Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
[41] A B
[42] ... adiectio.G. H. abacus.G. cymatium.I. echinus.K. annuli.L. hypotrachelium.M. aſtragalus.N. apotheſis. S R Q P O G H I K L M N F E D C B A
[43] A. epiſtylium.B. Guttæ.C. regulaD. faſcia.E. femur.F. Canalis.G. Me-topa.H. ſemimetopa.F. E. triglyphus.I. capitulum triglyphi.K. cymatium.L. corona.M. cymatium coronæ.N. tympanum.O P Q. partes faſtigij, quæ reſpon-dent partibus coronæ.R. ſima.S. Acroterium. S R Q P O N M L K I H q F E D C B A
[44] a tilg@iftb metopęmodſusodiaſtiſoſ.tetraſti@oſdiaſtiloſmodolo@exaſtiſo@Striarum modus. c.Centrum quadrati. a.ſiſtiſoſ modvcxaſtilosſiſtiloſtetraſtiloſ b a b a b a a c c c c a a
[45] ICHNOGRAPHIA PROSTRLOS.
[46] ORTHOGRAPHIA PROSTRLOS.
[47] FIGVRA EXA STTLI DORICI.
[48] A B. altitudo ad lacunaria.C. D. luminis altitudo.C. E. luminis latitudo inferior.D F. ſuperior luminis latitudo.C. G. craſſitudo antepagmentorum inferior.D. H. craſſitudo antepagmentorũ ſuperior.I. Supercilium.K. cymatium.M. antepagmentũ.N. hyperthy-ron.O. cymatium Doricum.P. corona plana cum cymatio.Q R. altitudo antepagmenti.S. Tympanum.T. impagines.V. ſcapi cardinales.X. impagines.r. Z. cymatia. A P N K I F D H V Q M Y S T S X E C B R G
[49] I. Corona.f. Ancones.d. hyperthyron.c. folium.e. cymatia.I E. ſcapusg. cymatium.h. replum.A B. Altitudo ad lacunaria.D. corona.G. by-perthyron.H. cymatium.I. prima corſa.K. ſecunda corſa.L. Tertia corſa.M. Tympana.N. impagines.O. ſcapi.C. hyperthyron. r d f e D C C I o o N N g G M M H g N N L K M M I E B
[50] A. corona.O. cymatium Lesbium.P. cymatium Doricum.Q. Hyperthyron.R. Cyma-tium antepagmentorum.S. Aſtragali.T. Prima faſcia.S. ſecunda faſcia.V. Tertia faſcia.X X. ſcapus.Y. cymatium.Z. replum.I. Tympanum.K K. impages. A O p Q R Q X s Q s R s V I s T I I I I K K I I X
[51] P. Corona.o. Aſtragalus lesbi.C. cymatium Doricum.N. Hy-perthyrum.K. cymatium.F. Aſtragalus.IONICDORICCORINTH D P A O O C N P e C k H F R S L V K S T I
[52] Tuſcanici capituli partes.E. Abacus.F. Echinus.G. Annulus.H I K L. Hypotrachelium cum Apophygi.f a q. ſpatia centrorum.A B C. partes ſpiræ quibus in ueſtigio pariter A B C. reſpondet.A. Apopbygis.B. Torus.C. Plinthus. M E F q G H I k L h d C b a e D A a B C C B A A B C
[Figure 53]
[54] TVSCAN AE AEDIS COMPOSIT AE DISPOSITIO.
[Figure 55]
[56] a 4 3 2 1 o
[57] b 3 d e 2 1 f c a
[58] Ichnographia, orthographia, & ſchiographia œdis peripterœ.
[59] FRABES COMPACTILES.
[60] Figura apponenda erat in fine primi capitis huius libri.e c g a d b h h f
< >
page |< < (173) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div469" type="section" level="2" n="80">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13300" xml:space="preserve">
                <pb o="173" file="514.01.205" n="205" rhead="QVINTVS."/>
              uteſſiceretur, oportuit prius uocem diffinire, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13301" xml:space="preserve">eius motiones quales eſſent oſtendere, quod hactenus factum
                <lb/>
              est, mox ad earum motionum diſcrimina effectusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13302" xml:space="preserve">ueniendum.</s>
              <s xml:id="echoid-s13303" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13304" xml:space="preserve">Vox enim mutationibus cũ flectitur, aliàs fit acuta, aliàs fit grauis, duobusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13305" xml:space="preserve">modis mouetur, e q
                <unsure/>
              uibus
                <lb/>
              unus habet effectus cõtinuatos, alter diſtantes. </s>
              <s xml:id="echoid-s13306" xml:space="preserve">Continua uox neq; </s>
              <s xml:id="echoid-s13307" xml:space="preserve">in finitionibus conſiſtit, neq; </s>
              <s xml:id="echoid-s13308" xml:space="preserve">in loco
                <lb/>
              ullo, efficitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13309" xml:space="preserve">terminationes non apparentes; </s>
              <s xml:id="echoid-s13310" xml:space="preserve">interualla autem media patenria uti ſermone cum dici-
                <lb/>
              mus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13311" xml:space="preserve">Sol, Lux, flos, Nox. </s>
              <s xml:id="echoid-s13312" xml:space="preserve">Nunc enim nec unde incipit, nec ubi deſinit intelligitur, ſed neque ex acuta
                <lb/>
              facta eſt grauis, nec ex graui acuta apparet auribus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13313" xml:space="preserve">Per diſtantiam autem e contrario, namque cum
                <lb/>
              flectitur in mutatione uox, ſtatuit ſe in alicuius ſonitus ſinitionem, deinde in alterius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13314" xml:space="preserve">id ultro citroq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s13315" xml:space="preserve">crebro faciendo incoſtans apparet ſenſibus, uti in cantionibus cum flectentes uocem uarietatem faci-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-01" xlink:href="note-514.01.205-01a" xml:space="preserve">10</note>
              mus modulationis. </s>
              <s xml:id="echoid-s13316" xml:space="preserve">Itaque interuallis ea cum uerſatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13317" xml:space="preserve">unde initium fecit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13318" xml:space="preserve">ubi deſijt apparet in
                <lb/>
              ſonorum patentibus finitionibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13319" xml:space="preserve">Mediana autem patentia interuallis θbſcurantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s13320" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13321" xml:space="preserve">Propoſita uocis distinctio eo tendit, ut diſtinguatur uox illa, quæ apta eſt harmoniæ, ab ea, quæ inepta est,
                <lb/>
              vox igitur duobus modis mouetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13322" xml:space="preserve">primum, ut auribus uideatur, ut uere eſt continuata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13323" xml:space="preserve">in nullam termi-
                <lb/>
              nationem finita, hæc ab effectu continua nominatur, ſed ab uſu rationalis dicitur, eo enim uocis motu loqui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13324" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ratiocinari ſolemus, nullo modo uocis tenorem alterando. </s>
              <s xml:id="echoid-s13325" xml:space="preserve">Deinde mouetur uox, ita, ut diſtincta appareat,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s13326" xml:space="preserve">ab uno altitudinis gradu in alterum uarijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13327" xml:space="preserve">determinatis finitionibus proficiſcens, quæ ab effectu diſtin-
                <lb/>
              cta, ab uſu melodica nominatur, id eſt qua qui canunt, aut poemata recitant, uti ſolent, nam dum canimus,
                <lb/>
              aut carmina proferimus, modo efferentes, modo deprimentes uocem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13328" xml:space="preserve">diſtincte finientes, reſumentes ſenſui
                <lb/>
              occaſionem damus, ut diſcrimina inter uoces conſtituat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13329" xml:space="preserve">Licet Boetio placeat in recitandis poematibus me-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-02" xlink:href="note-514.01.205-02a" xml:space="preserve">20</note>
              dia quadam uoce inter continuam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13330" xml:space="preserve">diſtinctam nos uti ſolere, ſed parum refert, modo continuam a diſtincta
                <lb/>
              ſeparemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13331" xml:space="preserve">Continua igitur uox, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13332" xml:space="preserve">unius tenoris a muſicæ cõſideratione aliena eſt, nam ubi graue, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13333" xml:space="preserve">acutum
                <lb/>
              non eſt, ibi concentus eſſe non potest. </s>
              <s xml:id="echoid-s13334" xml:space="preserve">Diſtincta uero apta eſt melodiæ, at non ſtatim, ſed tunc primnm cum
                <lb/>
              ad certum locum peruenerit, quemadmodum corporibus aduenit, quæ non prius apta ſunt ſub aliquam pon-
                <lb/>
              deris rationem cadere, quàm ad certam peruenerint magnitudinem, nec ſub opticen uenire poſſunt, niſi id
                <lb/>
              habeant, quod finis eſt inuiſibilis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13335" xml:space="preserve">principium uiſibilis rationis. </s>
              <s xml:id="echoid-s13336" xml:space="preserve">non enim fert natura minim is rerum diffe-
                <lb/>
              rentias ſenſibus humanis ſubijci. </s>
              <s xml:id="echoid-s13337" xml:space="preserve">Sonus igitur distinctus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13338" xml:space="preserve">ad certam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13339" xml:space="preserve">ſenſibilem terminationem relatus
                <lb/>
              harmoniæ principium dicitur, quemadmodum unitas numeri principium eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13340" xml:space="preserve">punctum lineæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13341" xml:space="preserve">inſtans tem-
                <lb/>
              poris. </s>
              <s xml:id="echoid-s13342" xml:space="preserve">Cæterum natura uocem cuiuſque ita circumſcripſit, ut prima eius ſedes, tanquam gradus grauior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13343" xml:space="preserve">
                <lb/>
              depreßior ſit, quam in aliquo reperiatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13344" xml:space="preserve">Sed quoniam ſi uno ſemper tenore firmata uox, multas haberet diſtin-
                <lb/>
              ctas diffinitiones nulla fieret harmonia, ideo uoces mutari, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13345" xml:space="preserve">aſcendere oportet, ut grauior & </s>
              <s xml:id="echoid-s13346" xml:space="preserve">depreßior acu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-03" xlink:href="note-514.01.205-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tiori, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13347" xml:space="preserve">altiori concinens proportione reſpondeat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13348" xml:space="preserve">Iter igitur aſcenſus, immo & </s>
              <s xml:id="echoid-s13349" xml:space="preserve">ipſe idem aſcenſus, ſpatium,
                <lb/>
              diſtinctio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13350" xml:space="preserve">interuallum nominatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13351" xml:space="preserve">Sed comparatio ratione terminorum diuerſa eſt, ideo ſit, ut cum ſpatium
                <lb/>
              metimur, quando uox ab imo ad altum effertur, uocem dicimus intendi, acutiorem elatioremq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13352" xml:space="preserve">fieri, cum
                <lb/>
              uero contra a ſummo ad imum fertur, remitti, grauiorem, depreſſioremq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13353" xml:space="preserve">fieri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13354" xml:space="preserve">quemadmodum ab imo natu-
                <lb/>
              ra uocis principium in ſingulis hominibus collocauit, ita aſcendendo quaſi per gradus, neceſſe eſt ſummum ter-
                <lb/>
              minum inuenire, ad quem natura ſua cum uox apte peruenerit, optima cum prima reddatur concentus conue-
                <lb/>
              nientia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13355" xml:space="preserve">inter ca ſpatia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13356" xml:space="preserve">interualla reliqua omnes conſonantiæ collocentur, ita ut ſi ultra ſummum ter-
                <lb/>
              minũ progrediatur iterum ad caſdem conſonantias repetendas perueniat, perinde ac ſi ad denarium cum per-
                <lb/>
              uenerimus, iterum ad eoſdem numeros, qui denario incluſi erant, ueniremus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13357" xml:space="preserve">Sed quoniam ab imo ad ſum-
                <lb/>
              mum uox non effertur ſine medijs, ideo dumiter aſcenſionis facit, plures uocis gradus intermedios tangat opor-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-04" xlink:href="note-514.01.205-04a" xml:space="preserve">40</note>
              tet, qui iustis ſpatijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13358" xml:space="preserve">interuallis mutuam quandam habeant inter ſe comparationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13359" xml:space="preserve">Ordinatio igitur
                <lb/>
              aſcenſionis uocis a Græcis ſyſ
                <unsure/>
              tema, a nostris ſcala nominatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s13360" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s13361" xml:space="preserve">quoniam ad manus, digitorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13362" xml:space="preserve">diuiſiones
                <lb/>
              eos terminos, dum principia docent, reducere ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s13363" xml:space="preserve">ideo & </s>
              <s xml:id="echoid-s13364" xml:space="preserve">Manum eam uocant, aut quia ad manus tanquam
                <lb/>
              enchiridion haberi debet, Græci ordinatam compoſitionem, nostri commodam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13365" xml:space="preserve">aptam aſcenſionem innuunt,
                <lb/>
              quam lincis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13366" xml:space="preserve">ſpatijs in exercendo declarant, unde adagium de eo, qui nihili penſi eſt dicitur eum neque li-
                <lb/>
              nea, neque ſpatio contineri. </s>
              <s xml:id="echoid-s13367" xml:space="preserve">Scala igitur eſt constitutio linearum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13368" xml:space="preserve">interuallorum directæ deſcriptorum, in
                <lb/>
              quibus cuiuſque melodiæ notulæ deſcribantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13369" xml:space="preserve">Linearum & </s>
              <s xml:id="echoid-s13370" xml:space="preserve">interuallorum uſus est, ut diſtincte uocis ſpatia dũ
                <lb/>
              ſcandit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13371" xml:space="preserve">deſcendit, cognoſcamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13372" xml:space="preserve">Notæ autem dicuntur, quia ſunt tanquam ſigna emittendæ uocis. </s>
              <s xml:id="echoid-s13373" xml:space="preserve">Ha-.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s13374" xml:space="preserve">ctenus igitur habemus qualis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13375" xml:space="preserve">quanta ea uox eſſe debet, quæ habet ad harmoniam aptitudinem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13376" xml:space="preserve">Et Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13377" xml:space="preserve">
                <lb/>
              multa omittens, quæ ab Ariſtoxeno interim dicuntur, modulationum genera diſtinguit hoc modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s13378" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13379" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Genera</emph>
              uero modulationum ſunt tria. </s>
              <s xml:id="echoid-s13380" xml:space="preserve">Primum, quod Græci nominant harmoniam, ſecundum
                <lb/>
              chroma, tertium diatonum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13381" xml:space="preserve">Eſt autem harmoniæ modulatio ab arte concepta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13382" xml:space="preserve">ea re cantio eius
                <lb/>
              maxime grauem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13383" xml:space="preserve">egregiam habet authoritatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13384" xml:space="preserve">Chroma ſubtili ſolertia, ac crebritate modulorum
                <lb/>
              ſuauiorem habet delectationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13385" xml:space="preserve">Diatoni uero, quod naturalis eſt, facilior in interuallorum diſtantia.</s>
              <s xml:id="echoid-s13386" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13387" xml:space="preserve">Simihi integrum eſſet de muſica pertractare, alia uia, ordinationeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13388" xml:space="preserve">mihi utendum eſſe proponere
                <unsure/>
              m. </s>
              <s xml:id="echoid-s13389" xml:space="preserve">Sed
                <lb/>
              quia Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13390" xml:space="preserve">exponimus, Vitruuium ſequamur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13391" xml:space="preserve">Genera modulationum distinguit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13392" xml:space="preserve">Genus autem eſt compoſitio,
                <lb/>
              uel diſtributio interuallorum in ſcala, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13393" xml:space="preserve">in ordinatione, quæ diuerſas ideas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13394" xml:space="preserve">ſpecies harmoniæ refert. </s>
              <s xml:id="echoid-s13395" xml:space="preserve">De ijs
                <lb/>
              ſigillatim dicemus inferius, ea explicantes. </s>
              <s xml:id="echoid-s13396" xml:space="preserve">quæ multis difficilia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13397" xml:space="preserve">obſcura uidentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13398" xml:space="preserve">Modulationis igitur tria
                <lb/>
              ſunt genera. </s>
              <s xml:id="echoid-s13399" xml:space="preserve">Chromaticum, diatonicum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13400" xml:space="preserve">harmonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13401" xml:space="preserve">horum nominationes ſumuntur a longinquitate,
                <lb/>
              uel proximitate interuallorum in ſcalis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13402" xml:space="preserve">ordinationibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13403" xml:space="preserve">Harmonicum enim eſt, quod in ſua conſtjtutione,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-06" xlink:href="note-514.01.205-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>