Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
[1.90.] De portubus, & ſtructuris in aqua faciendis. Cap.#XII. VENET AE VRBIS DESCRIPTIO.
[1.91.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER SEXTVS. Proœmium.
[1.92.] De diuerſis regionum qualit atibus, & uarijs cœli aſpectibus,
[1.93.] ſecundum quos ſunt ædificia diſponenda.#Cap.#I.
[1.94.] De ædificiorum priuatorum proportionibus, & men-ſuris. cap II
[1.95.] De cauis ædium. Cap. 111.
[1.96.] De atrijs, & alis, & tablinis cum dimenſionibus, & ſym-metrijs eorum. Cap. IIII
[1.97.] ORTHOGR APHIA DOMVS PRIV AT AE.
[1.98.] De triclinijs, exedris, & pinacothecis, & eorum dimen-ſionibus. Cap. V.
[1.99.] De Oecis more Græco. Cap. VI.
[1.100.] Ad quas cœli regiones quæ ædificiorum gener a ſpectare debeant, ut uſui, & ſalubritati ſint idonea. Cap. VII.
[1.101.] De priuatorum, & communium ædificiorum proprijs lociset ge-neribus, ad quaſcunque perſonarum qualitates con- uenientibus. Cap. VIII.
[1.102.] De ruſticorum ædificiorum rationibus, & multarum partium eorum deſcriptionibus, atque uſibus. Cap. IX.
[1.103.] De Græcorum ædificiorum, eorum{q́ue} partium diſpoſ itione,atquediffe-rentibus nominibus ſatis ab It alicis moribus, & uſibus di-ſcrepantibus. Cap. X.
[1.104.] De firmitate, & fundamentis ædificiorum. Cap. XI.
[1.105.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER SEPTIMVS. Proœmium.
[1.106.] De Ruderatione commode facienda.
[1.107.] De maceratione calcis adalbaria opera, & tectoria per-ficienda. cap. II
[1.108.] De camerarum diſpoſitione, Trulliſſatione, & tectorio opere. Cap. III.
[1.109.] De politionibus in humidis locis. Cap. IIII.
< >
page |< < (173) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div469" type="section" level="2" n="80">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13300" xml:space="preserve">
                <pb o="173" file="514.01.205" n="205" rhead="QVINTVS."/>
              uteſſiceretur, oportuit prius uocem diffinire, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13301" xml:space="preserve">eius motiones quales eſſent oſtendere, quod hactenus factum
                <lb/>
              est, mox ad earum motionum diſcrimina effectusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13302" xml:space="preserve">ueniendum.</s>
              <s xml:id="echoid-s13303" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13304" xml:space="preserve">Vox enim mutationibus cũ flectitur, aliàs fit acuta, aliàs fit grauis, duobusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13305" xml:space="preserve">modis mouetur, e q
                <unsure/>
              uibus
                <lb/>
              unus habet effectus cõtinuatos, alter diſtantes. </s>
              <s xml:id="echoid-s13306" xml:space="preserve">Continua uox neq; </s>
              <s xml:id="echoid-s13307" xml:space="preserve">in finitionibus conſiſtit, neq; </s>
              <s xml:id="echoid-s13308" xml:space="preserve">in loco
                <lb/>
              ullo, efficitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13309" xml:space="preserve">terminationes non apparentes; </s>
              <s xml:id="echoid-s13310" xml:space="preserve">interualla autem media patenria uti ſermone cum dici-
                <lb/>
              mus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13311" xml:space="preserve">Sol, Lux, flos, Nox. </s>
              <s xml:id="echoid-s13312" xml:space="preserve">Nunc enim nec unde incipit, nec ubi deſinit intelligitur, ſed neque ex acuta
                <lb/>
              facta eſt grauis, nec ex graui acuta apparet auribus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13313" xml:space="preserve">Per diſtantiam autem e contrario, namque cum
                <lb/>
              flectitur in mutatione uox, ſtatuit ſe in alicuius ſonitus ſinitionem, deinde in alterius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13314" xml:space="preserve">id ultro citroq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s13315" xml:space="preserve">crebro faciendo incoſtans apparet ſenſibus, uti in cantionibus cum flectentes uocem uarietatem faci-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-01" xlink:href="note-514.01.205-01a" xml:space="preserve">10</note>
              mus modulationis. </s>
              <s xml:id="echoid-s13316" xml:space="preserve">Itaque interuallis ea cum uerſatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13317" xml:space="preserve">unde initium fecit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13318" xml:space="preserve">ubi deſijt apparet in
                <lb/>
              ſonorum patentibus finitionibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13319" xml:space="preserve">Mediana autem patentia interuallis θbſcurantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s13320" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13321" xml:space="preserve">Propoſita uocis distinctio eo tendit, ut diſtinguatur uox illa, quæ apta eſt harmoniæ, ab ea, quæ inepta est,
                <lb/>
              vox igitur duobus modis mouetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13322" xml:space="preserve">primum, ut auribus uideatur, ut uere eſt continuata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13323" xml:space="preserve">in nullam termi-
                <lb/>
              nationem finita, hæc ab effectu continua nominatur, ſed ab uſu rationalis dicitur, eo enim uocis motu loqui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13324" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ratiocinari ſolemus, nullo modo uocis tenorem alterando. </s>
              <s xml:id="echoid-s13325" xml:space="preserve">Deinde mouetur uox, ita, ut diſtincta appareat,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s13326" xml:space="preserve">ab uno altitudinis gradu in alterum uarijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13327" xml:space="preserve">determinatis finitionibus proficiſcens, quæ ab effectu diſtin-
                <lb/>
              cta, ab uſu melodica nominatur, id eſt qua qui canunt, aut poemata recitant, uti ſolent, nam dum canimus,
                <lb/>
              aut carmina proferimus, modo efferentes, modo deprimentes uocem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13328" xml:space="preserve">diſtincte finientes, reſumentes ſenſui
                <lb/>
              occaſionem damus, ut diſcrimina inter uoces conſtituat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13329" xml:space="preserve">Licet Boetio placeat in recitandis poematibus me-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-02" xlink:href="note-514.01.205-02a" xml:space="preserve">20</note>
              dia quadam uoce inter continuam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13330" xml:space="preserve">diſtinctam nos uti ſolere, ſed parum refert, modo continuam a diſtincta
                <lb/>
              ſeparemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13331" xml:space="preserve">Continua igitur uox, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13332" xml:space="preserve">unius tenoris a muſicæ cõſideratione aliena eſt, nam ubi graue, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13333" xml:space="preserve">acutum
                <lb/>
              non eſt, ibi concentus eſſe non potest. </s>
              <s xml:id="echoid-s13334" xml:space="preserve">Diſtincta uero apta eſt melodiæ, at non ſtatim, ſed tunc primnm cum
                <lb/>
              ad certum locum peruenerit, quemadmodum corporibus aduenit, quæ non prius apta ſunt ſub aliquam pon-
                <lb/>
              deris rationem cadere, quàm ad certam peruenerint magnitudinem, nec ſub opticen uenire poſſunt, niſi id
                <lb/>
              habeant, quod finis eſt inuiſibilis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13335" xml:space="preserve">principium uiſibilis rationis. </s>
              <s xml:id="echoid-s13336" xml:space="preserve">non enim fert natura minim is rerum diffe-
                <lb/>
              rentias ſenſibus humanis ſubijci. </s>
              <s xml:id="echoid-s13337" xml:space="preserve">Sonus igitur distinctus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13338" xml:space="preserve">ad certam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13339" xml:space="preserve">ſenſibilem terminationem relatus
                <lb/>
              harmoniæ principium dicitur, quemadmodum unitas numeri principium eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13340" xml:space="preserve">punctum lineæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13341" xml:space="preserve">inſtans tem-
                <lb/>
              poris. </s>
              <s xml:id="echoid-s13342" xml:space="preserve">Cæterum natura uocem cuiuſque ita circumſcripſit, ut prima eius ſedes, tanquam gradus grauior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13343" xml:space="preserve">
                <lb/>
              depreßior ſit, quam in aliquo reperiatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13344" xml:space="preserve">Sed quoniam ſi uno ſemper tenore firmata uox, multas haberet diſtin-
                <lb/>
              ctas diffinitiones nulla fieret harmonia, ideo uoces mutari, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13345" xml:space="preserve">aſcendere oportet, ut grauior & </s>
              <s xml:id="echoid-s13346" xml:space="preserve">depreßior acu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-03" xlink:href="note-514.01.205-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tiori, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13347" xml:space="preserve">altiori concinens proportione reſpondeat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13348" xml:space="preserve">Iter igitur aſcenſus, immo & </s>
              <s xml:id="echoid-s13349" xml:space="preserve">ipſe idem aſcenſus, ſpatium,
                <lb/>
              diſtinctio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13350" xml:space="preserve">interuallum nominatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13351" xml:space="preserve">Sed comparatio ratione terminorum diuerſa eſt, ideo ſit, ut cum ſpatium
                <lb/>
              metimur, quando uox ab imo ad altum effertur, uocem dicimus intendi, acutiorem elatioremq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13352" xml:space="preserve">fieri, cum
                <lb/>
              uero contra a ſummo ad imum fertur, remitti, grauiorem, depreſſioremq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13353" xml:space="preserve">fieri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13354" xml:space="preserve">quemadmodum ab imo natu-
                <lb/>
              ra uocis principium in ſingulis hominibus collocauit, ita aſcendendo quaſi per gradus, neceſſe eſt ſummum ter-
                <lb/>
              minum inuenire, ad quem natura ſua cum uox apte peruenerit, optima cum prima reddatur concentus conue-
                <lb/>
              nientia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13355" xml:space="preserve">inter ca ſpatia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13356" xml:space="preserve">interualla reliqua omnes conſonantiæ collocentur, ita ut ſi ultra ſummum ter-
                <lb/>
              minũ progrediatur iterum ad caſdem conſonantias repetendas perueniat, perinde ac ſi ad denarium cum per-
                <lb/>
              uenerimus, iterum ad eoſdem numeros, qui denario incluſi erant, ueniremus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13357" xml:space="preserve">Sed quoniam ab imo ad ſum-
                <lb/>
              mum uox non effertur ſine medijs, ideo dumiter aſcenſionis facit, plures uocis gradus intermedios tangat opor-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-04" xlink:href="note-514.01.205-04a" xml:space="preserve">40</note>
              tet, qui iustis ſpatijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13358" xml:space="preserve">interuallis mutuam quandam habeant inter ſe comparationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13359" xml:space="preserve">Ordinatio igitur
                <lb/>
              aſcenſionis uocis a Græcis ſyſ
                <unsure/>
              tema, a nostris ſcala nominatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s13360" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s13361" xml:space="preserve">quoniam ad manus, digitorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13362" xml:space="preserve">diuiſiones
                <lb/>
              eos terminos, dum principia docent, reducere ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s13363" xml:space="preserve">ideo & </s>
              <s xml:id="echoid-s13364" xml:space="preserve">Manum eam uocant, aut quia ad manus tanquam
                <lb/>
              enchiridion haberi debet, Græci ordinatam compoſitionem, nostri commodam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13365" xml:space="preserve">aptam aſcenſionem innuunt,
                <lb/>
              quam lincis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13366" xml:space="preserve">ſpatijs in exercendo declarant, unde adagium de eo, qui nihili penſi eſt dicitur eum neque li-
                <lb/>
              nea, neque ſpatio contineri. </s>
              <s xml:id="echoid-s13367" xml:space="preserve">Scala igitur eſt constitutio linearum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13368" xml:space="preserve">interuallorum directæ deſcriptorum, in
                <lb/>
              quibus cuiuſque melodiæ notulæ deſcribantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13369" xml:space="preserve">Linearum & </s>
              <s xml:id="echoid-s13370" xml:space="preserve">interuallorum uſus est, ut diſtincte uocis ſpatia dũ
                <lb/>
              ſcandit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13371" xml:space="preserve">deſcendit, cognoſcamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13372" xml:space="preserve">Notæ autem dicuntur, quia ſunt tanquam ſigna emittendæ uocis. </s>
              <s xml:id="echoid-s13373" xml:space="preserve">Ha-.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s13374" xml:space="preserve">ctenus igitur habemus qualis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13375" xml:space="preserve">quanta ea uox eſſe debet, quæ habet ad harmoniam aptitudinem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13376" xml:space="preserve">Et Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13377" xml:space="preserve">
                <lb/>
              multa omittens, quæ ab Ariſtoxeno interim dicuntur, modulationum genera diſtinguit hoc modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s13378" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13379" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Genera</emph>
              uero modulationum ſunt tria. </s>
              <s xml:id="echoid-s13380" xml:space="preserve">Primum, quod Græci nominant harmoniam, ſecundum
                <lb/>
              chroma, tertium diatonum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13381" xml:space="preserve">Eſt autem harmoniæ modulatio ab arte concepta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13382" xml:space="preserve">ea re cantio eius
                <lb/>
              maxime grauem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13383" xml:space="preserve">egregiam habet authoritatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13384" xml:space="preserve">Chroma ſubtili ſolertia, ac crebritate modulorum
                <lb/>
              ſuauiorem habet delectationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13385" xml:space="preserve">Diatoni uero, quod naturalis eſt, facilior in interuallorum diſtantia.</s>
              <s xml:id="echoid-s13386" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13387" xml:space="preserve">Simihi integrum eſſet de muſica pertractare, alia uia, ordinationeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13388" xml:space="preserve">mihi utendum eſſe proponere
                <unsure/>
              m. </s>
              <s xml:id="echoid-s13389" xml:space="preserve">Sed
                <lb/>
              quia Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13390" xml:space="preserve">exponimus, Vitruuium ſequamur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13391" xml:space="preserve">Genera modulationum distinguit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13392" xml:space="preserve">Genus autem eſt compoſitio,
                <lb/>
              uel diſtributio interuallorum in ſcala, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13393" xml:space="preserve">in ordinatione, quæ diuerſas ideas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13394" xml:space="preserve">ſpecies harmoniæ refert. </s>
              <s xml:id="echoid-s13395" xml:space="preserve">De ijs
                <lb/>
              ſigillatim dicemus inferius, ea explicantes. </s>
              <s xml:id="echoid-s13396" xml:space="preserve">quæ multis difficilia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13397" xml:space="preserve">obſcura uidentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13398" xml:space="preserve">Modulationis igitur tria
                <lb/>
              ſunt genera. </s>
              <s xml:id="echoid-s13399" xml:space="preserve">Chromaticum, diatonicum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13400" xml:space="preserve">harmonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13401" xml:space="preserve">horum nominationes ſumuntur a longinquitate,
                <lb/>
              uel proximitate interuallorum in ſcalis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13402" xml:space="preserve">ordinationibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13403" xml:space="preserve">Harmonicum enim eſt, quod in ſua conſtjtutione,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.205-06" xlink:href="note-514.01.205-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>