Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
251 219
252 220
253 221
254 222
255 223
256 224
257 225
258 226
259 227
260 228
261 229
262 230
263 231
264 232
265 233
266 234
267 235
268 236
269 237
270 238
271 239
272 240
273 241
274 242
275 243
276 244
277 245
278 246
279 247
280 248
< >
page |< < (192) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div500" type="section" level="2" n="85">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14437" xml:space="preserve">
                <pb o="192" file="514.01.224" n="224" rhead="LIBER"/>
              magnis theatris aſolo erigendus eſt paries altus nona ſemidiametri orchestræ, ſed in minoribus theatris ſeptem
                <lb/>
              pedes illum eße parietem erigendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s14438" xml:space="preserve">ſupra eos parietes gradus ordiendi ſunt, eamenſura, quam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14439" xml:space="preserve">docuit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14440" xml:space="preserve">Hanc intentionem uidetur Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s14441" xml:space="preserve">innuere ſupra Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s14442" xml:space="preserve">tertio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14443" xml:space="preserve">hoc loco etiam, cum loquitur de ea præciſion e,
                <lb/>
              quæ apertionibus itinerum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14444" xml:space="preserve">aſcenſionum datur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14445" xml:space="preserve">De longitudine autem ſcenæ illud statuit, quod dupla ad
                <lb/>
              diametron orcheſtræ eſſe debet. </s>
              <s xml:id="echoid-s14446" xml:space="preserve">Vnde ſi diametros erit pedum 60. </s>
              <s xml:id="echoid-s14447" xml:space="preserve">longitudo ſcenæ erit pedum 120. </s>
              <s xml:id="echoid-s14448" xml:space="preserve">nam
                <unsure/>
                <lb/>
              60. </s>
              <s xml:id="echoid-s14449" xml:space="preserve">pedes diametro reſpondebunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14450" xml:space="preserve">30. </s>
              <s xml:id="echoid-s14451" xml:space="preserve">utrinque dabuntur reſpondentes cornubus theatri. </s>
              <s xml:id="echoid-s14452" xml:space="preserve">Inde alti-
                <lb/>
              tudo podij præſinitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14453" xml:space="preserve">Podium quid ſit iam diximus,nostri parapettum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14454" xml:space="preserve">poggium uocant in fronte ſcenæ,
                <lb/>
              @uius inferior pars ad orcheſtram pertinens, est pulpitum. </s>
              <s xml:id="echoid-s14455" xml:space="preserve">Supra pulpitum ergo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14456" xml:space="preserve">ab eius libramento ad
                <lb/>
              faciem ſpectatorum podium est erigendum duodecima orchestræ parte, quinque pedes altum eſt pulpitum ſu-
                <lb/>
              pra aream orcheſtræ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14457" xml:space="preserve">quinque pedes podium ſupra aream pulpiti. </s>
              <s xml:id="echoid-s14458" xml:space="preserve">Et hoc loco eſt conſiderandum orche-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.224-01" xlink:href="note-514.01.224-01a" xml:space="preserve">10</note>
              stræ diametron eße modulum theatri. </s>
              <s xml:id="echoid-s14459" xml:space="preserve">Altum igitur est pulpitum duodecima orcheſtræ diametri cum corona,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s14460" xml:space="preserve">undula, ſeu cymatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s14461" xml:space="preserve">Lix Græce, lata eſt petra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14462" xml:space="preserve">obliqua,quod ſi Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14463" xml:space="preserve">Lijxis diceret, eam podij petram
                <lb/>
              intelligere poßemus planam, cui cubitis innitimur dum a podio ſpectamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s14464" xml:space="preserve">Columnæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14465" xml:space="preserve">capitula,& </s>
              <s xml:id="echoid-s14466" xml:space="preserve">baſes
                <lb/>
              alt
                <unsure/>
              æ ſint quarta diametri orcheſtræ parte, ita quindecim eſſent pedum, ſi diameter orcheſtræ eſſet 60. </s>
              <s xml:id="echoid-s14467" xml:space="preserve">in-
                <lb/>
              ſuper has columnas ſecundus columnarum or do imponebatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14468" xml:space="preserve">illa pars ſuperior dicebatur epiſcenos, qua-
                <lb/>
              ſi ſupra ſcenam, uel ſcenæ additamentum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14469" xml:space="preserve">in amplioribus theatris ad tertium ordinem columnarum aſcen-
                <lb/>
              debatur, quouſque tectum porticus theatri æquarent, immo ijſdem menſuris circa theatrum continuatur, ideo
                <lb/>
              de illis modulis non facit mentionem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14470" xml:space="preserve">quoniam eædem ſunt tertiæ epiſcenos. </s>
              <s xml:id="echoid-s14471" xml:space="preserve">ex ſcbiographbia theatri ſupra
                <lb/>
              poſita multa intelligentur, quæ bactenus dicta ſunt, quanquam in altitudinibus columnarum aliquantum ua-
                <lb/>
              rijfuimus, ob eam rationem, quæ ſequenti loco a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14472" xml:space="preserve">dicitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s14473" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14474" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Nec</emph>
              tamen in omnibus theatris ſymmetriæ ad omnes rationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14475" xml:space="preserve">effectus poſſuntreſpondere ſed
                <lb/>
              oportet Architectum animaduertere, quibus proportionibus neceſſe ſit ſequi ſymmetriam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14476" xml:space="preserve">quibus
                <lb/>
              rationibus ad loci naturam, aut magnitudinem opus debeat temperari. </s>
              <s xml:id="echoid-s14477" xml:space="preserve">Sunt enim res quas in puſillo,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s14478" xml:space="preserve">in magno theatro neceſſe eſt eadem magnitudine ſieri propter uſum, uti gradus, diazomata, plu-
                <lb/>
              teos, itinera, aſcenſus, pulpita, tribunalia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14479" xml:space="preserve">ſi qua alia intercurrunt, ex quibus neceſsitas cogit di-
                <lb/>
              ſcedere ab ſymmetria, ne impediatur uſus; </s>
              <s xml:id="echoid-s14480" xml:space="preserve">Non minus ſi qua exiguitas copiarum, ideſt marmoris ma-
                <lb/>
              teriæ, reliquarumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14481" xml:space="preserve">rerum, quæ parantur in opere, deſuerint, paulum demere, aut adijcere, dum id
                <lb/>
              ne nimium improbe ſiat, ſed cum ſenſu, non erit alienum. </s>
              <s xml:id="echoid-s14482" xml:space="preserve">Hoc autem erit, ſi Architectus erit uſu pe-
                <lb/>
              ritus, præterea ingenio mobili, ſolertiaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14483" xml:space="preserve">non erit uiduatus.</s>
              <s xml:id="echoid-s14484" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14485" xml:space="preserve">Hinc est, quod qui antiquorum opera intuetur, inuenitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14486" xml:space="preserve">aliquid, quod extra Vitruuiana præcepta ui-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.224-03" xlink:href="note-514.01.224-03a" xml:space="preserve">30</note>
              deatur, non debet quàm primum aut Vitruuium, aut opera improbare, quoniam non poteſt ſciri quid, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14487" xml:space="preserve">quan
                <lb/>
              tum neceſſitas afferebat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14488" xml:space="preserve">quam rationem in corpore integro membrum haberet. </s>
              <s xml:id="echoid-s14489" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s14490" xml:space="preserve">præuidit hornines
                <lb/>
              buiuſcemodi uenturos, quare ubiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14491" xml:space="preserve">postquam ſymmetrias explicauit, monet nos animaduertere debere, quo-
                <lb/>
              modo illa moderatione uti debemus, quam neceſſitas adducit, ſiue in forma rei comparanda ad loci rationem,
                <lb/>
              ſiue in materia & </s>
              <s xml:id="echoid-s14492" xml:space="preserve">copijs utendis. </s>
              <s xml:id="echoid-s14493" xml:space="preserve">Plura uſus poſtulat, quæ omnino ad unguem obſeruanda, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14494" xml:space="preserve">facienda ſunt,
                <lb/>
              nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s14495" xml:space="preserve">gradus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14496" xml:space="preserve">præcinctiones, quas modo diazomata uocat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14497" xml:space="preserve">aſcenſus itineraq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s14498" xml:space="preserve">, podia item, pulpitaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s14499" xml:space="preserve">,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s14500" xml:space="preserve">tribunalia, quæ ſunt partes illæ omnes, ad quas per gradus aſcendimus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14501" xml:space="preserve">buiuſmodi alia neceſſario tam in
                <lb/>
              magno, quàm in paruo theatro requiruntur, reliqua non item, quorum opus ad uſum non ſpectat, ſed ad orna-
                <lb/>
              tum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14502" xml:space="preserve">ad loci opportunitatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s14503" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14504" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ipsae</emph>
              autem ſcenæ ſuas habent rationes explicatas, ita uti mediæ ualuæ ornatus habeant aulæ re-
                <lb/>
              giæ, dextra, ac ſiniſtra hoſpitalia, ſecundum autem ea ſpatia ad ornatus comparata (quæ loca Græci
                <lb/>
              περιάκτ{ou}ς dicunt, ab eo, quod machinæ ſunt in his locis uerſatiles trigonos habentes) in ſingula tres
                <lb/>
              ſint ſpecies ornationis. </s>
              <s xml:id="echoid-s14505" xml:space="preserve">quæ cum aut ſabularum mutationes ſunt ſuturæ, ſeu Deorum aduentus cum
                <lb/>
              tonitribus repentinis, uerſentur, mutentq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14506" xml:space="preserve">ſpeciem ornationis in frontes. </s>
              <s xml:id="echoid-s14507" xml:space="preserve">Secundum ea loca uerſuræ
                <lb/>
              ſunt pro
                <unsure/>
              currentes, quæ eſſiciunt una a ſoro, altera a peregre aditus in ſcenam.</s>
              <s xml:id="echoid-s14508" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14509" xml:space="preserve">Valuæ mediæ, quæ medio cuneo e quinque ſcenæ attributis reſpondet, ab ornamentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14510" xml:space="preserve">amplitudine, quam
                <lb/>
              habebant, regiæ dicebantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14511" xml:space="preserve">Vtrinque aliæ portæ erant concharum modo, quas Nichios dicimus, ita pro
                <lb/>
              fronte ſcenæ tres erant apertiones, ante quas in ſingulis machinæ erant collocatæ triangulares axibus uerſa-
                <lb/>
              tiles, in ſingulis earum frontibus picturæ erant ſecundum fabularum, quas agebant, opportunitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s14512" xml:space="preserve">nam
                <lb/>
              in una comica ſcena, pro comœdijs, in altera tragica pro tragœdijs, in tertia ſatyrica pro ſatyris deſignabatur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14513" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.224-04" xlink:href="note-514.01.224-04a" xml:space="preserve">50</note>
              Vertebantur illæ facies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14514" xml:space="preserve">ab illis machinis Dij loquebantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14515" xml:space="preserve">Tonitrua in eorum aduenlu fiebant, utribus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s14516" xml:space="preserve">pellibus corijs inflatis, calculisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14517" xml:space="preserve">repletis, uelictibus percuſſis, quos nos tamburros nominamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s14518" xml:space="preserve">Itaque
                <lb/>
              decorum ſeruabant, Deos inuiſibiles tantum audientes. </s>
              <s xml:id="echoid-s14519" xml:space="preserve">Ita pro machina in Aiace Flagillifero Vliffi Minerua
                <lb/>
              loquitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14520" xml:space="preserve">non uidetur, aitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14521" xml:space="preserve">Vlißes uocem Deæ perſimilem eſſe tyrrenicæ æreæ tubæ, quæ horrorem ſonitu
                <lb/>
              incutere ſolet. </s>
              <s xml:id="echoid-s14522" xml:space="preserve">Hœmachinæ igitur conuertebantur, ideo græce periactus dicunt, dabantq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14523" xml:space="preserve">aditibus locum,
                <lb/>
              vias reſerentes, unam a foro, alteram aliunde.</s>
              <s xml:id="echoid-s14524" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>