228196LIBER
De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus.
Cap. IX.
Cap. IX.
POst Scenam porticus ſunt conſtituendæ, uti cum imbres repẽtini ludos interpellauerint
habeat populus, quo ſe recipiat ex theatro. Choragiaq́; laxamentum habeant ad chorum
parandum, uti ſunt porticus Pompeianæ. itemq́; Athenis porticus Eumenici, patrisq́;
Liberi fanum: Et exeuntibus e theatro ſiniſtra parte odeum, quod A thenis Pericles colum
nis lapideis diſpoſuit, nauiumq́; malis, & antennis e ſpolijs Perſicis pertexit. Idem autem incenſum
1110 Mithridatico bello Rex Ariobarzanes reſtituit. Smyrnæ ſtrategeum. Trallibus porticus ex utraq;
parte (ut ſcenę) ſupra ſtadium, cæterisq́; ciuitatibus, quæ diligentiores habuerunt Architectos.
habeat populus, quo ſe recipiat ex theatro. Choragiaq́; laxamentum habeant ad chorum
parandum, uti ſunt porticus Pompeianæ. itemq́; Athenis porticus Eumenici, patrisq́;
Liberi fanum: Et exeuntibus e theatro ſiniſtra parte odeum, quod A thenis Pericles colum
nis lapideis diſpoſuit, nauiumq́; malis, & antennis e ſpolijs Perſicis pertexit. Idem autem incenſum
1110 Mithridatico bello Rex Ariobarzanes reſtituit. Smyrnæ ſtrategeum. Trallibus porticus ex utraq;
parte (ut ſcenę) ſupra ſtadium, cæterisq́; ciuitatibus, quæ diligentiores habuerunt Architectos.
Poſtquam ſedes ad uidendum, &
ad audiendum ſpectatoribus accommodauit, theatrumq́;
conformauit
aptum ad actores, muſicosq́; tum Græcis, tum Latinis moribus, diſtribuitq́; aditus, & ſcalaria, porticusq́;
in ſummo theatro: nunc & populum ea parte quærit accommodare, ut habeat quo ſe imbribus ſuperuenien-
tibus recipere poſſit, & etiam ut omnis ſcenicus apparatus loco amplo ſit, & commodo. quare & de portici-
bus poſt ſcenam, & de ijs, quæ circa theatrum diſponuntur, præcepta tribuit, & ſymmetrias exponit. Præter
neceſſitatem ornamentum quoque addebant porticus tum ſacris ædibus, tum illuſtrium virorum domibus,
tum etiam publicis ædifiijs. Choragia ſignificant, & eos, qui ludorum inſtrumentum ſuppeditant, & locum,
in quo totum inſtrumentum ponitur. Solebant indumenta a choragis aſſumi, quæ ædiles præbendo locabant.
2220 Odeum erat quaſi puſillum theatrum, unde muſica certamina ſpectabantur. Odea quatuor Romæ fuiſſe legit
Philander, unum in Auentino; alterum inter Palatinum, & Cælium ad metam ſudantem; tertium prope thea
trum Pompei; quartum Domitiani. Odeum uero theatrum Athenis a Pericle ad oſtentationem muſicorum ex-
tructum eſſe ſertur. eſt etiam ibi prætoris curia. Inſignes etiam porticus enumerat, ut a@ud eum eſt uidere.
Stratageum armamentarium eſt, in quo ſpolia hoſtium reponuntur.
aptum ad actores, muſicosq́; tum Græcis, tum Latinis moribus, diſtribuitq́; aditus, & ſcalaria, porticusq́;
in ſummo theatro: nunc & populum ea parte quærit accommodare, ut habeat quo ſe imbribus ſuperuenien-
tibus recipere poſſit, & etiam ut omnis ſcenicus apparatus loco amplo ſit, & commodo. quare & de portici-
bus poſt ſcenam, & de ijs, quæ circa theatrum diſponuntur, præcepta tribuit, & ſymmetrias exponit. Præter
neceſſitatem ornamentum quoque addebant porticus tum ſacris ædibus, tum illuſtrium virorum domibus,
tum etiam publicis ædifiijs. Choragia ſignificant, & eos, qui ludorum inſtrumentum ſuppeditant, & locum,
in quo totum inſtrumentum ponitur. Solebant indumenta a choragis aſſumi, quæ ædiles præbendo locabant.
2220 Odeum erat quaſi puſillum theatrum, unde muſica certamina ſpectabantur. Odea quatuor Romæ fuiſſe legit
Philander, unum in Auentino; alterum inter Palatinum, & Cælium ad metam ſudantem; tertium prope thea
trum Pompei; quartum Domitiani. Odeum uero theatrum Athenis a Pericle ad oſtentationem muſicorum ex-
tructum eſſe ſertur. eſt etiam ibi prætoris curia. Inſignes etiam porticus enumerat, ut a@ud eum eſt uidere.
Stratageum armamentarium eſt, in quo ſpolia hoſtium reponuntur.
Circa theatra ſunt porticus, &
ambulationes, quę uidentur ita oportere, collocari, ut duplices ſint.
Non in altitudine, ſed in amplitudine duplices, ut ſequentia declarant.
Non in altitudine, ſed in amplitudine duplices, ut ſequentia declarant.
Habeantqve exteriores columnas Doricas cum epiſtylijs, &
ornamentis ex ratione modulatio
nis Doricæ perſectas. Latitudines autem earum ita oportere ſieri videntur, uti quanta altitudine co-
lumnæ fuerint exteriores, tantam latitudinem habeant ab inſeriore parte columnarum extremarum
3330 ad medias, & a medianis ad parietes,qui circumcludunt porticus ambulationes. Medianæ autem co-
lumnæ quinta parte altiores ſint, quam exteriores, ſed aut Ionico, aut Corinthio genere deformentur.
nis Doricæ perſectas. Latitudines autem earum ita oportere ſieri videntur, uti quanta altitudine co-
lumnæ fuerint exteriores, tantam latitudinem habeant ab inſeriore parte columnarum extremarum
3330 ad medias, & a medianis ad parietes,qui circumcludunt porticus ambulationes. Medianæ autem co-
lumnæ quinta parte altiores ſint, quam exteriores, ſed aut Ionico, aut Corinthio genere deformentur.
Ratio eſt, quare medianæ columnæ exterioribus altiores eſſe debent, quia id ſpatij oecupant, quod epiſty-
lia in exterioribus occupant, non enim ſupra medianas columnas epiſtylia imponuntur, quare cum creſcant
in altitudinem quina parte, neceſſariò uel Ionicæ, uel Chorintbiæ pro ratione moduli, faciendæ ſunt.
lia in exterioribus occupant, non enim ſupra medianas columnas epiſtylia imponuntur, quare cum creſcant
in altitudinem quina parte, neceſſariò uel Ionicæ, uel Chorintbiæ pro ratione moduli, faciendæ ſunt.
Colvmnarvm autem proportiones, &
ſymmtriæ, non erunt ijsdẽ rationibus, quibus in ȩdibus ſa
cris ſcripſi. Aliam enim in Deorũ templis debẽt habere grauitatem, aliam in porticibus, & cæteris ope-
ribus ſubtilitatem. Itaque ſi Dorici generis erunt columnæ, dimetiantur earum altitudines cum ca-
pitulis in partes quindecim, & ex eis partibus una conſtituatur, & fiat modulus, ad cuius moduli ra-
tionem omnis operis erit explicatio, & in imo columnæ craſsitudo fiat duorum modulorum. Interco-
4440 lumnium quinque, & moduli dimidia parte. Altitudo columnæ præter capitulum quatuordecim
modulorum. Capituli altitudo moduli unius. Latitudo modulorum duorum, & moduli ſextæ par-
tis. Cæteri operis modulationes, uti deædibus ſacris in libro quarto ſcriptum eſt, ita perficiantur.
Sin autem Ionicæ columnæ fient, ſcapus præter ſpiram, & capitulum in octo partes, & dimidiam di-
uidatur, & ex his unacraſsitudini columnæ detur. Spira cum plintho dimidia craſsitudine conſtitua-
tur. Capituli ratio ita fiat, uti in tertio libro eſt demonſtratum. Si Corinthia, erit ſcapus, & ſpira uti
in Ionico. Capitulum autem uti in quarto libro eſt ſcriptum, ita habeat rationem; ſlylobatisq; a die-
ctio, quæ fit per ſcamillos impares, ex deſcriptione, quæ ſupra ſcripta eſt in libro tertio, ſumatur,
Epiſtylia, coronæ, cæteraq́ omnia ad columnarum rationem ex ſcriptis uoluminum ſuperiorum
explicentur. Media uero ſpatia, quæ erunt ſub diuo inter porticus adornanda uiridibus videntur,
5550 quod hypæthræ ambulationes habent magnam ſalubritatem; & primum oculorum, quod ex uiridi-
bus ſubtilis, & extenuatus aer, propter motionem corporis influens perlimat ſpeciem, & ita auſerens
ex oculis humorem craſſum, aciem tenuem, & acutam ſpeciem relinquit. Præterea cum corpus mo-
tionibus in ambulatione caleſcat, humores ex membris aer exugendo imminuit plenitates, extenuatq́;
diſsipando, quod plus ineſt, quàm corpus poteſt ſuſtinere. Hoc autem ita eſſe ex eo licet animad-
uertere,quod ſub tectis cum ſint aquarum fontes, aut etiam ſub terra paluſtris abundantia, ex his nullus
ſurgit humor nebulofus, ſed in apertis, hypæthrisq; locis, cum Sol oriens uapore tangit mundum, ex
humidis, & abundantibus excitat humores, & etiam conglobatos in altitudinem tollit. Ergo ſi ita
uidedur, uti in hypæthris locis, ab aere humores ex corporibus exugantur moleſtiores, quemadmo-
dum ex terra per nebulas uidentur, non puto dubium eſſe, quin ampliſsimas, & ornatiſsimas ſub diuo
6660
cris ſcripſi. Aliam enim in Deorũ templis debẽt habere grauitatem, aliam in porticibus, & cæteris ope-
ribus ſubtilitatem. Itaque ſi Dorici generis erunt columnæ, dimetiantur earum altitudines cum ca-
pitulis in partes quindecim, & ex eis partibus una conſtituatur, & fiat modulus, ad cuius moduli ra-
tionem omnis operis erit explicatio, & in imo columnæ craſsitudo fiat duorum modulorum. Interco-
4440 lumnium quinque, & moduli dimidia parte. Altitudo columnæ præter capitulum quatuordecim
modulorum. Capituli altitudo moduli unius. Latitudo modulorum duorum, & moduli ſextæ par-
tis. Cæteri operis modulationes, uti deædibus ſacris in libro quarto ſcriptum eſt, ita perficiantur.
Sin autem Ionicæ columnæ fient, ſcapus præter ſpiram, & capitulum in octo partes, & dimidiam di-
uidatur, & ex his unacraſsitudini columnæ detur. Spira cum plintho dimidia craſsitudine conſtitua-
tur. Capituli ratio ita fiat, uti in tertio libro eſt demonſtratum. Si Corinthia, erit ſcapus, & ſpira uti
in Ionico. Capitulum autem uti in quarto libro eſt ſcriptum, ita habeat rationem; ſlylobatisq; a die-
ctio, quæ fit per ſcamillos impares, ex deſcriptione, quæ ſupra ſcripta eſt in libro tertio, ſumatur,
Epiſtylia, coronæ, cæteraq́ omnia ad columnarum rationem ex ſcriptis uoluminum ſuperiorum
explicentur. Media uero ſpatia, quæ erunt ſub diuo inter porticus adornanda uiridibus videntur,
5550 quod hypæthræ ambulationes habent magnam ſalubritatem; & primum oculorum, quod ex uiridi-
bus ſubtilis, & extenuatus aer, propter motionem corporis influens perlimat ſpeciem, & ita auſerens
ex oculis humorem craſſum, aciem tenuem, & acutam ſpeciem relinquit. Præterea cum corpus mo-
tionibus in ambulatione caleſcat, humores ex membris aer exugendo imminuit plenitates, extenuatq́;
diſsipando, quod plus ineſt, quàm corpus poteſt ſuſtinere. Hoc autem ita eſſe ex eo licet animad-
uertere,quod ſub tectis cum ſint aquarum fontes, aut etiam ſub terra paluſtris abundantia, ex his nullus
ſurgit humor nebulofus, ſed in apertis, hypæthrisq; locis, cum Sol oriens uapore tangit mundum, ex
humidis, & abundantibus excitat humores, & etiam conglobatos in altitudinem tollit. Ergo ſi ita
uidedur, uti in hypæthris locis, ab aere humores ex corporibus exugantur moleſtiores, quemadmo-
dum ex terra per nebulas uidentur, non puto dubium eſſe, quin ampliſsimas, & ornatiſsimas ſub diuo
6660