Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.20.] E.
[1.21.] F.
[1.22.] G.
[1.23.] H.
[1.24.] I.
[1.25.] L.
[1.26.] M.
[1.27.] N.
[1.28.] O.
[1.29.] P.
[1.30.] Q.
[1.31.] R.
[1.32.] S.
[1.33.] T.
[1.34.] V.
[1.35.] X.
[1.36.] Z.
[1.37.] Errata. primus numerus paginarum ſecundus linearum eſt.
[1.38.] FINIS.
[1.39.] Pauſaniac Finis
[1.40.] M. VITR V VII DE ARCHITETTVRA LIBER PRIMVS.
[1.41.] εx quibus rebus Architectura conſtet.#Cap. II.
[1.42.] De partibus Architecturæ in priuatorum & publicorum ædi-ficiorum distributionibus, & Gnomonices, & ma-chinationis. # Cap. III.
[1.43.] De electione locorum ſalubrium & quæ obſint ſalubritati & unde lumina capiantur. # Cap. IIII.
[1.44.] De fundamentis murorum & turrium. # Cap. V.
[1.45.] De diuiſione operum, quæ intra muros ſunt, & eorum diſpoſi-tione, ut uentorum noxy flatus uitentur. # Cap. VI.
[1.46.] De electione locorum ad uſum communem ciuitatis. # Cap. V II.
[1.47.] M. VITRVVII ARCHITECTVRA LIBER SECVNDVS. Proœmium.
[1.48.] De priſcorum hominum uita, & de initijs humanitatis, atque tectorum, & incrementis eorum. # Cap. I.
[1.49.] De principijs rerum ſecundum Philoſophorum opinio-nes. # Cap. II.
< >
page |< < (193) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div500" type="section" level="2" n="85">
            <pb o="193" file="514.01.225" n="225" rhead="QVINTVS."/>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div506" type="section" level="2" n="86">
            <head xml:id="echoid-head89" style="it" xml:space="preserve">De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14525" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">GEnera</emph>
              autem ſunt ſcenarum tria, unum, quod dieitur tragicum, alterum comicum, ter-
                <lb/>
              tium ſatyricum. </s>
              <s xml:id="echoid-s14526" xml:space="preserve">Horum autem ornatus ſunt interſe ſe diſsimiles, diſpariq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14527" xml:space="preserve">ratione,quod
                <lb/>
              tragicæ deſormantur columnis, faſtigijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14528" xml:space="preserve">ſignis, reliquisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14529" xml:space="preserve">regalibus rebus. </s>
              <s xml:id="echoid-s14530" xml:space="preserve">Comicæ
                <lb/>
              autem æ dificiorum priuatorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14531" xml:space="preserve">mœnianorum habent ſpeciem, proſpectusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14532" xml:space="preserve">ſeneſtris
                <lb/>
              diſpoſitis imitatione communium ædiſiciorum rationibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s14533" xml:space="preserve">Satyricæ uero ornantur arboribus, ſpelun-
                <lb/>
              cis, montibus, reliquisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14534" xml:space="preserve">agreſtibus rebus in topiarij operis ſpeciem deſormatis.</s>
              <s xml:id="echoid-s14535" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14536" xml:space="preserve">Qui uerbum illud interpretantur, quod uolumine primo dicitur, Sciographia, cum de ideis diſpoſitionibus
                <lb/>
              agitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14537" xml:space="preserve">de proſpectu, opticaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14538" xml:space="preserve">dictum putant, comprobant quod aiunt his rebus, quæ hoc capite dicuntur,
                <lb/>
              in quo tria ſcenarum genera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14539" xml:space="preserve">apparatus, ornationesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14540" xml:space="preserve">ponuntur, quatenus tres ſunt rerum, quæ aguntur, con
                <lb/>
              ditiones, nam cum res uel altæ, uel mediæ, uel infimæ ſint, uolunt actionibus, quæpondus grauitatis habent, in
                <lb/>
              quibus ſummæ conditionis homines uerſantur, dari ſpeciem, ornatumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14541" xml:space="preserve">amplorum ædificiorum, opticenq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14542" xml:space="preserve">ma
                <lb/>
              gnarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14543" xml:space="preserve">Regiarum ædium, eamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14544" xml:space="preserve">ſpeciem tragœdijs cum Vitruuio concedunt, apparatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14545" xml:space="preserve">ornatum
                <lb/>
              buiuſmodi ſcenam tragicam uocant, quam in una trigoni fronte depictam oſtendebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14546" xml:space="preserve">Non minus cum res
                <lb/>
              domeſticas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14547" xml:space="preserve">quotidianæ perſonæ inducebantur, aliudſcenæ genus ornabant, comicamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14548" xml:space="preserve">ſcenam eam ſpeciem
                <lb/>
              nominabant, priuatorum enim actiones in comœijs tractabantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14549" xml:space="preserve">Demum infimis, rudibus, ſimplicibusq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14550" xml:space="preserve">perſonis, quales ſunt qui rura colunt, eorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14551" xml:space="preserve">amoribus, contentionibus, querelisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14552" xml:space="preserve">dabatur regionum pro-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-02" xlink:href="note-514.01.225-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ſpectus, arboribus, ſyluis, fluuijs, fontibus, collibus, caſisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14553" xml:space="preserve">humilibus ornati, eamq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s14554" xml:space="preserve">picturæ ſpeciem, altera
                <lb/>
              trigoni facie depictam, ſcenam ſatyricam appellabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14555" xml:space="preserve">Itaque tribus generibus uniuerſum ornatum diuiden-
                <lb/>
              tes, neceſſariam ualde opticen Arcbitecto eſſe arbitrati ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s14556" xml:space="preserve">quare ſciographiam, adumbrationem ad proſpe-
                <lb/>
              ctum pertinentem interpretati ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s14557" xml:space="preserve">Multi quoque ſcenographiam artem ſcenæ frabricandæ intellexerunt, in
                <lb/>
              qua proſpectiuæ uſus maxime requiritur, nam ædes magnificæ, alta atria,Deorum templa, militares viæ, pe-
                <lb/>
              riſtylia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14558" xml:space="preserve">buiuſmodi, quæſunt tragici ornatus, item inſulæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14559" xml:space="preserve">priuatorum ædes, angiportus, uiæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14560" xml:space="preserve">comicis
                <lb/>
              attributæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14561" xml:space="preserve">regiones, aquarum lapſus, attegia paſtorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14562" xml:space="preserve">buiuſmodi alia ſatyrorum ornationibus attri-
                <lb/>
              buta, omnia inquam hæc, ſi rectè delineari debent, punctum tanquam radiorum directorem totius ornatus re-
                <lb/>
              quirunt, a quo prominentiæ, abſcedentiæ, luminum flexus, umbrarum terminationes, aditus, exitus, longin-
                <lb/>
              quitas, proximitas, radiorum decuſſatio, angulorum ratio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14563" xml:space="preserve">cætera omnia, quæ in plane fronte deſcripta
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-03" xlink:href="note-514.01.225-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ſunt, ſolida, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14564" xml:space="preserve">ut res ſe habet, uideri ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s14565" xml:space="preserve">Itaque hanc partem conſiderantes, ut dixi, libro primo, Archi-
                <lb/>
              tectum opticen habere debere dixerunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14566" xml:space="preserve">opticen diſpoſitionis tertiam ſpeciem conſtituere. </s>
              <s xml:id="echoid-s14567" xml:space="preserve">Sed hoc non ad-
                <lb/>
              modum nobis placuit, nam neceſſe est ſpecies diſpoſitionis ſub uno eodemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14568" xml:space="preserve">genere comprehendi, habeantq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14569" xml:space="preserve">inter ſe quandam ſimilitudinem, qua tanquam unius generis ſpecies conueniant, ita ut ſi uestigium, quod dici-
                <lb/>
              tur icnographia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14570" xml:space="preserve">erectio, frontis, quæ appellatur orthographia, conueniunt in ordine ad diſpoſitionem, ita
                <lb/>
              ut quod naſcitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14571" xml:space="preserve">quod creſcit idem ſit, cur eſt, quod pro tertia diſpoſitionis idea proſpectiuam adduc amus? </s>
              <s xml:id="echoid-s14572" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Sed quicquid ſit, uerum eſt hoc loco Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s14573" xml:space="preserve">tria ſcenarum genera constituere, tragicas, comicas, ſatyricas. </s>
              <s xml:id="echoid-s14574" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Verum etiam eſt ſeparatim, quod opus eſt opticæ ſi uelimus ſcenas eas deformare, ita ut ſuos reddat effectus,
                <lb/>
              in qua opticæ iudicij eſt punctum ita aptè accommodare, ut omne quod cerniture, ſitum, ſormam, ordinemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14575" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-04" xlink:href="note-514.01.225-04a" xml:space="preserve">40</note>
              naturalem rerum reſerat, nil coactum, nil præceps, nil difforme, nil ſit inuenuſtum, quemadmodum in mul-
                <lb/>
              torum ſcenis eſt uidere, res præter modum paru is, collabentes ædes, abſcedentia tam depreſſa, ut @eque propius
                <lb/>
              neque longius iucunda oculis eſſe poſſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s14576" xml:space="preserve">Quoniam igitur huius rei exercitium non minus iucundum, quàm
                <lb/>
              neceſſarium mihi est uiſum, ut multis prodeſſem, hanc quoque partem literis commendaui, mox editurus post
                <lb/>
              hos commentarios.</s>
              <s xml:id="echoid-s14577" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14578" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">In</emph>
              Græcorum theatris non omnia ijſdem rationibus ſuntfacienda, quod primum in ima circina-
                <lb/>
              tione, ut in latino trigonorum quatuor, in eo quadratorum trium anguli circinationis lineam tangũt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14579" xml:space="preserve">Et cuius quadrati latus eſt proximum ſcenæ, præciditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14580" xml:space="preserve">curuaturam circinationis, ea regione deſigna
                <lb/>
              tur ſinitio proſcenij, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14581" xml:space="preserve">ab ea regione ad extremam circinationem curuaturæ, parallelos linea deſgina-
                <lb/>
              tur, in qua conſtituitur ſrons ſcenæ, per centrumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14582" xml:space="preserve">orcheſtræ proſcenij regione parallelos linea deſcri-
                <lb/>
              bitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14583" xml:space="preserve">qua ſecat circinationis lineas dextra, ac ſiniſtra in cornibus hemicycli centra deſignantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14584" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-05" xlink:href="note-514.01.225-05a" xml:space="preserve">50</note>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s14585" xml:space="preserve">circino collocato in dextra ab interuallo ſiniſtro circumagitur circinatio ad proſcenij dextram
                <lb/>
              partem. </s>
              <s xml:id="echoid-s14586" xml:space="preserve">Item centro collocato in ſiniſtro cornu ab interuallo dextro circumagitur ad proſcenij ſi-
                <lb/>
              niſtram partem. </s>
              <s xml:id="echoid-s14587" xml:space="preserve">Ita tribus centris hac deſcriptione ampliorem habent orcheſtram Græci, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14588" xml:space="preserve">ſcenam
                <lb/>
              receſsiorem, minoreq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14589" xml:space="preserve">latitudine pulpitum, quod logium appellant, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14590" xml:space="preserve">apud eos tragici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14591" xml:space="preserve">comi-
                <lb/>
              ci actores in ſeena peragunt, reliqui autem artifices ſuas per orcheſtram præſtant actiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s14592" xml:space="preserve">Itaque ex
                <lb/>
              eo ſcenici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14593" xml:space="preserve">thymelici græce ſeparatim nominantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s14594" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14595" xml:space="preserve">Cum in Græcorum theatris orcheſtra maior quàm in Latinis eſſe ob uſum deberet, tria quadrata, loco trigo
                <lb/>
              norum, quatuor in una circinationis linea deſignabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14596" xml:space="preserve">ungulitamen quadratorum, quemadmodum & </s>
              <s xml:id="echoid-s14597" xml:space="preserve">tri-
                <lb/>
              gonorum in circinatione duodecim partes æquas faciebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14598" xml:space="preserve">hoc autem erat diſcrimen, quod in trium quadra-
                <lb/>
              torum deſcriptione amplius in medio ſpatium relinquebatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14599" xml:space="preserve">Sed quemadmodum in latinorum theatris latus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-06" xlink:href="note-514.01.225-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>