Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
251 219
252 220
253 221
254 222
255 223
256 224
257 225
258 226
259 227
260 228
261 229
262 230
263 231
264 232
265 233
266 234
267 235
268 236
269 237
270 238
271 239
272 240
273 241
274 242
275 243
276 244
277 245
278 246
279 247
280 248
< >
page |< < (193) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div500" type="section" level="2" n="85">
            <pb o="193" file="514.01.225" n="225" rhead="QVINTVS."/>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div506" type="section" level="2" n="86">
            <head xml:id="echoid-head89" style="it" xml:space="preserve">De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14525" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">GEnera</emph>
              autem ſunt ſcenarum tria, unum, quod dieitur tragicum, alterum comicum, ter-
                <lb/>
              tium ſatyricum. </s>
              <s xml:id="echoid-s14526" xml:space="preserve">Horum autem ornatus ſunt interſe ſe diſsimiles, diſpariq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14527" xml:space="preserve">ratione,quod
                <lb/>
              tragicæ deſormantur columnis, faſtigijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14528" xml:space="preserve">ſignis, reliquisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14529" xml:space="preserve">regalibus rebus. </s>
              <s xml:id="echoid-s14530" xml:space="preserve">Comicæ
                <lb/>
              autem æ dificiorum priuatorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14531" xml:space="preserve">mœnianorum habent ſpeciem, proſpectusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14532" xml:space="preserve">ſeneſtris
                <lb/>
              diſpoſitis imitatione communium ædiſiciorum rationibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s14533" xml:space="preserve">Satyricæ uero ornantur arboribus, ſpelun-
                <lb/>
              cis, montibus, reliquisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14534" xml:space="preserve">agreſtibus rebus in topiarij operis ſpeciem deſormatis.</s>
              <s xml:id="echoid-s14535" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14536" xml:space="preserve">Qui uerbum illud interpretantur, quod uolumine primo dicitur, Sciographia, cum de ideis diſpoſitionibus
                <lb/>
              agitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14537" xml:space="preserve">de proſpectu, opticaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14538" xml:space="preserve">dictum putant, comprobant quod aiunt his rebus, quæ hoc capite dicuntur,
                <lb/>
              in quo tria ſcenarum genera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14539" xml:space="preserve">apparatus, ornationesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14540" xml:space="preserve">ponuntur, quatenus tres ſunt rerum, quæ aguntur, con
                <lb/>
              ditiones, nam cum res uel altæ, uel mediæ, uel infimæ ſint, uolunt actionibus, quæpondus grauitatis habent, in
                <lb/>
              quibus ſummæ conditionis homines uerſantur, dari ſpeciem, ornatumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14541" xml:space="preserve">amplorum ædificiorum, opticenq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14542" xml:space="preserve">ma
                <lb/>
              gnarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14543" xml:space="preserve">Regiarum ædium, eamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14544" xml:space="preserve">ſpeciem tragœdijs cum Vitruuio concedunt, apparatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14545" xml:space="preserve">ornatum
                <lb/>
              buiuſmodi ſcenam tragicam uocant, quam in una trigoni fronte depictam oſtendebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14546" xml:space="preserve">Non minus cum res
                <lb/>
              domeſticas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14547" xml:space="preserve">quotidianæ perſonæ inducebantur, aliudſcenæ genus ornabant, comicamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14548" xml:space="preserve">ſcenam eam ſpeciem
                <lb/>
              nominabant, priuatorum enim actiones in comœijs tractabantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14549" xml:space="preserve">Demum infimis, rudibus, ſimplicibusq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14550" xml:space="preserve">perſonis, quales ſunt qui rura colunt, eorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14551" xml:space="preserve">amoribus, contentionibus, querelisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14552" xml:space="preserve">dabatur regionum pro-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-02" xlink:href="note-514.01.225-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ſpectus, arboribus, ſyluis, fluuijs, fontibus, collibus, caſisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14553" xml:space="preserve">humilibus ornati, eamq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s14554" xml:space="preserve">picturæ ſpeciem, altera
                <lb/>
              trigoni facie depictam, ſcenam ſatyricam appellabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14555" xml:space="preserve">Itaque tribus generibus uniuerſum ornatum diuiden-
                <lb/>
              tes, neceſſariam ualde opticen Arcbitecto eſſe arbitrati ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s14556" xml:space="preserve">quare ſciographiam, adumbrationem ad proſpe-
                <lb/>
              ctum pertinentem interpretati ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s14557" xml:space="preserve">Multi quoque ſcenographiam artem ſcenæ frabricandæ intellexerunt, in
                <lb/>
              qua proſpectiuæ uſus maxime requiritur, nam ædes magnificæ, alta atria,Deorum templa, militares viæ, pe-
                <lb/>
              riſtylia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14558" xml:space="preserve">buiuſmodi, quæſunt tragici ornatus, item inſulæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14559" xml:space="preserve">priuatorum ædes, angiportus, uiæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14560" xml:space="preserve">comicis
                <lb/>
              attributæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14561" xml:space="preserve">regiones, aquarum lapſus, attegia paſtorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14562" xml:space="preserve">buiuſmodi alia ſatyrorum ornationibus attri-
                <lb/>
              buta, omnia inquam hæc, ſi rectè delineari debent, punctum tanquam radiorum directorem totius ornatus re-
                <lb/>
              quirunt, a quo prominentiæ, abſcedentiæ, luminum flexus, umbrarum terminationes, aditus, exitus, longin-
                <lb/>
              quitas, proximitas, radiorum decuſſatio, angulorum ratio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14563" xml:space="preserve">cætera omnia, quæ in plane fronte deſcripta
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-03" xlink:href="note-514.01.225-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ſunt, ſolida, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14564" xml:space="preserve">ut res ſe habet, uideri ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s14565" xml:space="preserve">Itaque hanc partem conſiderantes, ut dixi, libro primo, Archi-
                <lb/>
              tectum opticen habere debere dixerunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14566" xml:space="preserve">opticen diſpoſitionis tertiam ſpeciem conſtituere. </s>
              <s xml:id="echoid-s14567" xml:space="preserve">Sed hoc non ad-
                <lb/>
              modum nobis placuit, nam neceſſe est ſpecies diſpoſitionis ſub uno eodemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14568" xml:space="preserve">genere comprehendi, habeantq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14569" xml:space="preserve">inter ſe quandam ſimilitudinem, qua tanquam unius generis ſpecies conueniant, ita ut ſi uestigium, quod dici-
                <lb/>
              tur icnographia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14570" xml:space="preserve">erectio, frontis, quæ appellatur orthographia, conueniunt in ordine ad diſpoſitionem, ita
                <lb/>
              ut quod naſcitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14571" xml:space="preserve">quod creſcit idem ſit, cur eſt, quod pro tertia diſpoſitionis idea proſpectiuam adduc amus? </s>
              <s xml:id="echoid-s14572" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Sed quicquid ſit, uerum eſt hoc loco Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s14573" xml:space="preserve">tria ſcenarum genera constituere, tragicas, comicas, ſatyricas. </s>
              <s xml:id="echoid-s14574" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Verum etiam eſt ſeparatim, quod opus eſt opticæ ſi uelimus ſcenas eas deformare, ita ut ſuos reddat effectus,
                <lb/>
              in qua opticæ iudicij eſt punctum ita aptè accommodare, ut omne quod cerniture, ſitum, ſormam, ordinemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14575" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-04" xlink:href="note-514.01.225-04a" xml:space="preserve">40</note>
              naturalem rerum reſerat, nil coactum, nil præceps, nil difforme, nil ſit inuenuſtum, quemadmodum in mul-
                <lb/>
              torum ſcenis eſt uidere, res præter modum paru is, collabentes ædes, abſcedentia tam depreſſa, ut @eque propius
                <lb/>
              neque longius iucunda oculis eſſe poſſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s14576" xml:space="preserve">Quoniam igitur huius rei exercitium non minus iucundum, quàm
                <lb/>
              neceſſarium mihi est uiſum, ut multis prodeſſem, hanc quoque partem literis commendaui, mox editurus post
                <lb/>
              hos commentarios.</s>
              <s xml:id="echoid-s14577" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s14578" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">In</emph>
              Græcorum theatris non omnia ijſdem rationibus ſuntfacienda, quod primum in ima circina-
                <lb/>
              tione, ut in latino trigonorum quatuor, in eo quadratorum trium anguli circinationis lineam tangũt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s14579" xml:space="preserve">Et cuius quadrati latus eſt proximum ſcenæ, præciditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14580" xml:space="preserve">curuaturam circinationis, ea regione deſigna
                <lb/>
              tur ſinitio proſcenij, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14581" xml:space="preserve">ab ea regione ad extremam circinationem curuaturæ, parallelos linea deſgina-
                <lb/>
              tur, in qua conſtituitur ſrons ſcenæ, per centrumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14582" xml:space="preserve">orcheſtræ proſcenij regione parallelos linea deſcri-
                <lb/>
              bitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14583" xml:space="preserve">qua ſecat circinationis lineas dextra, ac ſiniſtra in cornibus hemicycli centra deſignantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14584" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-05" xlink:href="note-514.01.225-05a" xml:space="preserve">50</note>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s14585" xml:space="preserve">circino collocato in dextra ab interuallo ſiniſtro circumagitur circinatio ad proſcenij dextram
                <lb/>
              partem. </s>
              <s xml:id="echoid-s14586" xml:space="preserve">Item centro collocato in ſiniſtro cornu ab interuallo dextro circumagitur ad proſcenij ſi-
                <lb/>
              niſtram partem. </s>
              <s xml:id="echoid-s14587" xml:space="preserve">Ita tribus centris hac deſcriptione ampliorem habent orcheſtram Græci, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14588" xml:space="preserve">ſcenam
                <lb/>
              receſsiorem, minoreq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14589" xml:space="preserve">latitudine pulpitum, quod logium appellant, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s14590" xml:space="preserve">apud eos tragici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14591" xml:space="preserve">comi-
                <lb/>
              ci actores in ſeena peragunt, reliqui autem artifices ſuas per orcheſtram præſtant actiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s14592" xml:space="preserve">Itaque ex
                <lb/>
              eo ſcenici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s14593" xml:space="preserve">thymelici græce ſeparatim nominantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s14594" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s14595" xml:space="preserve">Cum in Græcorum theatris orcheſtra maior quàm in Latinis eſſe ob uſum deberet, tria quadrata, loco trigo
                <lb/>
              norum, quatuor in una circinationis linea deſignabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14596" xml:space="preserve">ungulitamen quadratorum, quemadmodum & </s>
              <s xml:id="echoid-s14597" xml:space="preserve">tri-
                <lb/>
              gonorum in circinatione duodecim partes æquas faciebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s14598" xml:space="preserve">hoc autem erat diſcrimen, quod in trium quadra-
                <lb/>
              torum deſcriptione amplius in medio ſpatium relinquebatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s14599" xml:space="preserve">Sed quemadmodum in latinorum theatris latus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.225-06" xlink:href="note-514.01.225-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>