Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[11] † Oriens.P. Occidens.O. Auster.T. Septentrio.G. Aquilo.G. Affricus.M. CaurusS. Eurus.T. Foſſa.X. Portæ.Y. Forum.O. Baſilica.I. Viæ.Z. Aggeres. † P O T G G M S T V X Y O I Z
[12] A. dentes ſerræB. pectinata diſpoſitio.C. murad urbem.D. parsmuri exterior.E. agger. A B C D E
[13] H orthographia muri.Diſpoſitio mœiorum.A. opus terrenum.b. f. decuſſationes fibularum.M N. fundamentum, exterius.k l. fundamentum interiusO. r. &p q. longitudo tranſuerſorum fundam entorum pectinatim diſpoſitorum quemadmodum ſerrædentes quaternum pedum.p o. interuallum pectionatim diſpoſitorum interuallorum.e b s. taleæ olea- ginæ uſtulatæ in craſſitudine muri, ad firmitatem. A B f M N k l O r p q o e b s
[14] PASSVS 80piedi 80piedi 50piedi Ziopiedi 60piedi 110 M S I O M W
[15] Tro ſchemate. I.Proſchemate. II.Troſchemate. +.+. Solanus. p. Fauonius, uel Zephirus. T. Septentrio, Aparentias. O. Auſter. M. Caurus. L. Affricus, Lybs,Corus. S. Eurus. G. Aquilo. I. Euro Aquilo. 2. Euro auster. 3. Lybono tus, Auſtro affricus, uſque ad reliquos nomina formare oportet.a. Solanus. b. Septrentrio. c. Fauonius. d. Auſter. e. Eurus. f. Affricus. g. Caurus. h. Aquilo. I. Carbas. K. Boreas. L. Supernas, M. Gallicus. N. Traſcias. O. Corus. T. Circius. Q. Etheſiæ. R. Argeſtes. S. Subueſperus. T. Lybonotus. V. Altanus. X. Leuconotus. T. Vulturnus. Z. Cecias. *. Ornithiæ.A. Alexandria. b. Syene. a d. Gnomon. c. centrum. fbc. & edg. radijſolis. adg. & acb. anguli ſimiles. 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6 7 8 S L M G O P X T I k f t o L n h d g w IIII E f e b d a g c X Z Y X V T S R Q P O N M L K I e f h g II d a c b d f A m b e c
[16] reſiculatumtetrudoron didoronincertumpentadoronortoſtulte.emplecton ct iſodomon.diatoni froniatidiatoni froniatiAdiſodomon. LI I 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5
[17] Pollexſafituſafitu doPollex VHusP.dimidP. DimiCapitisPollex unusFactes uHa .F. I .P. I .P. I .P. I .P. I .F. I PI {1/2} .P.I {1/2} Fa: I Fa: unn .F. I .F. X .F. I .F. I .F. I
[18] E. antæ C. Columnæ duæ inter antæs in medio. C. cella. D. Parietes, qui cirecumcludunt celtam. D D @ D B C C E
[19] Frons ſeu Orograpbia ædis in antis.#A.#AntæC. fuſtigiun ſupra columnas duas inter antas in medio poſitas. C A A A A
[20] A. posticum.B. Frons.C. Columnæ contra antas.D. Columnæ in uerſuris.E. Cella.F. Parietes cellam concludentes.
[21] Frons a posticoA. potest accommodari, ut ex proſtylo fiat ampbyprostylos.C. Columnæcontra antas.D. Columnæ in verſuris.F. Fastigium.G. Valuæ. F G C D C A C C D
[22] E. Posticum.D. Frons.F. pronaum dicitur.G. alæ, & ambulatio.H. Cella.I. Portæ.L. Parietes. E G I G L H L I P D
[23] ORTHOGRAPHIA TERIPTEROS.
[24] VESTIGIVM DIPTEROS.PIANTA ICHN OGRAPHIAPRONAO
[25] I. Orthographia.O. Sciographia dipteros. I O
[26] A. Ara. B. C. ſpatium ſine tecto. D. Valuarum locus in proao, & poſtico. e. colum-næinferiores ſupra quas aliæ columnæ f. g. duplex ordo columnarum extra parietes cellæ.H. pronaum uel posticum. I. loca ſtatuarum. L. Gradus. A B C f g e e e e D H L
[27] ORTOGRAPHIA HYTETHROS.
[Figure 28]
[29] VESTIGIVM TEMPLI CVM PODIO.
[30] LATVS TEMPII CVM PODIO.
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
< >
page |< < (128) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div380" type="section" level="2" n="68">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10867" xml:space="preserve">
                <pb o="128" file="514.01.160" n="160" rhead="LIBER"/>
              uerſam triremem oſtendit, templa imponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10868" xml:space="preserve">Tempialia, quæ Itali uocant, quæ ſunt trabeculæ ad canthe-
                <lb/>
              rios tranſuerſæ contra tecti frontes. </s>
              <s xml:id="echoid-s10869" xml:space="preserve">ſupra templa aſſeres; </s>
              <s xml:id="echoid-s10870" xml:space="preserve">ſunt autem aſſeres ligna quatuor digitos craſſa,
                <lb/>
              quæ ſupra templa, ſicut cantherij infra ponuntur, his ſuper imponuntur tegulæ, a tegendo dictæ, quorum ca-
                <lb/>
              pita ſibi reſpondentia in media aſſerum craſſitudine requieſcunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10871" xml:space="preserve">Atque hæc ſunt, quæ neceßitas nobis oſtendit,
                <lb/>
              tum ut tectum deplueret, nam ſi planum eſſet, uim niuium, atque imbrium ferre non poſſet. </s>
              <s xml:id="echoid-s10872" xml:space="preserve">tum ut a parieti
                <lb/>
              bus aquas arceret, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10873" xml:space="preserve">optime colligatum, firmitatem præstaret. </s>
              <s xml:id="echoid-s10874" xml:space="preserve">Ita unaquæque res, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10875" xml:space="preserve">locum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10876" xml:space="preserve">genus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s10877" xml:space="preserve">ordinem proprium tuetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10878" xml:space="preserve">Locum tuetur, quia hæc infra illa ſupra ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10879" xml:space="preserve">Genus, quia alio modo ſi
                <lb/>
              commoda, alia ſi ampla ſunt ſpatia, utimur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10880" xml:space="preserve">Ordinem, quia quæ primo imponenda ſunt, primo imponuntur,
                <lb/>
              nec aſſeres infra cantherios, nec templa, ſub eoſdem collocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10881" xml:space="preserve"># E quibus rebus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10882" xml:space="preserve">a materiatura fabrili
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-01" xlink:href="note-514.01.160-01a" xml:space="preserve">10</note>
              in lapideis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10883" xml:space="preserve">marmoreis ædium ſacrarum ædificationibus artifices diſpoſitiones eorum ſcalptaris ſunt imita-
                <lb/>
              ti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10884" xml:space="preserve">eas inuentiones perſequendas putauerunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s10885" xml:space="preserve">ideo quod antiqui fabri quodam in loco ædificantes, cum ita ab
                <lb/>
              interioribus parietibus ad extremas partes tigna prominentia habuiſſent collocata, intertignia ſtruxerunt, ſu-
                <lb/>
              praq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10886" xml:space="preserve">coronas & </s>
              <s xml:id="echoid-s10887" xml:space="preserve">faſtigia uenustiore ſpecie, fabrilibus operibus ornauerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10888" xml:space="preserve">Tum proiecturas tignorum, quan-
                <lb/>
              tum eminebant, ad lineam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10889" xml:space="preserve">perpendiculum parietum perſecuerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10890" xml:space="preserve">quæ ſpecies, cum inuenuſta ijs uiſa eſ-
                <lb/>
              ſet, tabellas ita formatas, uti nunc fiunt triglyphi, contra tignorum præciſiones in fronte fixerunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10891" xml:space="preserve">eas cæ-
                <lb/>
              ra cerulea depinxerunt, ut præciſiones tignorum tectæ non offenderent uiſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10892" xml:space="preserve"># Antequam ueniam ad ea,
                <lb/>
              quæ hoc loco dicuntur, deſcribam utriuſque tecti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10893" xml:space="preserve">commodi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10894" xml:space="preserve">ampli rationem.</s>
              <s xml:id="echoid-s10895" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10896" xml:space="preserve">Dixerat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s10897" xml:space="preserve">inſuper, colummas, antas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10898" xml:space="preserve">paraſtatas trabes imponi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10899" xml:space="preserve">ſupra trabes tectum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10900" xml:space="preserve">parteſque
                <lb/>
              explicauit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10901" xml:space="preserve">rationes culminis: </s>
              <s xml:id="echoid-s10902" xml:space="preserve">nunc oſtendit, quomodo ab illis partibus ornamenta deſumpta ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10903" xml:space="preserve">primo in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-02" xlink:href="note-514.01.160-02a" xml:space="preserve">20</note>
              operibus e materia, deinde e lapidibus confectis. </s>
              <s xml:id="echoid-s10904" xml:space="preserve">in materiatione igitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10905" xml:space="preserve">contignatione antiqui fabri, id
                <lb/>
              est artifices, ( fabri enim nomine artifex omnis intelligitur ) ſed hoc loco faber lignarius, uel ædificator in-
                <lb/>
              nuitur, antiqui ergo fabri in ædificijs trabes ducebant a pariete ad parietem, inter quas ſpatia relinquebant,
                <lb/>
              trabium uero capita extra parietes prominebant, coronis & </s>
              <s xml:id="echoid-s10906" xml:space="preserve">faſtigijs ornabant, ſed quoniam indecoram ſpe-
                <lb/>
              ciem prominenti a trabium capita præferebant, ea ad perpendiculum parietum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10907" xml:space="preserve">murorum, ne amplius ex-
                <lb/>
              tarent, ſecabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10908" xml:space="preserve">tabellasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10909" xml:space="preserve">figebant, ut præciſiones tignorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10910" xml:space="preserve">trabium non offenderent uiſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10911" xml:space="preserve">Tab ellæ
                <lb/>
              autem illæ cæra cerulea depictæ, triglyphos referebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10912" xml:space="preserve">ſunt autem triglyphi membra tribus canaliculis ex-
                <lb/>
              cauata, ſub quibus guttæ collocantur, ut patet in operibus Doricis. </s>
              <s xml:id="echoid-s10913" xml:space="preserve">Sed hæc quæ hactenus dicta ſunt, in ma-
                <lb/>
              teriatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10914" xml:space="preserve">contignatione obſeruata intelligimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s10915" xml:space="preserve">quæ ſequuntur ad lapidea pertinent. </s>
              <s xml:id="echoid-s10916" xml:space="preserve">Cæra autem depin-
                <lb/>
              gebatur, inurebaturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10917" xml:space="preserve">pictura. </s>
              <s xml:id="echoid-s10918" xml:space="preserve">nam cæra igni reſoluta penicillo data utebantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s10919" xml:space="preserve">encauſticem nonnulli uo-
                <lb/>
              cant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10920" xml:space="preserve">de quibus Plin.</s>
              <s xml:id="echoid-s10921" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10922" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ita</emph>
              diuiſiones tignorum tectæ triglyphorum diſpoſitione, intertignium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10923" xml:space="preserve">opam habere in Do-
                <lb/>
              ricis operibus cœperunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s10924" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10925" xml:space="preserve">Ex capitibus tignorum ſectis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10926" xml:space="preserve">tabellis cæra depictis, item ex ſpatijs, quæ inter tignos erant, quæ inter-
                <lb/>
              tignia dicuntur, translatæ ſunt rationes triglyphorum in opera Dorica, ut ſciamus rationem reddere, unde
                <lb/>
              metopæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10927" xml:space="preserve">triglyphi originem duxere. </s>
              <s xml:id="echoid-s10928" xml:space="preserve">metopa enim ſpatium inter tigna ostendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s10929" xml:space="preserve">Opæ enim ſunt tigno-
                <lb/>
              rum cubilia.</s>
              <s xml:id="echoid-s10930" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10931" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Postea</emph>
              alij in alijs operibus ad perpendiculum triglyphorum cantherios prominentes proiece-
                <lb/>
              runt, eorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10932" xml:space="preserve">proiecturas ſinuauerunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s10933" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10934" xml:space="preserve">In operibus ligneis, alij quoque fabri fuere, qui contra triglyphos inſuperponentes cantherios, eos promi-
                <lb/>
              nere faciebant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10935" xml:space="preserve">eorum proiecturas inſinuabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10936" xml:space="preserve">prominere enim uolebant, ut aqua longe arceretur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10937" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-04" xlink:href="note-514.01.160-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſinuabant, ne inuoluerentur guttæ in partem interiorem, ex quarum rerum imitatione, quid factum ſit, do-
                <lb/>
              cet Vitru.</s>
              <s xml:id="echoid-s10938" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10939" xml:space="preserve">Ex eo uti e tignorum diſpoſitionibus triglyphi, ita e cantheriorum proiecturis, mutulorum ſub
                <lb/>
              coronis ratio eſt inuenta. </s>
              <s xml:id="echoid-s10940" xml:space="preserve">Ita ferè in operibus lapideis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10941" xml:space="preserve">marmoreis mutuli inclinati ſcalpturis de-
                <lb/>
              formantur, quod imitatio eſt cantheriorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10942" xml:space="preserve">Etenim neceſſario propter ſtillicidia proclinati collo-
                <lb/>
              cantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10943" xml:space="preserve">Ergo & </s>
              <s xml:id="echoid-s10944" xml:space="preserve">triglyphorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10945" xml:space="preserve">mutulorum in Doricis operibus, ratio ex ea imitatione inuenta eſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s10946" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10947" xml:space="preserve">Quemadmodum triglyphi tignorum capita, ita cantheriorum proiecturas mutuli referunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10948" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s10949" xml:space="preserve">Dorici ope-
                <lb/>
              ris ornamenta perfecta. </s>
              <s xml:id="echoid-s10950" xml:space="preserve">Mutuli autem ſub coronis ponuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10951" xml:space="preserve">non in zophoris. </s>
              <s xml:id="echoid-s10952" xml:space="preserve">Mutulorum ratio ( ut ſu-
                <lb/>
              pra dictum eſt ) a Doricis ad Corinthia opera translata eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10953" xml:space="preserve">Sed in Doricis ita deformatur, ut cum triglyphis
                <lb/>
              ſtare poſſit, in Corinthijs minime. </s>
              <s xml:id="echoid-s10954" xml:space="preserve">Ornamentum uero hoc in Doricis ita deformatur, ut ſubiecta oſtendit figura.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s10955" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-05" xlink:href="note-514.01.160-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ubi A. </s>
              <s xml:id="echoid-s10956" xml:space="preserve">mutuli. </s>
              <s xml:id="echoid-s10957" xml:space="preserve"># ubi B. </s>
              <s xml:id="echoid-s10958" xml:space="preserve">triglyphi.</s>
              <s xml:id="echoid-s10959" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10960" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Non</emph>
              enim quemadmodum nonnulli errantes dixerunt feneſtrarum imagines eſſe triglyphos, ita
                <lb/>
              poteſt eſſe, quod in angulis contraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10961" xml:space="preserve">tetrantes columnarum triglyphi conſtituantur, quibus in locis
                <lb/>
              omnino non patiuntur res ſeneſtras fieri. </s>
              <s xml:id="echoid-s10962" xml:space="preserve">Diſſoluuntur enim angulorum in ædiſiciis iuncturæ, ſi in
                <lb/>
              his ſuerint ſeneſtrarum lumina relicta; </s>
              <s xml:id="echoid-s10963" xml:space="preserve">etiamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10964" xml:space="preserve">ubi nunc triglyphi conſtituuntur, ſi ibi luminum ſpa-
                <lb/>
              tia, fuiſſe iudicabuntur, ijſdem rationibus denticuli in Ionicis feneſtrarum occupauiſſe loca uidebũtur.</s>
              <s xml:id="echoid-s10965" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10966" xml:space="preserve">Aedificiorum anguli tanquam oſſa firmi eſſe debent, quare errant maxime, qui fenestras in angulis po-
                <lb/>
              nunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10967" xml:space="preserve">Diſſoluuntur enim iuncturæ, ſi in angulis lumina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10968" xml:space="preserve">apertiones fiant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10969" xml:space="preserve">Error hic in urbe noſtra commu-
                <lb/>
              nis eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10970" xml:space="preserve">cum igitur feneſtr æ in angulis facienæ non ſint, err ant, qui putant triglyphos eſſe imagines feneſtra-
                <lb/>
              rum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10971" xml:space="preserve">non cantheriorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10972" xml:space="preserve">eſt & </s>
              <s xml:id="echoid-s10973" xml:space="preserve">alia ratio a ſimili ducta, nam ſi in Doricis ubi triglyphi collocantur, ibi ſint
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-06" xlink:href="note-514.01.160-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>