138106LIBER
ne pro rata conſtituantur contracturæ.
Hæ autem propter altitudinis interuallum ſcandentis oculi
ſpeciem fallunt, quamobrem adijciuntur craſsitudinibus tem peraturæ . Venuſtatem enim perſequi-
tur uiſus, cuius ſi non blandimur uoluptati proportione, & modulorum adiectionibus, uti id, in quo
fallitur, temperationeadugeatur, uaſtus, & inuenuſtus conſpicientibus remittetur aſpectus.
ſpeciem fallunt, quamobrem adijciuntur craſsitudinibus tem peraturæ . Venuſtatem enim perſequi-
tur uiſus, cuius ſi non blandimur uoluptati proportione, & modulorum adiectionibus, uti id, in quo
fallitur, temperationeadugeatur, uaſtus, & inuenuſtus conſpicientibus remittetur aſpectus.
Obſeruandum est uenuſtatem columnas habere, ſi tenuiores in ſummo ſint, quàm imo, hanc uero tenuita-
tem non ſolum efficere altitudinem, ipſa ſuapte natura , ſed etiam arte constitui oportere, oſtendit Vitr. eam
uocat contracturam, quoniam columnæ in ſummo ab ima craſſitudine, quaſi contrahi uidentur. Obſeruandum
est tamen quo altiores columnæ ſunt, eo minus eſſe contrahendas, nam ipſa ( ut dixi) altudo ſuapte natura
contractionis ſpeciem quandam facit, quamadmodum optices ratio demonſtrat. Ratio autem contracturæ ab
1110 ipſa rerum natura deſumpta est. graciliores enim res naſcentes, ac tenuiores ſunt, quo magis a terra eriguntur,
quod & in arboribus obſeruatur. Habent etiam in medio columnæ adiectionem quandam, ſic enim uidentur
pondera ſuſtinere, & in medio tumorem quendam facere , quam Græcientaſin uocant. Regulæ autem contra-
cturæ ſunt, hæc, ita diſpoſitæ.
2424[Handwritten note 24] 2525[Handwritten note 25]2626[Handwritten note 26]2727[Handwritten note 27]2828[Handwritten note 28]22 tem non ſolum efficere altitudinem, ipſa ſuapte natura , ſed etiam arte constitui oportere, oſtendit Vitr. eam
uocat contracturam, quoniam columnæ in ſummo ab ima craſſitudine, quaſi contrahi uidentur. Obſeruandum
est tamen quo altiores columnæ ſunt, eo minus eſſe contrahendas, nam ipſa ( ut dixi) altudo ſuapte natura
contractionis ſpeciem quandam facit, quamadmodum optices ratio demonſtrat. Ratio autem contracturæ ab
1110 ipſa rerum natura deſumpta est. graciliores enim res naſcentes, ac tenuiores ſunt, quo magis a terra eriguntur,
quod & in arboribus obſeruatur. Habent etiam in medio columnæ adiectionem quandam, ſic enim uidentur
pondera ſuſtinere, & in medio tumorem quendam facere , quam Græcientaſin uocant. Regulæ autem contra-
cturæ ſunt, hæc, ita diſpoſitæ.
Columnæ altitudinis. # Scapus imus erit partium. # contractura ſummi ſcapi.
Ad XV. pedes. # VI. # V.
Ad XX. pedes. # VI. s # V. s
Ad XXX. pedes. # VII. # VI.
Ad XL. pedes. # VII. s # VI. s
Ad L. Pedes. # VIII. # VII.
3320
De adiectione, quæ adijcitur in medijs columnis, quæ apud Græcos entaſis appellatur, in extremo
libro erit formata ratio eius, quemadmodum mollis, & conueniens efficiatur.
libro erit formata ratio eius, quemadmodum mollis, & conueniens efficiatur.
Promiſſam habemus a Vitr.
deſcriptionem adiectionis eius, quæ in medijs columnis adijcitur, puto ego eã
iudicio, & dexteritate quadam artificis, potius quàm regula contineri. mollis enim & conueniens fieri debet,
quare ad hoc inſtrumento quodam flexibili opus eſſe iudico.
iudicio, & dexteritate quadam artificis, potius quàm regula contineri. mollis enim & conueniens fieri debet,
quare ad hoc inſtrumento quodam flexibili opus eſſe iudico.
De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs,
tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
4430tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
SVbſtructionis fundationes eorum operum, fodiantur ( ſi queant inueniri, ) ab ſolido, &
in
ſolidum, quantum ex amplitudine operis pro ratione uidebitur, extruantur; quæ ſtructu-
ra per totum ſolum quàm ſolidiſsima fiat.
ſolidum, quantum ex amplitudine operis pro ratione uidebitur, extruantur; quæ ſtructu-
ra per totum ſolum quàm ſolidiſsima fiat.
Poſtquam de ijs rebus actum eſt, quæ ad aſpectum pertinebant, tum confuſe, &
uniuerſali qua-
dam ratione, tum etiam diſtinctiori quodam modo, ne ædes per ſe ſubſistere quis credat, de fundationibus ea-
rum loquitur Vitr. atque ita ordinatim, ( ut dixi ) a fundamentis uſque ad ſummũ tectum peruenit. hoc igitur
quarto capite de fundationibus, baſibus, columnarum ornamentis, deq́; epistylijs, & faſtigijs templorum Io-
nico genere conſtructorum, præcepta tradit. Substructionis fundationes ita fieri debere ostendit, ut finem re-
ſpiciamus, ad quem inuentæ ſunt. Iacimus enim fundamenta, ut ædes firmæ ſint, ac permanentes, quod ſi fun-
dationes firmæ non erunt, quomodo firmitatem habebunt ædificia? ut igitur firma ſint, oportet ſolum ſolidum
5540 eſſe, atque ita excauari, ut inueniatur ſolidum. oportet etiam latiores eſſe ſubſtructiones, & ampliorem lo-
cum occupare, quàm quæ ſupra terram struuntur. Ita enim fiet, ut ſoliditate ſoli, & amplitudine fundamen-
ti quicquid ſuperſtruxeris ſedem habeat oneri aptam, firmam, ſolidamq́; . Imitabimur quoque rerum natu-
28[Figure 28]
ram, quæ ſolidis radicibus, amplisq́;
in arboribus innixa,
truncos parte inferiori craſſiores facit, quàm in ſuperiori.
Solum igitur in quo fundationes fiunt, aut ſolidum natura-
le, & firmum erit; aut molle, congeſtitium, & tenerum.
Diuerſo modo in utroque ſubſtruendum eſt. nam in ſolido
excauabis, foßamq́; duces ita amplam, vt ratio operis
poſtulabit. Ipſamq́; planam efficies, ne ex una parte po-
6650 tius, quàm ex alia inclinet fabricæ pondus. ſi molle erit
ſolum, & congeſtitium, aut id in ſuperficie, aut depreſ-
ſius erit tenerum, ſi in ſuperficie, eò uſque excauabis do-
nec ſolidum inueni us , ſi in profundum abibit, palificatio-
nes crebræ faciendæ ſunt , ſolumq́; crebris fiſtucationibus
ſolidandum eſt. Fundamentum ſubſtructio dicitur, quæ eſt
quicquid ſub terra ſtruitur. Substructio (ut dixi) ex par-
te inferiori, amplior eſſe debet, deinde minor fieri paula-
tim. Foſſæ amplitudo Architecti iudicio relinquitur pro
ratione operis facienda , ſoliq́; natura, nam ſæpe euenire
7760 potest in amplißimis ædificijs, templis, pontibusq́; ut
dam ratione, tum etiam diſtinctiori quodam modo, ne ædes per ſe ſubſistere quis credat, de fundationibus ea-
rum loquitur Vitr. atque ita ordinatim, ( ut dixi ) a fundamentis uſque ad ſummũ tectum peruenit. hoc igitur
quarto capite de fundationibus, baſibus, columnarum ornamentis, deq́; epistylijs, & faſtigijs templorum Io-
nico genere conſtructorum, præcepta tradit. Substructionis fundationes ita fieri debere ostendit, ut finem re-
ſpiciamus, ad quem inuentæ ſunt. Iacimus enim fundamenta, ut ædes firmæ ſint, ac permanentes, quod ſi fun-
dationes firmæ non erunt, quomodo firmitatem habebunt ædificia? ut igitur firma ſint, oportet ſolum ſolidum
5540 eſſe, atque ita excauari, ut inueniatur ſolidum. oportet etiam latiores eſſe ſubſtructiones, & ampliorem lo-
cum occupare, quàm quæ ſupra terram struuntur. Ita enim fiet, ut ſoliditate ſoli, & amplitudine fundamen-
ti quicquid ſuperſtruxeris ſedem habeat oneri aptam, firmam, ſolidamq́; . Imitabimur quoque rerum natu-
truncos parte inferiori craſſiores facit, quàm in ſuperiori.
Solum igitur in quo fundationes fiunt, aut ſolidum natura-
le, & firmum erit; aut molle, congeſtitium, & tenerum.
Diuerſo modo in utroque ſubſtruendum eſt. nam in ſolido
excauabis, foßamq́; duces ita amplam, vt ratio operis
poſtulabit. Ipſamq́; planam efficies, ne ex una parte po-
6650 tius, quàm ex alia inclinet fabricæ pondus. ſi molle erit
ſolum, & congeſtitium, aut id in ſuperficie, aut depreſ-
ſius erit tenerum, ſi in ſuperficie, eò uſque excauabis do-
nec ſolidum inueni us , ſi in profundum abibit, palificatio-
nes crebræ faciendæ ſunt , ſolumq́; crebris fiſtucationibus
ſolidandum eſt. Fundamentum ſubſtructio dicitur, quæ eſt
quicquid ſub terra ſtruitur. Substructio (ut dixi) ex par-
te inferiori, amplior eſſe debet, deinde minor fieri paula-
tim. Foſſæ amplitudo Architecti iudicio relinquitur pro
ratione operis facienda , ſoliq́; natura, nam ſæpe euenire
7760 potest in amplißimis ædificijs, templis, pontibusq́; ut