Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
191 159
192 160
193 161
194 162
195 163
196 164
197 165
198 166
199 167
200 168
201 169
202 170
203 171
204 173
205 173
206 174
207 175
208 176
209 177
210 178
211 179
212 180
213 181
214 182
215 183
216 184
217 185
218 186
219 187
220 188
< >
page |< < (174) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div469" type="section" level="2" n="80">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13403" xml:space="preserve">
                <pb o="174" file="514.01.206" n="206" rhead="LIBER"/>
              atque aſcenſione abundat proximis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13404" xml:space="preserve">minimis interuallis, ita dictum quaſi adaptatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13405" xml:space="preserve">conſertum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13406" xml:space="preserve">Diato-
                <lb/>
              nicum uero appellatur, quoniam plurimum eſt in ſpatijs, quæ tono distant, quaſi per tonos progrediens. </s>
              <s xml:id="echoid-s13407" xml:space="preserve">Chro-
                <lb/>
              maticum uero ita dicitur, quaſi coloratum, chroma enim color eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13408" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s13409" xml:space="preserve">quoniam genus hoc coloris modo mu-
                <lb/>
              tatur a prima intentione, ideo color nominatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13410" xml:space="preserve">hemitonijs abundat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13411" xml:space="preserve">Ex ijs tribus generibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13412" xml:space="preserve">naturæma-
                <lb/>
              gis proximum eſt diatonicum, ſua enim ſponte cuique inter canendum natura ſuccedit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13413" xml:space="preserve">Artificioſum magis eſt
                <lb/>
              chromaticum quàm diatonicum, a peritis tantum exercetur, ideo antiquitus maior pars muſicorum in eo ge-
                <lb/>
              nere laborabat, quod mulcere animos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13414" xml:space="preserve">in effectus uarios traducere instituebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s13415" xml:space="preserve">Efficacius uero eſt Har-
                <lb/>
              monicum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13416" xml:space="preserve">præſtantius & </s>
              <s xml:id="echoid-s13417" xml:space="preserve">excellentius in muſica ſingulare opus, ideo a nonnullis uel neglectum, uel non ad-
                <lb/>
              ſcitum inter melorum genera, tanquam id, quod difficillime in uſum ueniat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13418" xml:space="preserve">Seuerum, firmum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13419" xml:space="preserve">constans est
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-01" xlink:href="note-514.01.206-01a" xml:space="preserve">10</note>
              diatonicum, mores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13420" xml:space="preserve">habitus uiriles ostendens. </s>
              <s xml:id="echoid-s13421" xml:space="preserve">Molle, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13422" xml:space="preserve">querulum chromaticum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13423" xml:space="preserve">authoritate plenum
                <lb/>
              harmonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13424" xml:space="preserve">cum igitur modulationem quandam mens ſit ordinare, quàm primum ad genus, reſpiciendum
                <lb/>
              eſt, ſecundum quod modulari intendimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13425" xml:space="preserve">ita enim uoces, aut organa moderabimur, nam flexibilibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13426" xml:space="preserve">que-
                <lb/>
              rulis moribus chromaticum dabimus; </s>
              <s xml:id="echoid-s13427" xml:space="preserve">magnis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13428" xml:space="preserve">heroicis diatonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13429" xml:space="preserve">alijs alio utemur uel ſimplici, uel per-
                <lb/>
              mixto genere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13430" xml:space="preserve">permiſcentur enim genera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13431" xml:space="preserve">unumquodque multis modis partiri, ac ordinari poteſt unde ſin-
                <lb/>
              gulares cuiuſque generis partitiones, quoſdam quaſi aſpectus rerum præferunt, molles, temperatos, graues,
                <lb/>
              mutabiles, conſtantes, medios, quatenus fertrerum natura. </s>
              <s xml:id="echoid-s13432" xml:space="preserve">Vnum quodque igitur genus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13433" xml:space="preserve">plures ideas habere
                <lb/>
              ſolet, quibus diuerſas rerum facies ostendat, in qua re pulcherrimus quiſque harmoniæ effectus ponitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13434" xml:space="preserve">
                <lb/>
              collocatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13435" xml:space="preserve">quod ut conſider atione dignum est, ita noſtris diebus a paucis conſideratur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13436" xml:space="preserve">multi putant ſolo
                <lb/>
              diatonico genere omnium rerum naturas exprimi poſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s13437" xml:space="preserve">obstinati, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13438" xml:space="preserve">durirationem fugiunt, aut quia, quod
                <lb/>
              didicere, amittere putant, aut quia fieri non poſſe credunt, ut tot regulæ obſeruentur, aut quia re uera igno-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-02" xlink:href="note-514.01.206-02a" xml:space="preserve">20</note>
              rantes cum ſint, contemnunt ea, quæ neſciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13439" xml:space="preserve">Vellem ut hic locus requireret colorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13440" xml:space="preserve">formarum cu-
                <lb/>
              iuſque generis tractationem, nam certa experientia efficere ſperarem, ut auresiudicium darent eorum, quæ
                <lb/>
              multis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13441" xml:space="preserve">certis argumentis ita eſſe ostenderem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13442" xml:space="preserve">comprobarem, ſed nos alia uocant, modo Vitruuium, quæ
                <lb/>
              diximus approbantem, audiamus.</s>
              <s xml:id="echoid-s13443" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13444" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">In</emph>
              his tribus generibus diſsimiles ſunt tetrachordorum diſpoſitiones, quod harmonia tetrachordo-
                <lb/>
              rum & </s>
              <s xml:id="echoid-s13445" xml:space="preserve">tonos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13446" xml:space="preserve">dieſes habet binas. </s>
              <s xml:id="echoid-s13447" xml:space="preserve">Dieſis autem eſt toni pars quarta, ita in hemitonio duæ dieſes
                <lb/>
              ſunt collocatæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s13448" xml:space="preserve">Chromati duo hemitonia in ordine ſunt compoſita, tertium trium hemitoniorum
                <lb/>
              eſt interuallum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13449" xml:space="preserve">Diatoni duo ſunt continuati toni, tertium hemitonium finit tetracordi magnitudi-
                <lb/>
              nem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13450" xml:space="preserve">Ita in tribus generibus tetrachorda ex duobus tonis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13451" xml:space="preserve">hemitonio ſunt peræquata.</s>
              <s xml:id="echoid-s13452" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <figure number="68">
              <caption xml:id="echoid-caption25" xml:space="preserve">HARMONICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description37" xml:space="preserve">dieſis
                <lb/>
              dieſis
                <lb/>
              ditonus.</description>
            </figure>
            <figure number="69">
              <caption xml:id="echoid-caption26" xml:space="preserve">CHROMATICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description38" xml:space="preserve">bemiton.
                <lb/>
              bemiton.
                <lb/>
              trihemit.</description>
            </figure>
            <figure number="70">
              <caption xml:id="echoid-caption27" xml:space="preserve">DIATONICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description39" xml:space="preserve">hemiton.
                <lb/>
              tonus
                <lb/>
              tonus.</description>
            </figure>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13453" xml:space="preserve">Vt ea intelligantur, quæ a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13454" xml:space="preserve">dicuntur, exponam quid ſit tetrachordum, quid interuallum, quid tonus,
                <lb/>
              quid denique ſit unusquiſque terminorum, qui a Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s13455" xml:space="preserve">ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13456" xml:space="preserve">Ex ordinatis igitur uocum aſcenſionibus,
                <lb/>
              quæ (ut dixi) ſystemata dicuntur a Græcis, ſcalæ a noſtris, perfecta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13457" xml:space="preserve">abſoluta illa eſt, quæ inter imum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13458" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ſummum gradum eum concentum, quem ſymphoniam Græci, conſonantiam latini appellant, continet, qui reli-
                <lb/>
              quos omnes concentus & </s>
              <s xml:id="echoid-s13459" xml:space="preserve">ſymphonias amplectitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13460" xml:space="preserve">Ordinariautem huiuſmodi gradus ad perfectam conſo-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-05" xlink:href="note-514.01.206-05a" xml:space="preserve">50</note>
              nantiam non poſſunt, niſi quatuordecim numero ſint interualla, inter quindecim uocis gradus collocata. </s>
              <s xml:id="echoid-s13461" xml:space="preserve">Gra-
                <lb/>
              dum intelligo uocis locum ſiue depreſſus, ſiue altior ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13462" xml:space="preserve">Cæterum quia a
                <unsure/>
              initio ſtatim non undequaque perfe-
                <lb/>
              ctæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13463" xml:space="preserve">abſolutæ artes fuere, ſed artes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13464" xml:space="preserve">ſcientiæ additamento, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13465" xml:space="preserve">tempore creuerunt, ideo non ſtatim ab ini-
                <lb/>
              tio integra illa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13466" xml:space="preserve">abſoluta uocum ordinatio inuenta est, ſed poſtea omnes gradus additione prioribus facta
                <lb/>
              conformati, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13467" xml:space="preserve">coaptati ſunt, unde in formandis muſicis organis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13468" xml:space="preserve">experiundis conſonantijs neruis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13469" xml:space="preserve">fidi-
                <lb/>
              bus in abaco diſtentis utebantur, interim unica, interim pluribus chordis tentantes, quod animo concepiſſent,
                <lb/>
              ſonitibus exprimere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13470" xml:space="preserve">Cum unica chorda, neruoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13471" xml:space="preserve">experirentur quod uoluiſſent, monochordum inſtrumentum
                <lb/>
              ab unica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13472" xml:space="preserve">ſola chorda nominauere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13473" xml:space="preserve">Sed cum uellent pluribus fidibus exerceri, ab earum numero inſtrumen-
                <lb/>
              ta uocabaut. </s>
              <s xml:id="echoid-s13474" xml:space="preserve">Ideo tetrachordum ex quatuor, pentachordum ex quinque, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13475" xml:space="preserve">ita alia uſque ad pentedecachor-
                <lb/>
              dum ex quindecim neruis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13476" xml:space="preserve">chordis appellauere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13477" xml:space="preserve">nerui autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13478" xml:space="preserve">chordæ illæ gradus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13479" xml:space="preserve">uocis aſcenſiones ſi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-06" xlink:href="note-514.01.206-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>