve">ad uenustatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9448" xml:space="preserve">ad firmitatem facit.</s>
              <s xml:id="echoid-s9449" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s9450" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Etiam</emph>
              q́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9451" xml:space="preserve">angulares columnæ craſsiores faciẽdæ ſunt ex ſua diametro quinquageſima parte, quod
                <lb/>
              eæ ab aere circumciduntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9452" xml:space="preserve">graciliores eſſe uidentur aſpicientibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s9453" xml:space="preserve">Ergo quod oculos fallit, ra-
                <lb/>
              tiocinatione eſt exequendum.</s>
              <s xml:id="echoid-s9454" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s9455" xml:space="preserve">Eurithmiam tangit hoc loco Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s9456" xml:space="preserve">de qua primo libro. </s>
              <s xml:id="echoid-s9457" xml:space="preserve">Conſulendum enim eſt aſpectui, conſiderand umq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s9458" xml:space="preserve">non ſemper adeo proportionibus innitendum eſſe Architecto, ſed conuertendos eſſe oculos adid, quod concin-
                <lb/>
              num, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9459" xml:space="preserve">venuſtum apparet. </s>
              <s xml:id="echoid-s9460" xml:space="preserve">Ecce quomodo ab uniuerſalibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9461" xml:space="preserve">confuſis, ad distincta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9462" xml:space="preserve">particularia perue-
                <lb/>
              nit, a figurarum aſpectu, ad interualla, ab interuallis, ad altitudinem , ab altitudine ad diſtinctiorem partium
                <lb/>
              notitiam procedens, vnde etiamres duas magis partiales inferius hoc loco attingit. </s>
              <s xml:id="echoid-s9463" xml:space="preserve">Loquens de diminutio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.137-05" xlink:href="note-514.01.137-05a" xml:space="preserve">50</note>
              nibus, quas contracturas uocat, quæ fiunt in ſummitate columnarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9464" xml:space="preserve">de adiectione, quæ fit in medio.</s>
              <s xml:id="echoid-s9465" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s9466" xml:space="preserve">Contracturæ autem in ſummis columnarum hypotrachelijs ita faciendæ uidentur, uti ſi columna
                <lb/>
              ſit ab minimo ad pedes quinos denos, ima craſsitudo diuidatur in partes ſex , & </s>
              <s xml:id="echoid-s9467" xml:space="preserve">earum partium quinq;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s9468" xml:space="preserve">ſumma conſtituatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s9469" xml:space="preserve">Item quæ erit ab quindecim pedibus ad pedes uiginti ſcapus imus in partes ſex,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s9470" xml:space="preserve">ſemiſſem diuidatur, ex earumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9471" xml:space="preserve">partium quinque, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9472" xml:space="preserve">ſemiſſe ſuperior craſsitudo columnæ fiat; </s>
              <s xml:id="echoid-s9473" xml:space="preserve">ita
                <lb/>
              quæ erunt a pedibus uiginti, ad pedes triginta, ſcapus imus diuidatur in partes ſeptem, earumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9474" xml:space="preserve">ſex
                <lb/>
              ſumma contractura perficiatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s9475" xml:space="preserve">quæ autem a triginta pedibus ad quadraginta alta erit , ima craſsitu-
                <lb/>
              do diuidatur in partes ſeptem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9476" xml:space="preserve">dimidiam, ex his ſex, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9477" xml:space="preserve">dimidiam in ſummo habeat contracturæ ra-
                <lb/>
              tione . </s>
              <s xml:id="echoid-s9478" xml:space="preserve">Quæ erunt a quadraginta pedibus ad quinquaginta, item diuidendæ ſunt in octo partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s9479" xml:space="preserve">ea-
                <lb/>
              rum ſeptem in ſummo ſeapi hypotrachelio contrahantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s9480" xml:space="preserve">Itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s9481" xml:space="preserve">ſi quæ altiores erunt, eadem ratio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.137-06" xlink:href="note-514.01.137-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>