Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
[141] 1 3 b x z g 2 5 f p 0 1 4 t I c e o n m r u 6 q i h 8 y d 5
[142] 5 4 b 3 2 7 8 9 10 f 6 5 7 1 11 6 5 7 9 4 4 8 8 N 9 x 12 1 11 2 10 3 9 4 8 5 7 3 39 9 F 6 g 2 2 10 10 o a @ d 1 11 7 6 z 1 11 8 6 7 c 1 12 10 1@ 1 2 1 1 11 11 5 11 2 2 10 21 11 b f @ 8 3 3 9 9 12 1 4 5 g 6 10 8 11 1 9 10 2 2 2 10 5 7 2 z 9 c 8 4 7 5 9 3 10 4 8 8 4 3 7 2 10 7 5 9 3 1 11 12 8 4 11 1 10 2 0 @ d 7 5 9 3 I 8 4 7 5 6 c &
[143] 5 6 7 4 8 3 9 2 10 1 11 4 8 3 9 d d 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10 1 1 v n c
[144] 12 1 1 1111 2 2 10 10 3 3 9 9 4 4 8 8 5 5 7 7 6 6 6 T 7 7 5 5 8 8 4 4 9 9 3 3 10 10 2 2 11 11 1 1 12
[145] 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 1 2 3 10 4 5 E 6 6 7
[146] 9 3 4 2 8 10 11 12 1 5 7 6 6 G
[147] 8 9 10 7 6 5 11 1 8 1 11 F
[148] 16 15 17 14 14 18 19 19 13 13 20 20 12 12 21 21 11 11 H 22 22 10 10 23 23 9 9 24 16 16 23 23 17 17 22 22 18 18 21 21 29 20
[149] 19 20 21 18 17 22 23 17 16 18 17 9 15 14 13 11 13 20 16 12 21 17 20 22 21 11 22 10 23 9 18 L 17 18 19
[150] 23 17 22 16 18 9 21 23 19 10 19 20 22 11 21 20 13 19 14 18 15 17 16 K
[151] 17 18 19 20 21 22 16 23 15 14 13 12 11 10 11 12 21 22 10 9 23 M
[152] Q K r n r 12 11 K 2 2 @ 4 p 8 7 e t 8 9 c P 7 4 3 10 7 @ P 5 q P 6 2 8 7 q P t t 11 1 I 1 11 7 q p 2 10 q p 3 9 @ a e b 4 8 2 7 6 5 P 10 6 f P 9 3 8 4 f P 1 f P 11 10 2 a f b e 4 9 3 11 10 2 11 1 11 1 u m 12 15 @ d 12 4 5 m 3 4 5 7 8 9 d @ 2 @ 0 10 2 11 1 a 0 s 7 1 n P p 5 6 7 10 6 6 6 3 4 8 9 7 e 5 5 7 4 5 3 10 11 12 1 2 3 8 9 3 1 e H 23 10 22 24 23 22 15 16 17 18 19 21 13 14 20
[153] Horologia in plano meridiani.6 5 4 3 2 1 7 8 9 10 11 12 u l d 7 4 8 3 9 2 10 b n n n n n 5 4 3 2 1 a c e c y n n n n n p 1 2 3 4 5 n ſ ſ 4 3 2 1 r 4 3 2 1 e 4 3 2 1 B 9 10 11 12 13 14 e H 5 6 7 8 9 10 11 e E g r 7 6 5 4 3 2 1 F g d 23 22 21 20 19 18 18 c g G d f a b e g c 1 2 3 4 5 4 3 2 1 8 7 6 5 4 3 2 1 f D e 11 10 19 18
[154] Horologia in plano æquinoctialis.d b 5 6 7 4 8 9 3 g f k L @ m 2 10 l 8 1 11 a e b B L 1 f k m h @ z r s 1 n 11 A 2 1 10 12 3 9 11 1 4 8 10 1 2 5 6 7 b d 9 3 8 4 7 5 6 c 6 7 5 8 4 9 3 18 17 16 10 2 16 17 18 19 11 12 1 19 20 14 14 20 21 13 13 21 22 12 12 22 23 11 23 24 24 14 14 23 15 23 22 15 22 16 16 21 17 21 20 19 18 17 18 19 20
[155] 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
[156] Instrumenta è regione poſita ſeruiunt fronti horologij ſequentis, illud uero inſerius eſt immobil-le ad aliud, & aliud ab artiſicio aquæ mouetur.B 270 A 360 stella.p.@ f 180 C 10 hircuſ@ 20 30 40 x cani ſminor* 50 60 70 80 90 C@nis Maior* D
[157] 6 5 7 4 8 3 9 2 10 1 11 12 T R 12 L 11 1 A f C 10 2 9 3 8 4 7 5 6
[Figure 158]
[Figure 159]
[Figure 160]
< >
page |< < (128) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div380" type="section" level="2" n="68">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10867" xml:space="preserve">
                <pb o="128" file="514.01.160" n="160" rhead="LIBER"/>
              uerſam triremem oſtendit, templa imponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10868" xml:space="preserve">Tempialia, quæ Itali uocant, quæ ſunt trabeculæ ad canthe-
                <lb/>
              rios tranſuerſæ contra tecti frontes. </s>
              <s xml:id="echoid-s10869" xml:space="preserve">ſupra templa aſſeres; </s>
              <s xml:id="echoid-s10870" xml:space="preserve">ſunt autem aſſeres ligna quatuor digitos craſſa,
                <lb/>
              quæ ſupra templa, ſicut cantherij infra ponuntur, his ſuper imponuntur tegulæ, a tegendo dictæ, quorum ca-
                <lb/>
              pita ſibi reſpondentia in media aſſerum craſſitudine requieſcunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10871" xml:space="preserve">Atque hæc ſunt, quæ neceßitas nobis oſtendit,
                <lb/>
              tum ut tectum deplueret, nam ſi planum eſſet, uim niuium, atque imbrium ferre non poſſet. </s>
              <s xml:id="echoid-s10872" xml:space="preserve">tum ut a parieti
                <lb/>
              bus aquas arceret, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10873" xml:space="preserve">optime colligatum, firmitatem præstaret. </s>
              <s xml:id="echoid-s10874" xml:space="preserve">Ita unaquæque res, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10875" xml:space="preserve">locum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10876" xml:space="preserve">genus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s10877" xml:space="preserve">ordinem proprium tuetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10878" xml:space="preserve">Locum tuetur, quia hæc infra illa ſupra ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10879" xml:space="preserve">Genus, quia alio modo ſi
                <lb/>
              commoda, alia ſi ampla ſunt ſpatia, utimur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10880" xml:space="preserve">Ordinem, quia quæ primo imponenda ſunt, primo imponuntur,
                <lb/>
              nec aſſeres infra cantherios, nec templa, ſub eoſdem collocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10881" xml:space="preserve"># E quibus rebus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10882" xml:space="preserve">a materiatura fabrili
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-01" xlink:href="note-514.01.160-01a" xml:space="preserve">10</note>
              in lapideis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10883" xml:space="preserve">marmoreis ædium ſacrarum ædificationibus artifices diſpoſitiones eorum ſcalptaris ſunt imita-
                <lb/>
              ti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10884" xml:space="preserve">eas inuentiones perſequendas putauerunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s10885" xml:space="preserve">ideo quod antiqui fabri quodam in loco ædificantes, cum ita ab
                <lb/>
              interioribus parietibus ad extremas partes tigna prominentia habuiſſent collocata, intertignia ſtruxerunt, ſu-
                <lb/>
              praq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10886" xml:space="preserve">coronas & </s>
              <s xml:id="echoid-s10887" xml:space="preserve">faſtigia uenustiore ſpecie, fabrilibus operibus ornauerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10888" xml:space="preserve">Tum proiecturas tignorum, quan-
                <lb/>
              tum eminebant, ad lineam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10889" xml:space="preserve">perpendiculum parietum perſecuerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10890" xml:space="preserve">quæ ſpecies, cum inuenuſta ijs uiſa eſ-
                <lb/>
              ſet, tabellas ita formatas, uti nunc fiunt triglyphi, contra tignorum præciſiones in fronte fixerunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10891" xml:space="preserve">eas cæ-
                <lb/>
              ra cerulea depinxerunt, ut præciſiones tignorum tectæ non offenderent uiſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10892" xml:space="preserve"># Antequam ueniam ad ea,
                <lb/>
              quæ hoc loco dicuntur, deſcribam utriuſque tecti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10893" xml:space="preserve">commodi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10894" xml:space="preserve">ampli rationem.</s>
              <s xml:id="echoid-s10895" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10896" xml:space="preserve">Dixerat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s10897" xml:space="preserve">inſuper, colummas, antas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10898" xml:space="preserve">paraſtatas trabes imponi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10899" xml:space="preserve">ſupra trabes tectum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10900" xml:space="preserve">parteſque
                <lb/>
              explicauit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10901" xml:space="preserve">rationes culminis: </s>
              <s xml:id="echoid-s10902" xml:space="preserve">nunc oſtendit, quomodo ab illis partibus ornamenta deſumpta ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10903" xml:space="preserve">primo in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-02" xlink:href="note-514.01.160-02a" xml:space="preserve">20</note>
              operibus e materia, deinde e lapidibus confectis. </s>
              <s xml:id="echoid-s10904" xml:space="preserve">in materiatione igitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10905" xml:space="preserve">contignatione antiqui fabri, id
                <lb/>
              est artifices, ( fabri enim nomine artifex omnis intelligitur ) ſed hoc loco faber lignarius, uel ædificator in-
                <lb/>
              nuitur, antiqui ergo fabri in ædificijs trabes ducebant a pariete ad parietem, inter quas ſpatia relinquebant,
                <lb/>
              trabium uero capita extra parietes prominebant, coronis & </s>
              <s xml:id="echoid-s10906" xml:space="preserve">faſtigijs ornabant, ſed quoniam indecoram ſpe-
                <lb/>
              ciem prominenti a trabium capita præferebant, ea ad perpendiculum parietum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10907" xml:space="preserve">murorum, ne amplius ex-
                <lb/>
              tarent, ſecabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10908" xml:space="preserve">tabellasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10909" xml:space="preserve">figebant, ut præciſiones tignorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10910" xml:space="preserve">trabium non offenderent uiſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10911" xml:space="preserve">Tab ellæ
                <lb/>
              autem illæ cæra cerulea depictæ, triglyphos referebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10912" xml:space="preserve">ſunt autem triglyphi membra tribus canaliculis ex-
                <lb/>
              cauata, ſub quibus guttæ collocantur, ut patet in operibus Doricis. </s>
              <s xml:id="echoid-s10913" xml:space="preserve">Sed hæc quæ hactenus dicta ſunt, in ma-
                <lb/>
              teriatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10914" xml:space="preserve">contignatione obſeruata intelligimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s10915" xml:space="preserve">quæ ſequuntur ad lapidea pertinent. </s>
              <s xml:id="echoid-s10916" xml:space="preserve">Cæra autem depin-
                <lb/>
              gebatur, inurebaturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10917" xml:space="preserve">pictura. </s>
              <s xml:id="echoid-s10918" xml:space="preserve">nam cæra igni reſoluta penicillo data utebantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s10919" xml:space="preserve">encauſticem nonnulli uo-
                <lb/>
              cant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10920" xml:space="preserve">de quibus Plin.</s>
              <s xml:id="echoid-s10921" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10922" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ita</emph>
              diuiſiones tignorum tectæ triglyphorum diſpoſitione, intertignium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10923" xml:space="preserve">opam habere in Do-
                <lb/>
              ricis operibus cœperunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s10924" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10925" xml:space="preserve">Ex capitibus tignorum ſectis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10926" xml:space="preserve">tabellis cæra depictis, item ex ſpatijs, quæ inter tignos erant, quæ inter-
                <lb/>
              tignia dicuntur, translatæ ſunt rationes triglyphorum in opera Dorica, ut ſciamus rationem reddere, unde
                <lb/>
              metopæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10927" xml:space="preserve">triglyphi originem duxere. </s>
              <s xml:id="echoid-s10928" xml:space="preserve">metopa enim ſpatium inter tigna ostendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s10929" xml:space="preserve">Opæ enim ſunt tigno-
                <lb/>
              rum cubilia.</s>
              <s xml:id="echoid-s10930" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10931" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Postea</emph>
              alij in alijs operibus ad perpendiculum triglyphorum cantherios prominentes proiece-
                <lb/>
              runt, eorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10932" xml:space="preserve">proiecturas ſinuauerunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s10933" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10934" xml:space="preserve">In operibus ligneis, alij quoque fabri fuere, qui contra triglyphos inſuperponentes cantherios, eos promi-
                <lb/>
              nere faciebant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10935" xml:space="preserve">eorum proiecturas inſinuabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10936" xml:space="preserve">prominere enim uolebant, ut aqua longe arceretur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10937" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-04" xlink:href="note-514.01.160-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſinuabant, ne inuoluerentur guttæ in partem interiorem, ex quarum rerum imitatione, quid factum ſit, do-
                <lb/>
              cet Vitru.</s>
              <s xml:id="echoid-s10938" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10939" xml:space="preserve">Ex eo uti e tignorum diſpoſitionibus triglyphi, ita e cantheriorum proiecturis, mutulorum ſub
                <lb/>
              coronis ratio eſt inuenta. </s>
              <s xml:id="echoid-s10940" xml:space="preserve">Ita ferè in operibus lapideis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10941" xml:space="preserve">marmoreis mutuli inclinati ſcalpturis de-
                <lb/>
              formantur, quod imitatio eſt cantheriorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10942" xml:space="preserve">Etenim neceſſario propter ſtillicidia proclinati collo-
                <lb/>
              cantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10943" xml:space="preserve">Ergo & </s>
              <s xml:id="echoid-s10944" xml:space="preserve">triglyphorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10945" xml:space="preserve">mutulorum in Doricis operibus, ratio ex ea imitatione inuenta eſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s10946" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10947" xml:space="preserve">Quemadmodum triglyphi tignorum capita, ita cantheriorum proiecturas mutuli referunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10948" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s10949" xml:space="preserve">Dorici ope-
                <lb/>
              ris ornamenta perfecta. </s>
              <s xml:id="echoid-s10950" xml:space="preserve">Mutuli autem ſub coronis ponuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10951" xml:space="preserve">non in zophoris. </s>
              <s xml:id="echoid-s10952" xml:space="preserve">Mutulorum ratio ( ut ſu-
                <lb/>
              pra dictum eſt ) a Doricis ad Corinthia opera translata eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10953" xml:space="preserve">Sed in Doricis ita deformatur, ut cum triglyphis
                <lb/>
              ſtare poſſit, in Corinthijs minime. </s>
              <s xml:id="echoid-s10954" xml:space="preserve">Ornamentum uero hoc in Doricis ita deformatur, ut ſubiecta oſtendit figura.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s10955" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-05" xlink:href="note-514.01.160-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ubi A. </s>
              <s xml:id="echoid-s10956" xml:space="preserve">mutuli. </s>
              <s xml:id="echoid-s10957" xml:space="preserve"># ubi B. </s>
              <s xml:id="echoid-s10958" xml:space="preserve">triglyphi.</s>
              <s xml:id="echoid-s10959" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10960" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Non</emph>
              enim quemadmodum nonnulli errantes dixerunt feneſtrarum imagines eſſe triglyphos, ita
                <lb/>
              poteſt eſſe, quod in angulis contraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10961" xml:space="preserve">tetrantes columnarum triglyphi conſtituantur, quibus in locis
                <lb/>
              omnino non patiuntur res ſeneſtras fieri. </s>
              <s xml:id="echoid-s10962" xml:space="preserve">Diſſoluuntur enim angulorum in ædiſiciis iuncturæ, ſi in
                <lb/>
              his ſuerint ſeneſtrarum lumina relicta; </s>
              <s xml:id="echoid-s10963" xml:space="preserve">etiamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10964" xml:space="preserve">ubi nunc triglyphi conſtituuntur, ſi ibi luminum ſpa-
                <lb/>
              tia, fuiſſe iudicabuntur, ijſdem rationibus denticuli in Ionicis feneſtrarum occupauiſſe loca uidebũtur.</s>
              <s xml:id="echoid-s10965" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10966" xml:space="preserve">Aedificiorum anguli tanquam oſſa firmi eſſe debent, quare errant maxime, qui fenestras in angulis po-
                <lb/>
              nunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10967" xml:space="preserve">Diſſoluuntur enim iuncturæ, ſi in angulis lumina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10968" xml:space="preserve">apertiones fiant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10969" xml:space="preserve">Error hic in urbe noſtra commu-
                <lb/>
              nis eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10970" xml:space="preserve">cum igitur feneſtr æ in angulis facienæ non ſint, err ant, qui putant triglyphos eſſe imagines feneſtra-
                <lb/>
              rum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10971" xml:space="preserve">non cantheriorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10972" xml:space="preserve">eſt & </s>
              <s xml:id="echoid-s10973" xml:space="preserve">alia ratio a ſimili ducta, nam ſi in Doricis ubi triglyphi collocantur, ibi ſint
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.160-06" xlink:href="note-514.01.160-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>