Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
231 199
232 200
233 201
234 202
235 203
236 204
237 205
238 206
239 207
240 208
241 209
242 210
243 211
244 212
245 213
246 214
247 215
248 216
249 217
250 218
251 219
252 220
253 221
254 222
255 223
256 224
257 225
258 226
259 227
260 228
< >
page |< < (174) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div469" type="section" level="2" n="80">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13403" xml:space="preserve">
                <pb o="174" file="514.01.206" n="206" rhead="LIBER"/>
              atque aſcenſione abundat proximis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13404" xml:space="preserve">minimis interuallis, ita dictum quaſi adaptatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13405" xml:space="preserve">conſertum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13406" xml:space="preserve">Diato-
                <lb/>
              nicum uero appellatur, quoniam plurimum eſt in ſpatijs, quæ tono distant, quaſi per tonos progrediens. </s>
              <s xml:id="echoid-s13407" xml:space="preserve">Chro-
                <lb/>
              maticum uero ita dicitur, quaſi coloratum, chroma enim color eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13408" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s13409" xml:space="preserve">quoniam genus hoc coloris modo mu-
                <lb/>
              tatur a prima intentione, ideo color nominatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13410" xml:space="preserve">hemitonijs abundat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13411" xml:space="preserve">Ex ijs tribus generibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13412" xml:space="preserve">naturæma-
                <lb/>
              gis proximum eſt diatonicum, ſua enim ſponte cuique inter canendum natura ſuccedit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13413" xml:space="preserve">Artificioſum magis eſt
                <lb/>
              chromaticum quàm diatonicum, a peritis tantum exercetur, ideo antiquitus maior pars muſicorum in eo ge-
                <lb/>
              nere laborabat, quod mulcere animos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13414" xml:space="preserve">in effectus uarios traducere instituebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s13415" xml:space="preserve">Efficacius uero eſt Har-
                <lb/>
              monicum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13416" xml:space="preserve">præſtantius & </s>
              <s xml:id="echoid-s13417" xml:space="preserve">excellentius in muſica ſingulare opus, ideo a nonnullis uel neglectum, uel non ad-
                <lb/>
              ſcitum inter melorum genera, tanquam id, quod difficillime in uſum ueniat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13418" xml:space="preserve">Seuerum, firmum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13419" xml:space="preserve">constans est
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-01" xlink:href="note-514.01.206-01a" xml:space="preserve">10</note>
              diatonicum, mores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13420" xml:space="preserve">habitus uiriles ostendens. </s>
              <s xml:id="echoid-s13421" xml:space="preserve">Molle, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13422" xml:space="preserve">querulum chromaticum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13423" xml:space="preserve">authoritate plenum
                <lb/>
              harmonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13424" xml:space="preserve">cum igitur modulationem quandam mens ſit ordinare, quàm primum ad genus, reſpiciendum
                <lb/>
              eſt, ſecundum quod modulari intendimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13425" xml:space="preserve">ita enim uoces, aut organa moderabimur, nam flexibilibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13426" xml:space="preserve">que-
                <lb/>
              rulis moribus chromaticum dabimus; </s>
              <s xml:id="echoid-s13427" xml:space="preserve">magnis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13428" xml:space="preserve">heroicis diatonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13429" xml:space="preserve">alijs alio utemur uel ſimplici, uel per-
                <lb/>
              mixto genere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13430" xml:space="preserve">permiſcentur enim genera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13431" xml:space="preserve">unumquodque multis modis partiri, ac ordinari poteſt unde ſin-
                <lb/>
              gulares cuiuſque generis partitiones, quoſdam quaſi aſpectus rerum præferunt, molles, temperatos, graues,
                <lb/>
              mutabiles, conſtantes, medios, quatenus fertrerum natura. </s>
              <s xml:id="echoid-s13432" xml:space="preserve">Vnum quodque igitur genus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13433" xml:space="preserve">plures ideas habere
                <lb/>
              ſolet, quibus diuerſas rerum facies ostendat, in qua re pulcherrimus quiſque harmoniæ effectus ponitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13434" xml:space="preserve">
                <lb/>
              collocatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13435" xml:space="preserve">quod ut conſider atione dignum est, ita noſtris diebus a paucis conſideratur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13436" xml:space="preserve">multi putant ſolo
                <lb/>
              diatonico genere omnium rerum naturas exprimi poſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s13437" xml:space="preserve">obstinati, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13438" xml:space="preserve">durirationem fugiunt, aut quia, quod
                <lb/>
              didicere, amittere putant, aut quia fieri non poſſe credunt, ut tot regulæ obſeruentur, aut quia re uera igno-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-02" xlink:href="note-514.01.206-02a" xml:space="preserve">20</note>
              rantes cum ſint, contemnunt ea, quæ neſciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13439" xml:space="preserve">Vellem ut hic locus requireret colorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13440" xml:space="preserve">formarum cu-
                <lb/>
              iuſque generis tractationem, nam certa experientia efficere ſperarem, ut auresiudicium darent eorum, quæ
                <lb/>
              multis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13441" xml:space="preserve">certis argumentis ita eſſe ostenderem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13442" xml:space="preserve">comprobarem, ſed nos alia uocant, modo Vitruuium, quæ
                <lb/>
              diximus approbantem, audiamus.</s>
              <s xml:id="echoid-s13443" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13444" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">In</emph>
              his tribus generibus diſsimiles ſunt tetrachordorum diſpoſitiones, quod harmonia tetrachordo-
                <lb/>
              rum & </s>
              <s xml:id="echoid-s13445" xml:space="preserve">tonos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13446" xml:space="preserve">dieſes habet binas. </s>
              <s xml:id="echoid-s13447" xml:space="preserve">Dieſis autem eſt toni pars quarta, ita in hemitonio duæ dieſes
                <lb/>
              ſunt collocatæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s13448" xml:space="preserve">Chromati duo hemitonia in ordine ſunt compoſita, tertium trium hemitoniorum
                <lb/>
              eſt interuallum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13449" xml:space="preserve">Diatoni duo ſunt continuati toni, tertium hemitonium finit tetracordi magnitudi-
                <lb/>
              nem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13450" xml:space="preserve">Ita in tribus generibus tetrachorda ex duobus tonis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13451" xml:space="preserve">hemitonio ſunt peræquata.</s>
              <s xml:id="echoid-s13452" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <figure number="68">
              <caption xml:id="echoid-caption25" xml:space="preserve">HARMONICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description37" xml:space="preserve">dieſis
                <lb/>
              dieſis
                <lb/>
              ditonus.</description>
            </figure>
            <figure number="69">
              <caption xml:id="echoid-caption26" xml:space="preserve">CHROMATICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description38" xml:space="preserve">bemiton.
                <lb/>
              bemiton.
                <lb/>
              trihemit.</description>
            </figure>
            <figure number="70">
              <caption xml:id="echoid-caption27" xml:space="preserve">DIATONICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description39" xml:space="preserve">hemiton.
                <lb/>
              tonus
                <lb/>
              tonus.</description>
            </figure>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13453" xml:space="preserve">Vt ea intelligantur, quæ a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13454" xml:space="preserve">dicuntur, exponam quid ſit tetrachordum, quid interuallum, quid tonus,
                <lb/>
              quid denique ſit unusquiſque terminorum, qui a Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s13455" xml:space="preserve">ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13456" xml:space="preserve">Ex ordinatis igitur uocum aſcenſionibus,
                <lb/>
              quæ (ut dixi) ſystemata dicuntur a Græcis, ſcalæ a noſtris, perfecta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13457" xml:space="preserve">abſoluta illa eſt, quæ inter imum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13458" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ſummum gradum eum concentum, quem ſymphoniam Græci, conſonantiam latini appellant, continet, qui reli-
                <lb/>
              quos omnes concentus & </s>
              <s xml:id="echoid-s13459" xml:space="preserve">ſymphonias amplectitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13460" xml:space="preserve">Ordinariautem huiuſmodi gradus ad perfectam conſo-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-05" xlink:href="note-514.01.206-05a" xml:space="preserve">50</note>
              nantiam non poſſunt, niſi quatuordecim numero ſint interualla, inter quindecim uocis gradus collocata. </s>
              <s xml:id="echoid-s13461" xml:space="preserve">Gra-
                <lb/>
              dum intelligo uocis locum ſiue depreſſus, ſiue altior ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13462" xml:space="preserve">Cæterum quia a
                <unsure/>
              initio ſtatim non undequaque perfe-
                <lb/>
              ctæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13463" xml:space="preserve">abſolutæ artes fuere, ſed artes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13464" xml:space="preserve">ſcientiæ additamento, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13465" xml:space="preserve">tempore creuerunt, ideo non ſtatim ab ini-
                <lb/>
              tio integra illa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13466" xml:space="preserve">abſoluta uocum ordinatio inuenta est, ſed poſtea omnes gradus additione prioribus facta
                <lb/>
              conformati, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13467" xml:space="preserve">coaptati ſunt, unde in formandis muſicis organis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13468" xml:space="preserve">experiundis conſonantijs neruis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13469" xml:space="preserve">fidi-
                <lb/>
              bus in abaco diſtentis utebantur, interim unica, interim pluribus chordis tentantes, quod animo concepiſſent,
                <lb/>
              ſonitibus exprimere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13470" xml:space="preserve">Cum unica chorda, neruoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13471" xml:space="preserve">experirentur quod uoluiſſent, monochordum inſtrumentum
                <lb/>
              ab unica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13472" xml:space="preserve">ſola chorda nominauere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13473" xml:space="preserve">Sed cum uellent pluribus fidibus exerceri, ab earum numero inſtrumen-
                <lb/>
              ta uocabaut. </s>
              <s xml:id="echoid-s13474" xml:space="preserve">Ideo tetrachordum ex quatuor, pentachordum ex quinque, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13475" xml:space="preserve">ita alia uſque ad pentedecachor-
                <lb/>
              dum ex quindecim neruis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13476" xml:space="preserve">chordis appellauere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13477" xml:space="preserve">nerui autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13478" xml:space="preserve">chordæ illæ gradus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13479" xml:space="preserve">uocis aſcenſiones ſi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-06" xlink:href="note-514.01.206-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>