238206LIBER
ſitentur non arte uera, ſed ſa@o nominantur Archticti.
Quas ob res corpus Architecturæ, rationesq́;
eius putaui diligentiſsime conſcribendas, opinans id munus omnibus gentibus noningratum futurũ.
Igitur quoniam in quinto de opportunitate communium operum perſcripſi, in hoc uolumine priua-
torum ædiſciorum ratiocinationes, & commenſus ſymmetriarum explicabo.
eius putaui diligentiſsime conſcribendas, opinans id munus omnibus gentibus noningratum futurũ.
Igitur quoniam in quinto de opportunitate communium operum perſcripſi, in hoc uolumine priua-
torum ædiſciorum ratiocinationes, & commenſus ſymmetriarum explicabo.
De priuatorum ædificijs tractat Vitr.
libro ſexto, ea parte lamab ſoluta, quæ ad publica opera, &
com-
munia pertinebat. proponit pulcherrimum huic libro proœmium, quod Galeno tantum placuit, ut magnam eius
partem ſumeret in eo libello, in quo iuuenes ad capeſcendas diſciplinas hortatur. Tranſacto proæmio generalia
quædam præcepta dat fabricaturis. Capite primo regionum qualitates, cœliq́; aſpectus, cliuos, tractusq́; ani-
maduertendos, & conſiderandos eſſe docet, ſecund um quos diſponenda ſunt ædificia. Sed capite ſecundo, ne
putet Architectus ſe in publicis operibus tantum ea ſeruare debere, quæ primo libro cap. 3. ſunt dicta. re-
1110 petit ferè eadem, conditiones Architecti præmonſtrans: In reliquis ad priuatorum ædificiorum commenſus
explicandos exordens ab ijs ædium partibus, quæ nobis primo occurrunt, paulatim nos ſub tecto, & in pene-
tralia ducit; nullas partes inoſtenſas relinquens, quæ ad utilitatem, firmitatem, &
poßint, nec urbis delicijs contentus, ad ruris amœnitatem ſuauiter nos conducit, ibiq́; omnia, quæ ad uſum,
neccſſitatem, decorumq́; ſpectant, diligenter exequitur, & fundationum demque regulas firmitatisq́; proponit,
clauditq́; librum pulcherrimis obſeruationibus. Proœmium facile, & moratum eſt maxime, ſententijs oma-
tum, exemplis, authoritatibus, & comparationibus refertum, compar at enim fortunæ uirtutem, bonis ex-
terioribus, animi bona, imperitis, audacibus, & proteruis, doctos, ingenuos, & fideles, oſtenditq́; quantum
inter ea ſit diſcriminis. Verba autem aliqua ſunt exponenda. Aristippus igitur in arena ſe uidiſſe hominum
ueſtigia dixit, non tamen intellexit ueſtigia hominum pedibus impreſſa, ſed ueſtigia humanæ mentis, nam
2220 mathematicæ figuræ in arena deſcriptæ prius mente fuerunt conceptæ, ac rationibus doctiſſimorum uirorum
ante tractatæ, poste a in arena deſignatæ, & quemadmodum ſcriptio ſermonis inditium est, ſermo autem men-
tis, ita mathemdticæ deſignationes, ac geometricæ figuræ erant tanquam ſigna conceptionum. Dixit ergo
Ariſtippus, video nestigia hominum, ideſt ron brutorum, quoniam bruta non ratioc nantur, neque partium
humani corporis, ſed mentis, & rationis, a quo homo habet, ut homo ſit. Explicata Ariſtippi ſententia, eam
probat teſtibus, & exemplis philoſophorum, & poetarum, adducitq́; Athenienſium legem, ſecundum quam
de ſe ipſo, deq́; ſuis progenitoribus modeſſtè loquendo, oſtendit quantum curæ, ac ſtudij parentes ponere debent,
ut eorum liberi, boni potius, quàm diuites; eruditi, quàmimperiti; digni, quàm indigni habeantur. Solon
lege ſanxit liberos parentibus neceßaria uitæ ſubſidia non debere, a quibus nullam artem didicißent. quam
legem Athenienſes approbauere. { Encyclioq́; omnium doctrinarum } libro primo coniunctionem, & com-
3330 municationem quandam eſſe ſcientiarum docuit, quam aliqui encyelopediam uocant. utq́; oſtendat ſibi non
defuiſſe, quod ad bonum Architectum faciendum pertinet, memor eorum, quæ libro primo dixit: utitur duo-
bus uerbis { philologis, & philotechnis, } quihus altero ratiocinationem, altero fabricam, ideſt rem ſigni-
ficatam, & rem ſignificantem oſtendit. Philologia est ardor, & studium diſciplinarum, & cum ma-
xima uoluptatee percunctatio rationis rerum. Philotechnia autem eſt artium, ſubtiltatisq́; artificiorum ue-
hemens inquiſitio. quare qui & rationem, & rei faciendæ modum ſtudioſe quærit, is philologus, & philo-
technos nominari potſt.
munia pertinebat. proponit pulcherrimum huic libro proœmium, quod Galeno tantum placuit, ut magnam eius
partem ſumeret in eo libello, in quo iuuenes ad capeſcendas diſciplinas hortatur. Tranſacto proæmio generalia
quædam præcepta dat fabricaturis. Capite primo regionum qualitates, cœliq́; aſpectus, cliuos, tractusq́; ani-
maduertendos, & conſiderandos eſſe docet, ſecund um quos diſponenda ſunt ædificia. Sed capite ſecundo, ne
putet Architectus ſe in publicis operibus tantum ea ſeruare debere, quæ primo libro cap. 3. ſunt dicta. re-
1110 petit ferè eadem, conditiones Architecti præmonſtrans: In reliquis ad priuatorum ædificiorum commenſus
explicandos exordens ab ijs ædium partibus, quæ nobis primo occurrunt, paulatim nos ſub tecto, & in pene-
tralia ducit; nullas partes inoſtenſas relinquens, quæ ad utilitatem, firmitatem, &
poßint, nec urbis delicijs contentus, ad ruris amœnitatem ſuauiter nos conducit, ibiq́; omnia, quæ ad uſum,
neccſſitatem, decorumq́; ſpectant, diligenter exequitur, & fundationum demque regulas firmitatisq́; proponit,
clauditq́; librum pulcherrimis obſeruationibus. Proœmium facile, & moratum eſt maxime, ſententijs oma-
tum, exemplis, authoritatibus, & comparationibus refertum, compar at enim fortunæ uirtutem, bonis ex-
terioribus, animi bona, imperitis, audacibus, & proteruis, doctos, ingenuos, & fideles, oſtenditq́; quantum
inter ea ſit diſcriminis. Verba autem aliqua ſunt exponenda. Aristippus igitur in arena ſe uidiſſe hominum
ueſtigia dixit, non tamen intellexit ueſtigia hominum pedibus impreſſa, ſed ueſtigia humanæ mentis, nam
2220 mathematicæ figuræ in arena deſcriptæ prius mente fuerunt conceptæ, ac rationibus doctiſſimorum uirorum
ante tractatæ, poste a in arena deſignatæ, & quemadmodum ſcriptio ſermonis inditium est, ſermo autem men-
tis, ita mathemdticæ deſignationes, ac geometricæ figuræ erant tanquam ſigna conceptionum. Dixit ergo
Ariſtippus, video nestigia hominum, ideſt ron brutorum, quoniam bruta non ratioc nantur, neque partium
humani corporis, ſed mentis, & rationis, a quo homo habet, ut homo ſit. Explicata Ariſtippi ſententia, eam
probat teſtibus, & exemplis philoſophorum, & poetarum, adducitq́; Athenienſium legem, ſecundum quam
de ſe ipſo, deq́; ſuis progenitoribus modeſſtè loquendo, oſtendit quantum curæ, ac ſtudij parentes ponere debent,
ut eorum liberi, boni potius, quàm diuites; eruditi, quàmimperiti; digni, quàm indigni habeantur. Solon
lege ſanxit liberos parentibus neceßaria uitæ ſubſidia non debere, a quibus nullam artem didicißent. quam
legem Athenienſes approbauere. { Encyclioq́; omnium doctrinarum } libro primo coniunctionem, & com-
3330 municationem quandam eſſe ſcientiarum docuit, quam aliqui encyelopediam uocant. utq́; oſtendat ſibi non
defuiſſe, quod ad bonum Architectum faciendum pertinet, memor eorum, quæ libro primo dixit: utitur duo-
bus uerbis { philologis, & philotechnis, } quihus altero ratiocinationem, altero fabricam, ideſt rem ſigni-
ficatam, & rem ſignificantem oſtendit. Philologia est ardor, & studium diſciplinarum, & cum ma-
xima uoluptatee percunctatio rationis rerum. Philotechnia autem eſt artium, ſubtiltatisq́; artificiorum ue-
hemens inquiſitio. quare qui & rationem, & rei faciendæ modum ſtudioſe quærit, is philologus, & philo-
technos nominari potſt.
De diuerſis regionum qualit atibus, & uarijs cœli aſpectibus,
4440
HAec autem ita erunt rectè diſpoſita, ſi primo animaduerſum fuerit, quibus regionibus,
aut quibus inclinationibus mundi conſtituantur. Nanq; aliter A egypto, aliter Hiſpa-
nia, non eodem modo Ponto, diſsimiliter Romæ. Item cæteris terrarum, & regionum
proprietatibus oportere uidentur conſtitui genera ædiſiciorum: quod alia parte Solis
curſu premitur tellus, alia longe ab eo diſtat, alia per medium temperatur.
aut quibus inclinationibus mundi conſtituantur. Nanq; aliter A egypto, aliter Hiſpa-
nia, non eodem modo Ponto, diſsimiliter Romæ. Item cæteris terrarum, & regionum
proprietatibus oportere uidentur conſtitui genera ædiſiciorum: quod alia parte Solis
curſu premitur tellus, alia longe ab eo diſtat, alia per medium temperatur.
Quemadmodum in ædificanda ciuitate, &
mœnibus collocandis, publicisq́;
operibus faciendis, cœli, &
regionis ſalubritas est quærenda, ita in priuatorum ædibus obſeruandum eſt, in qua quiſque regione ſibi ædiſi-
candum proponit. Habet enim quælibet regio rationem, & comparationem quandam ad Solis curſum, quam
5550 omnino cognoſcere eſt neceſſe, alia. n. remotior eſt ab impetu Solis, alia propinquior, alia temperate ſe habet,
quatenus inclinatio, tractusq́; cœli diuerſus, diuerſis finitoribus eſſe ſolet. Monet igitur nos hoc capite, qua
ratione ſit ad cœli climata reſpiciendum ijs, qui ſunt priuatorum œdes facturi. Vt autem oſtendat quanti ſit
momenti regiones, cœli ſpectare, pulcherrima digreſſione oſtendit ab hominum, animantium, rerumq́; natura,
quid cœli cuique ferat inclinatio proprietatis.
regionis ſalubritas est quærenda, ita in priuatorum ædibus obſeruandum eſt, in qua quiſque regione ſibi ædiſi-
candum proponit. Habet enim quælibet regio rationem, & comparationem quandam ad Solis curſum, quam
5550 omnino cognoſcere eſt neceſſe, alia. n. remotior eſt ab impetu Solis, alia propinquior, alia temperate ſe habet,
quatenus inclinatio, tractusq́; cœli diuerſus, diuerſis finitoribus eſſe ſolet. Monet igitur nos hoc capite, qua
ratione ſit ad cœli climata reſpiciendum ijs, qui ſunt priuatorum œdes facturi. Vt autem oſtendat quanti ſit
momenti regiones, cœli ſpectare, pulcherrima digreſſione oſtendit ab hominum, animantium, rerumq́; natura,
quid cœli cuique ferat inclinatio proprietatis.