Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
171 139
172 140
173 141
174 142
175 143
176 144
177 145
178 146
179 147
180 148
181 149
182 150
183 151
184 152
185 153
186 154
187 155
188 156
189 157
190 158
191 159
192 160
193 161
194 162
195 163
196 164
197 165
198 166
199 167
200 168
< >
page |< < (157) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div429" type="section" level="2" n="76">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12256" xml:space="preserve">
                <pb o="157" file="514.01.189" n="189" rhead="QVINTVS."/>
              ceptorum late uagantes ſcripturæ, ſi non contrahantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12257" xml:space="preserve">paucis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12258" xml:space="preserve">perlucidis ſententijs explicentur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12259" xml:space="preserve">ſrequentia multitudineq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12260" xml:space="preserve">ſermonis impediente, incertas legentium efficient cogitationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s12261" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12262" xml:space="preserve">Quod hic dicit {frequentia, multitudineq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12263" xml:space="preserve">ſermonis} declarat illud quod initio dixit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12264" xml:space="preserve">{Qui amplioribus
                <lb/>
              uoluminibus.</s>
              <s xml:id="echoid-s12265" xml:space="preserve">} cuius oppoſitum eſt uerbum illud {Sinon contrahantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12266" xml:space="preserve">paucis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12267" xml:space="preserve">perlucidis ſententijs
                <lb/>
              explicentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s12268" xml:space="preserve">} Doccndo igitur eße breues oportet. </s>
              <s xml:id="echoid-s12269" xml:space="preserve">breuitas enim memoriæ opitulatur, cauendum tamen est
                <lb/>
              ne breuitati ſtudentes obſcuri ſimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12270" xml:space="preserve">offenderetur enim intelligentia. </s>
              <s xml:id="echoid-s12271" xml:space="preserve">quare ut breuitas, ſic intelligentiæ per-
                <lb/>
              ſpicuitas prodeſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12272" xml:space="preserve">utramque rem, ſcilicet & </s>
              <s xml:id="echoid-s12273" xml:space="preserve">breuitatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12274" xml:space="preserve">perſpicuitatem tangit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12275" xml:space="preserve">quæ ſi non adſunt in
                <lb/>
              ſcriptis {incertas legentium efficient cogitationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s12276" xml:space="preserve">} intelligit autem per hoc uerbum cogitationes internas
                <lb/>
              animi partes, memoriam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12277" xml:space="preserve">intelligentiam. </s>
              <s xml:id="echoid-s12278" xml:space="preserve">infra dixit: </s>
              <s xml:id="echoid-s12279" xml:space="preserve">mentes.</s>
              <s xml:id="echoid-s12280" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12281" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Itaqve</emph>
              occultas nominationes, commenſusq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s12282" xml:space="preserve">, e membris operum pronuncians, ut memoriæ
                <lb/>
              tradantur breuiter exponam. </s>
              <s xml:id="echoid-s12283" xml:space="preserve"># Debebat dicere breuiter, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12284" xml:space="preserve">dilucide exponam, ut utrique parti re-
                <lb/>
              ſponderet.</s>
              <s xml:id="echoid-s12285" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12286" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Sic</emph>
              enim expeditius ea recipere poterunt mentes. </s>
              <s xml:id="echoid-s12287" xml:space="preserve">Non minus cum animaduertiſſem diſtentam
                <lb/>
              occupationibus ciuitatem publicis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12288" xml:space="preserve">priuatis: </s>
              <s xml:id="echoid-s12289" xml:space="preserve">negotijs: </s>
              <s xml:id="echoid-s12290" xml:space="preserve">paucis iudicaui ſcribendum, uti anguſto ſpa-
                <lb/>
              tio uacuitatis, ea legentes breuiter percipere poſſent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12291" xml:space="preserve">Alia ratio cur breuis eſſe uoluerit in Archite-
                <lb/>
              ctura tradenda, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12292" xml:space="preserve">alia item ſequitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s12293" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12294" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Etiamqvr</emph>
              Pythagorę, hisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12295" xml:space="preserve">qui eius hæreſim fuerunt ſecuti, placuit cubicis rationibus præce-
                <lb/>
              ptain uoluminibus ſcribere, conſtitueruntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12296" xml:space="preserve">cubum 216. </s>
              <s xml:id="echoid-s12297" xml:space="preserve">uerſuum, eosq;</s>
              <s xml:id="echoid-s12298" xml:space="preserve">non plus, quàm tres in
                <lb/>
              una conſcriptione oportere eſſe putauerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12299" xml:space="preserve">Cubus autem eſt corpus ex ſex lateribus æ quali latitudi-
                <lb/>
              ne planitierum quadratum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12300" xml:space="preserve">is cum eſt iactus, quam in partem incubuit, dum eſt intactus, immotam
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.189-02" xlink:href="note-514.01.189-02a" xml:space="preserve">20</note>
              habet ſtabilitatem: </s>
              <s xml:id="echoid-s12301" xml:space="preserve">uti ſunt etiam teſſeræ, quas in alueo ludentes iaciunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s12302" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12303" xml:space="preserve">Pythagoreorum præcepta breuia erant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12304" xml:space="preserve">in uerſiculos collecta, quemadmodum: </s>
              <s xml:id="echoid-s12305" xml:space="preserve">Gladio ignem ne fodicato:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12306" xml:space="preserve">stater am ne tranſilito; </s>
              <s xml:id="echoid-s12307" xml:space="preserve">cerebrum ne comedito: </s>
              <s xml:id="echoid-s12308" xml:space="preserve">cor etiam ne comedito: </s>
              <s xml:id="echoid-s12309" xml:space="preserve">maluam transferto, ſed tamen ne co-
                <lb/>
              medito: </s>
              <s xml:id="echoid-s12310" xml:space="preserve">aduerſus ſolem ne loquitor: </s>
              <s xml:id="echoid-s12311" xml:space="preserve">viam regiam declinato: </s>
              <s xml:id="echoid-s12312" xml:space="preserve">cum lecto ſurges ſtragula complicato: </s>
              <s xml:id="echoid-s12313" xml:space="preserve">veſtigiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12314" xml:space="preserve">
                <lb/>
              corporis confundito: </s>
              <s xml:id="echoid-s12315" xml:space="preserve">Annulum non geſtato: </s>
              <s xml:id="echoid-s12316" xml:space="preserve">ollæ quoque uestigium turbato in cinere: </s>
              <s xml:id="echoid-s12317" xml:space="preserve">Hirundines intra
                <lb/>
              domum ne admittito: </s>
              <s xml:id="echoid-s12318" xml:space="preserve">Contra Solem ne meito: </s>
              <s xml:id="echoid-s12319" xml:space="preserve">Speculum ne ſpectate ad lucernam: </s>
              <s xml:id="echoid-s12320" xml:space="preserve">Dextrum pedem priorem
                <lb/>
              calciato, ſiniſtrum priorem lauato: </s>
              <s xml:id="echoid-s12321" xml:space="preserve">vnguium, criniumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12322" xml:space="preserve">tuorum præ ſegmina ne comingito, ſed in ea conſpuito: </s>
              <s xml:id="echoid-s12323" xml:space="preserve">
                <lb/>
              a fabis abstineto. </s>
              <s xml:id="echoid-s12324" xml:space="preserve">Hæc, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12325" xml:space="preserve">ſimilia præcepta uerſiculis concludebant, aliudq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12326" xml:space="preserve">innuebant, quàm uerba ſona-
                <lb/>
              bant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12327" xml:space="preserve">Cum igitur de aliqua re una tractare uellent, uerſieulis eam certo nemero colligebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12328" xml:space="preserve">Summam uer-
                <lb/>
              ſiculorum a cubo ſumebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12329" xml:space="preserve">Cubus eſt corpus ſex quadratorum laterum, œqualiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12330" xml:space="preserve">planorum conſtans, a
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.189-03" xlink:href="note-514.01.189-03a" xml:space="preserve">30</note>
              cuius ſimilitudine cubus quoque numerus est nominatus, qui constat ex ſex planis numeris undequaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s12331" xml:space="preserve">æqua-
                <lb/>
              libus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12332" xml:space="preserve">Oriuntur autem cubi poſt unitatem naturali ſerie, diſpoſitis imparibus numeris, ſi primos duos im-
                <lb/>
              pares colligas, deinde tres ſequentes impares, atque ita quatuor ſequentes impares. </s>
              <s xml:id="echoid-s12333" xml:space="preserve">exempli gratia, 3, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12334" xml:space="preserve">5,
                <lb/>
              postpoſita unitate ſunt primi impares, horum ſumma est, 8, qui numerus primus eſt cubus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12335" xml:space="preserve">Deinde 7, 9,
                <lb/>
              11, tres ſequentes impares, reddunt, 27, qui numerus eſt ſecundus cubus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12336" xml:space="preserve">ſic 13, 15, 17, 19, reddunt,
                <lb/>
              64, tertium cubum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12337" xml:space="preserve">Cum igitur moto puncto efficiatur linea, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12338" xml:space="preserve">mota linea fiat planum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12339" xml:space="preserve">plano moto fiat
                <lb/>
              corpus: </s>
              <s xml:id="echoid-s12340" xml:space="preserve">non est a ſimilitudine alienum, ſi continuata unitate fiat:</s>
              <s xml:id="echoid-s12341" xml:space="preserve">
                <unsure/>
              linearis numerus, quiſuo modo productus
                <lb/>
              planum efficiat numerum, a quo demum ſolidus constituatur, perinde ac ſi unitati, alia unitas adderetur, qua-
                <lb/>
              dam ſimilitudine longitudo ſola, quæ lineæ propria est ostenderetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12342" xml:space="preserve">Si duo tanquam linea moueãtur, perinde
                <lb/>
              est ac ſi longitudini, etiam latitudo adderetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12343" xml:space="preserve">planum efficeretur, id eſt, 4, qui numerus planus eſt
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.189-04" xlink:href="note-514.01.189-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ex quo demum eadem ratione cubus, id est ſolidus numerus conſtitueretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12344" xml:space="preserve">nam ſi, 4, per duo multiplicen-
                <lb/>
              tur, octo reddentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12345" xml:space="preserve">Vnde uana est eorum ratio, qui dicunt, ſi ſunt ſex ſuperſicies, neceſſe eſt ſex eſſe unitates.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12346" xml:space="preserve">nam ſenarius numerus non eſt ſolidus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12347" xml:space="preserve">Inquit igitur Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s12348" xml:space="preserve">Pythagoricos rationibus cubicis numerum uerſi-
                <lb/>
              culorum, quibus aliquid tractabant, concluſiße, nec plus quàm tres cubos in una tractatione collocare uoluiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s12349" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Ideo maiorem cubum ex, 216, verſiculis constituere. </s>
              <s xml:id="echoid-s12350" xml:space="preserve">multiplicantes igitur ternarium in ſe, nouem efficiebãt,
                <lb/>
              id eſt quadratum numerum, quem per tria ducebant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12351" xml:space="preserve">reddebant, 27, primus eorum cubus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12352" xml:space="preserve">Simili ratione
                <lb/>
              alium cubum ex lineari numero faciebant, 4, igitur in ſe ducta, 16, efficiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12353" xml:space="preserve">Sed, 16, per, 4, ducta,
                <lb/>
              64, reddunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12354" xml:space="preserve">ita efficitur ſecundus eorum cubus, cui, 27, addita, reddunt 91, inde tertium cubum ex
                <lb/>
              quinario ducunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12355" xml:space="preserve">nam, 5, in ſe ducta efficiunt, 25, quœ ducta per, 5, reddunt, 125, quibus additis 91,
                <lb/>
              ſumma fit, 216. </s>
              <s xml:id="echoid-s12356" xml:space="preserve">Ad hunc igitur numerum ſumma præceptorum pythagoreorum perueniebat, cubicamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12357" xml:space="preserve">ra-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.189-05" xlink:href="note-514.01.189-05a" xml:space="preserve">50</note>
              tionem adamarunt, putantes ea ſirmiter mentibus inbærere, quemadmodum cubus ſi iaciatur, in quacunque
                <lb/>
              parte inſederit, firmã habet stabilitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s12358" xml:space="preserve">Sed mirum qua ratione primum cubum, ideſt octo nõ admiſerint Py-
                <lb/>
              thagorei. </s>
              <s xml:id="echoid-s12359" xml:space="preserve">deinde ſecundum id eſt, 27, poſtea tertium, 64, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12360" xml:space="preserve">non collegerint ſummam 99. </s>
              <s xml:id="echoid-s12361" xml:space="preserve">Sed forſan eo-
                <lb/>
              rum tractationes in cubos uerſiculorum numeros diuidebant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12362" xml:space="preserve">ſi eorum præcepta primo cubo non poterant
                <lb/>
              contineri, addebant ſecundum, qui ſi ſatis non erat, addebant tertium, qui omnis ſummæ capax erat. </s>
              <s xml:id="echoid-s12363" xml:space="preserve">Sed quia
                <lb/>
              primus, ſcilicet octo, parum est ad propoſitum aliquod unum colligendum, ideo ipſum (ut puto) reliquerunt,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12364" xml:space="preserve">ideo ad, 27, primo perueniebant a ternario ortum, qui numerus pythagoricis plauſibilis erat; </s>
              <s xml:id="echoid-s12365" xml:space="preserve">binarius
                <lb/>
              autem non item. </s>
              <s xml:id="echoid-s12366" xml:space="preserve">non igitur ſtatim ad, 216, uerſiculos ueniebant, ſed ſeparatim ad præcedentes cubos, qui ſi
                <lb/>
              non erant ſatis, duos colligebant, a duobus demum ad tertium perueniebant, ultra quem progredi nolebant,
                <lb/>
              ne tractationis prolixitati faſtidium afferrent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12367" xml:space="preserve">memoriam, cui ſeruire ſtudebant, longitudine læderent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12368" xml:space="preserve">nam
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.189-06" xlink:href="note-514.01.189-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>