Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
221
221 (189)
222
222 (190)
223
223 (191)
224
224 (192)
225
225 (193)
226
226 (194)
227
227 (195)
228
228 (196)
229
229 (197)
230
230 (198)
< >
page |< < (184) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div487" type="section" level="2" n="82">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14165" xml:space="preserve">
                <pb o="184" file="514.01.216" n="216" rhead="LIBER"/>
              ordinentur: </s>
              <s xml:id="echoid-s14166" xml:space="preserve">ſednon docet, quomodo ea uaſa inter ſe magnitudine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14167" xml:space="preserve">capacitate compartari debeant, ut hu-
                <lb/>
              iuſmodi concentus efficiant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14168" xml:space="preserve">propterea maxime animaduertendũ, ut ſciamus qua ratione uaſorũ corpora inter
                <lb/>
              ſe reſpondeant, ita ut unum ad aliud uel diateſſaron, vel diapente, uel alium concentum reddat, nam ea pro-
                <lb/>
              portio, quæ cadit inter ſpatium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14169" xml:space="preserve">ſpatium, inter corpus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14170" xml:space="preserve">corpus, ea inquã ( ut dixi ) inter ſonos neceßario
                <lb/>
              cadit, cum ea corpora ſonum mittere apta ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s14171" xml:space="preserve">Vniuerſa hæc ratio ab inuentione mediæ lineæ inter duas
                <lb/>
              datas proportione reſpondentis, pendet. </s>
              <s xml:id="echoid-s14172" xml:space="preserve">quæ res quomodo fiat, nos libro nono aperte demonſtrabimus, tum
                <lb/>
              ratione, tum etiam inſtrumentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s14173" xml:space="preserve">Si ergo uaſa illa concinere debent, neceſſe eſt eorum magnitudines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14174" xml:space="preserve">ſpa-
                <lb/>
              tia, uacuaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14175" xml:space="preserve">ijs proportionibus conſtare, quibus concentus, quos reddere debent, constare dignoſcitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14176" xml:space="preserve">poſt-
                <lb/>
              quam uero corpora illa magnitudinibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14177" xml:space="preserve">ſpatijs quibus opus erit comparata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14178" xml:space="preserve">temperata fuerint, aptan-
                <lb/>
              da ſunt loco conuenienti. </s>
              <s xml:id="echoid-s14179" xml:space="preserve">Ideo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14180" xml:space="preserve">de præparanda ſede loquitur, dicens.</s>
              <s xml:id="echoid-s14181" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14182" xml:space="preserve">Poſtea inter ſedes theatri, conſtitutis cellis, ratione muſica ibi collocentur, ita uti nullum parie-
                <lb/>
              tem tangant, circaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14183" xml:space="preserve">habeant locum uacuum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14184" xml:space="preserve">a ſum mo capite ſpatium, ponanturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14185" xml:space="preserve">inuerſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14186" xml:space="preserve">ha-
                <lb/>
              beant in parte, quæ ſpectat ad ſcenam, ſuppoſitos cuneos, ne minus altos ſemipede, contraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14187" xml:space="preserve">eas
                <lb/>
              cellas relinquantur aperturæ inferiorum graduum cubilibus longæ pedes duos, altæ ſemipedem.</s>
              <s xml:id="echoid-s14188" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14189" xml:space="preserve">Loca quibus vaſa collocanda ſunt, cellæ dicuntur a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14190" xml:space="preserve">nihil ea uaſa contingere debent, quoniam ſonum
                <lb/>
              minime redderent, immo ſurda efficerentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14191" xml:space="preserve">Sint in uacuo loco, ut melius reſonent, habeant a ſummo capite
                <lb/>
              ſpatium, ut facile ad ea uox perueniat, ponaturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14192" xml:space="preserve">inuerſa, ut melius ſubintret uox. </s>
              <s xml:id="echoid-s14193" xml:space="preserve">habeãt ſuppoſitos cuneos
                <lb/>
              ferreos, ut ſustineant uaſa, ne ſint minus alta ſemipede, ut ſpatium aptum ſub uaſis detur, nec aliud circum-
                <lb/>
              tangant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14194" xml:space="preserve">Contraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14195" xml:space="preserve">eas cellas, in quibus ſcilicet uaſa ſunt collocanda, relinquantur aperturæ, alioquin non
                <lb/>
              exiret uox: </s>
              <s xml:id="echoid-s14196" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s14197" xml:space="preserve">ita aptatur locus. </s>
              <s xml:id="echoid-s14198" xml:space="preserve">Sed ubi eße debeant declaratur.</s>
              <s xml:id="echoid-s14199" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14200" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Designationes</emph>
              autem earum quibus in locis conſtituantur, ſic explicentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14201" xml:space="preserve">Si non erit ampla
                <lb/>
              magnitudine theatrum, media altitudinis tranſuerſa regio deſignetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14202" xml:space="preserve">in ea tredecim cellæ, duode-
                <lb/>
              cim æqualibus interuallis diſtantes confornicentur, uti ea echea, quæ ſupra ſcripta ſunt ad neten hy-
                <lb/>
              perboleon ſonantia, in cellis, quæ ſunt in cornibus extremis utraque parte prima collocentur, ſecun-
                <lb/>
              da ab extremis diateſſaron ad neten diezeugmenon, tertia diateſſaron ad neten parameſon, quarta ad
                <lb/>
              neten ſynemmenon, quinta diateſſaron ad meſen, ſexta diateſſaron ad hypaten meſon, in medio unum
                <lb/>
              diateſſaron ad hypaten hypaton. </s>
              <s xml:id="echoid-s14203" xml:space="preserve">Ita hac ratiocinatione uox ab ſcena, uti a centro profuſa ſe circum-
                <lb/>
              agens, tactuq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14204" xml:space="preserve">feriens ſingulorum uaſorum caua excitauerit auctam claritatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14205" xml:space="preserve">concentu conue-
                <lb/>
              nientem ſibi conſonantiam.</s>
              <s xml:id="echoid-s14206" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14207" xml:space="preserve">Si circa Theatrum media altitudinis pars in duodecim æquales distantias tredecim cellis diuidatur, cer-
                <lb/>
              tum eſt duas in extremis cornibus futuras, unam in medio, quinque utrinque a medio ad extrema. </s>
              <s xml:id="echoid-s14208" xml:space="preserve">In
                <lb/>
              extremis autem, quas Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14209" xml:space="preserve">primas uocat, raſa ſint acutiorem ſonitum reddentia, neten hyperboleon ſonantia,
                <lb/>
              ideſt eſto hæc uaſa tali magnitudine comparata inter ſe, ut cum alijs ſonantia acuta ſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s14210" xml:space="preserve">ipſa uero, quæ in ex-
                <lb/>
              tremis collocantur uniſona ſunt inter ſe, ideo eiuſdem magnitudinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14211" xml:space="preserve">minora reliquis. </s>
              <s xml:id="echoid-s14212" xml:space="preserve">Secunda ab extre-
                <lb/>
              mis diateſſaron ad netem diezeugmenon. </s>
              <s xml:id="echoid-s14213" xml:space="preserve">Extremis uaſis duo alia uicina ſunt, quæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s14214" xml:space="preserve">ipſa inter ſe uniſona
                <lb/>
              erunt, eiuſdemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14215" xml:space="preserve">magnitudinis, ſed maiora extremis tertia parte; </s>
              <s xml:id="echoid-s14216" xml:space="preserve">eum enim ſonitum reddere debent, quem
                <lb/>
              facit nete diezeugmenon cum nete hyperboleon, ideſt diateſſaron. </s>
              <s xml:id="echoid-s14217" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s14218" xml:space="preserve">hi extremi termini ſunt ultimi tetra-
                <lb/>
              chordi. </s>
              <s xml:id="echoid-s14219" xml:space="preserve">Sed tertia uaſa utrinque ſonent diateſſaron ad neten parameſon. </s>
              <s xml:id="echoid-s14220" xml:space="preserve">Ecce quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14221" xml:space="preserve">a tetrachordo in
                <lb/>
              tetrachordum tranſit, extremos tantum capiens terminos, idest eos, qui concentum reddunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14222" xml:space="preserve">medios omittit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14223" xml:space="preserve">Quarta ad neten ſynemmenon; </s>
              <s xml:id="echoid-s14224" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s14225" xml:space="preserve">ipſa unius magnitudinis ſunt inter ſe, ſed maiora tertijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s14226" xml:space="preserve">Quinta diateſ-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.216-04" xlink:href="note-514.01.216-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſaron ad meſon, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14227" xml:space="preserve">tertium tetrachordum claudunt, maioraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14228" xml:space="preserve">ſunt reliquis iam dictis, ſed paria inter ſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s14229" xml:space="preserve">Sex-
                <lb/>
              ta diateſſaron ad hipaten meſon, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14230" xml:space="preserve">ita ſuis terminis quartum clauditur tetrachordum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14231" xml:space="preserve">apte ſuis locis di-
                <lb/>
              ſpoſita ſunt echea, idest echo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14232" xml:space="preserve">uocem reddentia uaſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14233" xml:space="preserve">ſonora. </s>
              <s xml:id="echoid-s14234" xml:space="preserve">Vox autem ea uaſa feriebat, ut dicit Vitr.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14235" xml:space="preserve">ab ſcena uti a centro profuſa ſe circumagens, tactuq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14236" xml:space="preserve">feriens ſingulorum uaſorum caua. </s>
              <s xml:id="echoid-s14237" xml:space="preserve">Vnde Plinius libro
                <lb/>
              12. </s>
              <s xml:id="echoid-s14238" xml:space="preserve">cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s14239" xml:space="preserve">51. </s>
              <s xml:id="echoid-s14240" xml:space="preserve">Mira præterea ſunt de uoce digna dictu in theatrorum orcheſtris, ſcobe aut arena ſuperiecta
                <lb/>
              uox deuoratur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14241" xml:space="preserve">in rudi parietum circumiectu, dolijs etiam inanibus currit, eodem concauo, uel recto pa-
                <lb/>
              rietum ſpatio, quamuis leui ſono dicta uerba ad alterum caput perferens, ſinulla inæqualitas impediat. </s>
              <s xml:id="echoid-s14242" xml:space="preserve">At-
                <lb/>
              que is ordo in media regione altitudinis circa theatrum ſeruabatur in ijs theatris, quæ non erant ampla ma-
                <lb/>
              gnitudine. </s>
              <s xml:id="echoid-s14243" xml:space="preserve">nam in amplioribus theatris aliud obſeruandum eſt, ut dicit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14244" xml:space="preserve">hoc modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s14245" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14246" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Sin</emph>
              autem amplior erit magnitudo theatri, tunc altitudo diuidatur in partes quatuor, uti tres
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.216-05" xlink:href="note-514.01.216-05a" xml:space="preserve">50</note>
              efficiantur regiones cellarum tranſuerſe deſignatæ, una harmoniæ, altera chromatos, tertia diatoni.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14247" xml:space="preserve">Et ab imo quæ erit prima, ea ex harmonia collocetur ita, uti in minore theatro ſupraſcriptum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s14248" xml:space="preserve">
                <lb/>
              In mediana autem parte prima, in extremis cornibus ad chromaticen hyperboleon habentia ſonitum
                <lb/>
              ponantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s14249" xml:space="preserve">in ſecundis ab his diateſſaron ad chromaticen diezeugmenon: </s>
              <s xml:id="echoid-s14250" xml:space="preserve">in tertijs diateſſaron ad
                <lb/>
              chromaticen ſynemmenon: </s>
              <s xml:id="echoid-s14251" xml:space="preserve">in quartis diateſſaron ad chromaticen
                <emph style="st">ſynemmenon</emph>
              : </s>
              <s xml:id="echoid-s14252" xml:space="preserve">quintis diateſſaron
                <lb/>
              ad chromaticen h ypaton: </s>
              <s xml:id="echoid-s14253" xml:space="preserve">ſextis ad parameſen, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s14254" xml:space="preserve">ad chromaticen hyperboleon diapente, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14255" xml:space="preserve">ad
                <lb/>
              chromaticen meſon, diateſſaron habeant conſonantiæ communitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s14256" xml:space="preserve">In medio nihil eſt collocan-
                <lb/>
              dum, ideo quod ſonituum nulla alia qualitas in chromatico genere ſymphoniæ conſonantiam po-
                <lb/>
              teſt habere.</s>
              <s xml:id="echoid-s14257" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14258" xml:space="preserve">Animaduertendum eſt, cum Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14259" xml:space="preserve">dicit { In mediana autem parte prima in extremis cornibus ad chroma-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.216-06" xlink:href="note-514.01.216-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>