Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[121] Dimonctratio prrima proprie tatis. s n m l k
[122] Vſus inſtrume ti Nicomedis & eius demő ſtratio. l e b c g f a k h i
[123] h
[124] b d c e f g
[125] a b c e d
[126] Secunda proprietas lineæ flexæ.f n e b g i d m k c
[127] a. centrum mundi.b. oculus in ſuperficie terræc. ſydus.d. uertex.b c a. angulus diuerſitatis. c d 6 a
[128] a b deferens.c. deferentis centrum.d e. epicyclus.a. centrum epicycli.f. mundi centrum.a. iugum deferentis.b. antiiugum.d. iugum epicycli. d a e c s b
[129] a b g. concentricum.d. eius centrum.e z b. eccentricum.t. eius centrum.k z. epicyclus.b. eius centrum.d t. b z. œquales.t z. d b. œquales.motus { concentrici b d a. \\ epicycli k b z. \\ eccentrici z t e. \\ anguli œquales Sol utroque modo uidetur in z. per li-neam d z. e a t d b z b k
[130] a b g. eccentricum.d. eius centrum.e. centrum mundi.a d g. linea ingi.b. centrm Solis.e z. linea medij motus parallela li-neœ b d.c b. linea ueri motus.b e z. angulus œquatio. z b a d e
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
[141] 1 3 b x z g 2 5 f p 0 1 4 t I c e o n m r u 6 q i h 8 y d 5
[142] 5 4 b 3 2 7 8 9 10 f 6 5 7 1 11 6 5 7 9 4 4 8 8 N 9 x 12 1 11 2 10 3 9 4 8 5 7 3 39 9 F 6 g 2 2 10 10 o a @ d 1 11 7 6 z 1 11 8 6 7 c 1 12 10 1@ 1 2 1 1 11 11 5 11 2 2 10 21 11 b f @ 8 3 3 9 9 12 1 4 5 g 6 10 8 11 1 9 10 2 2 2 10 5 7 2 z 9 c 8 4 7 5 9 3 10 4 8 8 4 3 7 2 10 7 5 9 3 1 11 12 8 4 11 1 10 2 0 @ d 7 5 9 3 I 8 4 7 5 6 c &
[143] 5 6 7 4 8 3 9 2 10 1 11 4 8 3 9 d d 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10 1 1 v n c
[144] 12 1 1 1111 2 2 10 10 3 3 9 9 4 4 8 8 5 5 7 7 6 6 6 T 7 7 5 5 8 8 4 4 9 9 3 3 10 10 2 2 11 11 1 1 12
[145] 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 1 2 3 10 4 5 E 6 6 7
[146] 9 3 4 2 8 10 11 12 1 5 7 6 6 G
[147] 8 9 10 7 6 5 11 1 8 1 11 F
[148] 16 15 17 14 14 18 19 19 13 13 20 20 12 12 21 21 11 11 H 22 22 10 10 23 23 9 9 24 16 16 23 23 17 17 22 22 18 18 21 21 29 20
[149] 19 20 21 18 17 22 23 17 16 18 17 9 15 14 13 11 13 20 16 12 21 17 20 22 21 11 22 10 23 9 18 L 17 18 19
[150] 23 17 22 16 18 9 21 23 19 10 19 20 22 11 21 20 13 19 14 18 15 17 16 K
< >
page |< < (171) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div457" type="section" level="2" n="79">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13097" xml:space="preserve">
                <pb o="171" file="514.01.203" n="203" rhead="QVINTVS."/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s13098" xml:space="preserve">gladiatorü ſpectacula edebat, ipſum magis autoratum populum Rominum circunferẽs. </s>
              <s xml:id="echoid-s13099" xml:space="preserve">Quid enim miretur
                <lb/>
              quiſque in hoc primum? </s>
              <s xml:id="echoid-s13100" xml:space="preserve">inuentorem, an inuentum? </s>
              <s xml:id="echoid-s13101" xml:space="preserve">artificem, an authorem? </s>
              <s xml:id="echoid-s13102" xml:space="preserve">auſum aliquem hoc excogita-
                <lb/>
              re, an ſuſcipere? </s>
              <s xml:id="echoid-s13103" xml:space="preserve">parere, an iubere? </s>
              <s xml:id="echoid-s13104" xml:space="preserve">ſuper omnia erit populi furor, ſedere auſi tam inſida, instabiliq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13105" xml:space="preserve">ſede.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s13106" xml:space="preserve">En hic est ille terrarum uictor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13107" xml:space="preserve">totius domitor orbis, qui gentes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13108" xml:space="preserve">regna diriber, iura externis mittit, Deo-
                <lb/>
              rum quœdam immortalium generi humano portio, in machina pendens, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13109" xml:space="preserve">in periculo ſuo plaudens. </s>
              <s xml:id="echoid-s13110" xml:space="preserve">Quœ ui-
                <lb/>
              litas animarum iſta, ant quœ quærela de Cannis? </s>
              <s xml:id="echoid-s13111" xml:space="preserve">Quantum mali potuit accidere? </s>
              <s xml:id="echoid-s13112" xml:space="preserve">Hauriri urbes terrœ hiati-
                <lb/>
              bus, publicus mortalium dolor eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13113" xml:space="preserve">Ecce populus Romanus uniuerſus uelut duobus nauigijs impoſitus binis
                <lb/>
              cardinibus ſuſtinetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13114" xml:space="preserve">ſe ipſum depugnantem ſpectat, peritur us momento aliquo luxatis machinis; </s>
              <s xml:id="echoid-s13115" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s13116" xml:space="preserve">per
                <lb/>
              hoc quœritur tribunitijs concionibus gratia, ut penſiles tribus faceret. </s>
              <s xml:id="echoid-s13117" xml:space="preserve">Qualis hic in roſtris? </s>
              <s xml:id="echoid-s13118" xml:space="preserve">quid non auſu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.203-01" xlink:href="note-514.01.203-01a" xml:space="preserve">10</note>
              rus apud eos, quibus hoc perſuaſerit: </s>
              <s xml:id="echoid-s13119" xml:space="preserve">vera nanque confitentibus populus Rominus funebri munere ad tumu-
                <lb/>
              lum patris eius depugnauit uniuerſus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13120" xml:space="preserve">Variauit banc ſuam magnificentiam feſſis turbatisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13121" xml:space="preserve">cardinibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13122" xml:space="preserve">
                <lb/>
              amphitheatri forma cuſtodita, nouiſſimo die duabus per medium ſcenis athletas edidit, raptisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13123" xml:space="preserve">e contrario
                <lb/>
              repente pulpitis eodem die uictores e gladiatoribus ſuis produxit.</s>
              <s xml:id="echoid-s13124" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13125" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Praecinctiones</emph>
              ad altitudines theatrorum pro rata parte faciendæ uidentur, neque altiores,
                <lb/>
              quàm quanta præcinctionis itineris ſit latitudo, ſi enim excelſiores fuerint, repellent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13126" xml:space="preserve">eijcient in
                <lb/>
              ſuperiorem partem uocem, nec patientur in ſedibus ſummis, quæ ſunt ſupra præcinctiones, uerborum
                <lb/>
              caſus certa ſignificatione ad aures peruenire. </s>
              <s xml:id="echoid-s13127" xml:space="preserve">Etad ſummum ita eſt gubernandum, uti linea cum ad
                <lb/>
              imum gradum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13128" xml:space="preserve">ad ſummum extenta fuerit, omnia cacumina graduum, angulosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13129" xml:space="preserve">tangat, ita uox
                <lb/>
              non impedietur.</s>
              <s xml:id="echoid-s13130" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13131" xml:space="preserve">Gradationes statim a fundamento faciendas eſſe præcepit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13132" xml:space="preserve">nunc de earum diſpoſitione loquitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13133" xml:space="preserve">Gradus
                <lb/>
              craſſitudinem habet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13134" xml:space="preserve">retractionem in Theatris: </s>
              <s xml:id="echoid-s13135" xml:space="preserve">parem iubet eſſe retractionem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13136" xml:space="preserve">craßitudinem:</s>
              <s xml:id="echoid-s13137" xml:space="preserve">quicquid
                <lb/>
              autem circa ducitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13138" xml:space="preserve">curuaturam quandam habet, prœcinctionem appellat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13139" xml:space="preserve">ſic curuaturam portus Mau-
                <lb/>
              foli in ſecundo uolumine Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s13140" xml:space="preserve">8. </s>
              <s xml:id="echoid-s13141" xml:space="preserve">prœcinctionem uocauit, ſic paulo ante prœcingendos eſſe parietes curiœ co-
                <lb/>
              ronis monuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13142" xml:space="preserve">ſic hoc loco prœcinctiones graduum in curuitatem diſpoſitiones appellat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13143" xml:space="preserve">ſic inferius prœcinctio-
                <lb/>
              ues tres ideſt plana, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13144" xml:space="preserve">retractiones in theatris, quœ circumambiant, appellauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13145" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s13146" xml:space="preserve">certe neceſſarium erat,
                <lb/>
              ut hic de graduum diſpoſitione ageret, antequam ad alia perueniret. </s>
              <s xml:id="echoid-s13147" xml:space="preserve">Nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s13148" xml:space="preserve">ad uocem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13149" xml:space="preserve">ad commodum
                <lb/>
              eos referendos cum duceret, prius erant deſignandi. </s>
              <s xml:id="echoid-s13150" xml:space="preserve">Quàm uero alta gradatio, idest graduum omnium prœ-
                <lb/>
              cingentium altitudo, hic non dicit, niſi quod pro rata parte facienda eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13151" xml:space="preserve">nonnulli tam altam gradationem fe-
                <lb/>
              cere, quanta erat area theatri: </s>
              <s xml:id="echoid-s13152" xml:space="preserve">diſperdebatur enim uox in minori altitudine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13153" xml:space="preserve">durius audiebatur in
                <unsure/>
              altiori-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.203-03" xlink:href="note-514.01.203-03a" xml:space="preserve">30</note>
              bus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13154" xml:space="preserve">Sed de altitudine theatrorum ex ſymmetrijs ſequentibus prœcepta colligemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13155" xml:space="preserve">interim obſeruabimus,
                <lb/>
              quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13156" xml:space="preserve">dicit ut ſi linea a cacumine imi gradus ad cacumen ſummi tendatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13157" xml:space="preserve">tangat omnia cacumina
                <lb/>
              graduum mediorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13158" xml:space="preserve">ita enim in prœcinctionibus par erit craßitudo, ideſt altitudo graduum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13159" xml:space="preserve">retractio,
                <lb/>
              idest planum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13160" xml:space="preserve">itineris latitudo, ut ait Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s13161" xml:space="preserve">ita etiam uox non impedita ab imo ad ſummum perueniet.</s>
              <s xml:id="echoid-s13162" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13163" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Aditvs</emph>
              complures, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13164" xml:space="preserve">ſpatioſos oportet diſponere, nec coniunctos ſuperiores inferioribus, ſed
                <lb/>
              ex omnibus locis perpetuos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13165" xml:space="preserve">directos ſine inuerſuris faciendos; </s>
              <s xml:id="echoid-s13166" xml:space="preserve">uti cum populus dimittitur, de
                <lb/>
              ſpectaculis ne comprimatur, ſed habeat ex omnibus locis exitus ſeparatos ſine impeditione.</s>
              <s xml:id="echoid-s13167" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13168" xml:space="preserve">Quæratio aditus est, eadem & </s>
              <s xml:id="echoid-s13169" xml:space="preserve">exitus eſſe debet; </s>
              <s xml:id="echoid-s13170" xml:space="preserve">ad perſonas autem dirigitur præſens regula. </s>
              <s xml:id="echoid-s13171" xml:space="preserve">Aſcende-
                <lb/>
              bat populus per tectos gradus, exibat ad itinera præcinctionum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13172" xml:space="preserve">Erant utrinque commodœ. </s>
              <s xml:id="echoid-s13173" xml:space="preserve">ſcalœ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13174" xml:space="preserve">apertœ,
                <lb/>
              erant & </s>
              <s xml:id="echoid-s13175" xml:space="preserve">aliœ tectœ, ſed non adeo commodœ. </s>
              <s xml:id="echoid-s13176" xml:space="preserve">hæ iuuenibus curioſis, illœ ſenioribus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13177" xml:space="preserve">quietis parabantur, ita ut
                <lb/>
              ætati, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13178" xml:space="preserve">uoluntati cuiusq; </s>
              <s xml:id="echoid-s13179" xml:space="preserve">prouiſum foret; </s>
              <s xml:id="echoid-s13180" xml:space="preserve">ſequuntur aliæ regulœ ponendorum adituum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13181" xml:space="preserve">collocandarum ſca-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.203-04" xlink:href="note-514.01.203-04a" xml:space="preserve">40</note>
              larum: </s>
              <s xml:id="echoid-s13182" xml:space="preserve">modo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13183" xml:space="preserve">uult oſtendere ad quœ proſpicere debent, qui theatra conſtituunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13184" xml:space="preserve">particulares autem diſpo-
                <lb/>
              ſitiones inferius, cum de theatri aget conformatione, declarabit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13185" xml:space="preserve">modo aditus plures, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13186" xml:space="preserve">ſpatioſi diſponendi
                <lb/>
              directi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13187" xml:space="preserve">ſine flexu, ne in angulis confluens populus cum e ſpectaculis diſcedit, ſe comprimat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13188" xml:space="preserve">Exitus autem
                <lb/>
              vomitoria uocat Macrobius, uidentur enim tanquam euomere copias, unde in ſedilia ſe fundunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s13189" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13190" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Etiam</emph>
              diligenter eſt animaduertendum, ne ſit locus ſurdus, ſed ut in eo uox quàm clariſsime ua-
                <lb/>
              gari poſsit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13191" xml:space="preserve">Hoc uero ita fieri poterit, ſi locus electus fuerit, ubi non impediatur reſonantia.</s>
              <s xml:id="echoid-s13192" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13193" xml:space="preserve">De locorum natura, quatenus ad uocem ſpectat, recipiendam, uel repellendam inferius loquetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13194" xml:space="preserve">Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s13195" xml:space="preserve">8.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s13196" xml:space="preserve">Nunc occaſionem quœrit ut agat de uoce, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13197" xml:space="preserve">de eius motione. </s>
              <s xml:id="echoid-s13198" xml:space="preserve">Quare inquit oportere non impediri reſonan-
                <lb/>
              tiam loci qualitate. </s>
              <s xml:id="echoid-s13199" xml:space="preserve">impedietur autem, ſi uox in eo poterit clarißime uagari, quomodo autem uagetur uox,
                <lb/>
              docet, uocem diffiniens, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13200" xml:space="preserve">eius motus declarans.</s>
              <s xml:id="echoid-s13201" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13202" xml:space="preserve">Vox autem eſt ſpiritus fluens, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13203" xml:space="preserve">aeris ictu ſenſibilis auditui. </s>
              <s xml:id="echoid-s13204" xml:space="preserve">Ea mouetur circulorum rotunda-
                <lb/>
              tionibus infinitis, uti ſi in ſtantem aquam, lapide immiſſo naſcantur innumerabiles undarum circuli
                <lb/>
              creſcentes a centro, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13205" xml:space="preserve">quàm latiſsime poſsint uagantes, niſi anguſtia loci interpel lauerit, aut aliqua
                <lb/>
              offenſio, quæ non patitur deſignationes earum undarum ad exitus peruenire. </s>
              <s xml:id="echoid-s13206" xml:space="preserve">Itaque cum interpel-
                <lb/>
              lentur offenſionibus primæ redundantes inſequentium diſturbant deſignationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s13207" xml:space="preserve">Eadem ratione uox
                <lb/>
              ita ad circinum efficit motiones.</s>
              <s xml:id="echoid-s13208" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13209" xml:space="preserve">Vox eſt ſonus ex ictu aeris proueniens, quatenus ab humanis organis diuerſis modis ſpiritus extra mitti-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13210" xml:space="preserve">Motus aeris ab eo ſpiritu icti in orbem fertur, perinde aquœ motus, in quam lapis proijcitur, plures
                <lb/>
              enim eſficit circulos ab uno centro ductos, ſed diſcrimen eſt inter orbes eos, qui in aqua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13211" xml:space="preserve">eos qui in aere
                <lb/>
              fiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13212" xml:space="preserve">nam qui in aqua conſpiciuntur, circuli potius in plana aquœ ſuperſicie ſacti uocari debent, qui uero in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.203-06" xlink:href="note-514.01.203-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>