257225SEXTVS.
quæ &
cotyla, quartarios duos, ideſt uncias decem.
quartarius acetabula duo, ideſt uncias quinque.
aceta-
bulum ſeſquicyathum, & uncias duas cum dimidia. Cyathus ligulas quatuor, idest ſeſcunciam drachmam,
& ſcrupulum. { Ipſum autem torcular ſi non cochleis torquetur, } cochlcam nostri uidam appellant. circulis
enim constat tanquam anulis ſpirisq́; eſe ſubſequentibus,& continuis intermedijs, ſtrijs, & canaliculis: quod
ſicanalis unus eſt, ſimplex; ſigeminus,duplex; ſiternus triplex cochlea nominatur. Scapus tortilis mas di-
citur, id uero in quod uertitur ſœmina nuncupatur. Prælum igiturperforatum eſt,& fœminæ locum ſubit,
& ſpiratim attollitur, & deprimitur in torculari, uectibus, ideſt baculis eam machinam traiectis.
bulum ſeſquicyathum, & uncias duas cum dimidia. Cyathus ligulas quatuor, idest ſeſcunciam drachmam,
& ſcrupulum. { Ipſum autem torcular ſi non cochleis torquetur, } cochlcam nostri uidam appellant. circulis
enim constat tanquam anulis ſpirisq́; eſe ſubſequentibus,& continuis intermedijs, ſtrijs, & canaliculis: quod
ſicanalis unus eſt, ſimplex; ſigeminus,duplex; ſiternus triplex cochlea nominatur. Scapus tortilis mas di-
citur, id uero in quod uertitur ſœmina nuncupatur. Prælum igiturperforatum eſt,& fœminæ locum ſubit,
& ſpiratim attollitur, & deprimitur in torculari, uectibus, ideſt baculis eam machinam traiectis.
Omnia ædiſicia, ut luminoſa ſint oportet curari, ſed quæ ſunt ad uillas, faciliora uidenture eſſe,
ideo quod paries nullius uicini poteſt obſtare. In urbe autem, aut communium parietum altitudines
1110 aut anguſtiæ loci impediundo faciunt obſcuritates. Itaque de ea re ſic erit experiendum. Ex qua par-
te lumen oporteat ſumere, linea tendatur ab altitudine parietis qui uidetur bſtare, ad eum locum,
cui lumen oporteat immittere, & ſiab ea linea in altitudinem cum proſpiciatur, poterit ſpatium puri
cœli amplum uideri, in eo loco lumen erit ſine impeditione, ſin autem officient trabes, ſeu limina,aut
contignationes de ſuperioribus partibus aperiatur, & ita immittatur. Etad ſummam ita eſt gubernan
dum,ut e quibuſcunque partibus cœlum proſpici poterit,per eas feneſtrarum loca relinquantur, ſic
enim lucida erunt ædificia. Cum autem in triclinijs, cæterisq́; conclauibus maximus eſt uſus lumi-
num,tum etiam in itineribus, cliuis, ſcalisq́; , quod in his ſæpius alij alijs obuiam uenientes, ferentes ſar-
cinas, ſolent incurrere. Quo ad potui diſtributiones operum noſtratium, uti ſint ædificatoribus non
obſcuræ, explicui. Nunc etiam quemadmodum Græcorum conſuetudinibus ædificia diſtribuan-
2220 tur, uti non ſint ignota, ſummatim exponam.
ideo quod paries nullius uicini poteſt obſtare. In urbe autem, aut communium parietum altitudines
1110 aut anguſtiæ loci impediundo faciunt obſcuritates. Itaque de ea re ſic erit experiendum. Ex qua par-
te lumen oporteat ſumere, linea tendatur ab altitudine parietis qui uidetur bſtare, ad eum locum,
cui lumen oporteat immittere, & ſiab ea linea in altitudinem cum proſpiciatur, poterit ſpatium puri
cœli amplum uideri, in eo loco lumen erit ſine impeditione, ſin autem officient trabes, ſeu limina,aut
contignationes de ſuperioribus partibus aperiatur, & ita immittatur. Etad ſummam ita eſt gubernan
dum,ut e quibuſcunque partibus cœlum proſpici poterit,per eas feneſtrarum loca relinquantur, ſic
enim lucida erunt ædificia. Cum autem in triclinijs, cæterisq́; conclauibus maximus eſt uſus lumi-
num,tum etiam in itineribus, cliuis, ſcalisq́; , quod in his ſæpius alij alijs obuiam uenientes, ferentes ſar-
cinas, ſolent incurrere. Quo ad potui diſtributiones operum noſtratium, uti ſint ædificatoribus non
obſcuræ, explicui. Nunc etiam quemadmodum Græcorum conſuetudinibus ædificia diſtribuan-
2220 tur, uti non ſint ignota, ſummatim exponam.
Poſtquam neceſſaria uillarum diſpoſitio, &
collocatio poſita eſt, ſiue uſum, ſiue uoluptatem, ſiue utilita-
tem ſpectet,de lumine,& feneſtrarum poſitione agit. Lumina ruri minus impedita eſſe ſolent, quàm in ciuita-
te. multa enim aduerſa, & contraria urbanis ædificijs eſſe poſſunt, quibus mederi quandoq; difficile,& incõmo
dum est. Cæterum in omnibus conſiderandus est lucis effectus,& caſus ,unde ueniat. nam certum est lu-
men haberi ab ea parte minime poſſe, a qua cadere, & immitti non potest. Craſſitudines parietum ſæpe lumen
impediunt, unde nonnulli præcidere murum ſolent, in quo feneſtræ ponendæ ſunt, ab exterioriparte in interiorẽ
per muri c raſſitudinem penetrantes,ita ut præciſio illa pendens & demiſſaſit, & ab hac ratione forte non eſt
Vitruuij mens aliena. Qua uero directe linea duci potest ab apertis, & patentibus cœli regionibus, ab his
ſine dubio lumen immitti poteſt, cum uero id a lateribus parietum non eſt expeditum, ſuperius aperiendum,
3330& immittendum eſt lumen, cuius uſus eſt iucundiſſimus, quare curandum eſt ,ut partes omnes luminoſæ ſint
maximè, & præſertim eæ, in quibus itinera, ideſt tranſitus ab uno loco ad alium ,ſcalæ,& ſcalarum ſimiles
cliui fieri ſolent, nam ſine impeditione, qui ſarcinas ferunt obuiam uenientes ire debent. Defeneſtris, &
apertionibus alio loco diximus explicatè.
tem ſpectet,de lumine,& feneſtrarum poſitione agit. Lumina ruri minus impedita eſſe ſolent, quàm in ciuita-
te. multa enim aduerſa, & contraria urbanis ædificijs eſſe poſſunt, quibus mederi quandoq; difficile,& incõmo
dum est. Cæterum in omnibus conſiderandus est lucis effectus,& caſus ,unde ueniat. nam certum est lu-
men haberi ab ea parte minime poſſe, a qua cadere, & immitti non potest. Craſſitudines parietum ſæpe lumen
impediunt, unde nonnulli præcidere murum ſolent, in quo feneſtræ ponendæ ſunt, ab exterioriparte in interiorẽ
per muri c raſſitudinem penetrantes,ita ut præciſio illa pendens & demiſſaſit, & ab hac ratione forte non eſt
Vitruuij mens aliena. Qua uero directe linea duci potest ab apertis, & patentibus cœli regionibus, ab his
ſine dubio lumen immitti poteſt, cum uero id a lateribus parietum non eſt expeditum, ſuperius aperiendum,
3330& immittendum eſt lumen, cuius uſus eſt iucundiſſimus, quare curandum eſt ,ut partes omnes luminoſæ ſint
maximè, & præſertim eæ, in quibus itinera, ideſt tranſitus ab uno loco ad alium ,ſcalæ,& ſcalarum ſimiles
cliui fieri ſolent, nam ſine impeditione, qui ſarcinas ferunt obuiam uenientes ire debent. Defeneſtris, &
apertionibus alio loco diximus explicatè.
De Græcorum ædificiorum, eorum{q́ue} partium diſpoſ itione,atquediffe-
rentibus nominibus ſatis ab It alicis moribus, & uſibus di-
ſcrepantibus. Cap. X.
4440rentibus nominibus ſatis ab It alicis moribus, & uſibus di-
ſcrepantibus. Cap. X.
ATriis Græciquia non utuntur, neque noſtris moribus ædificant, ſed ab ianua intro-
euntibus, itinera faciunt latitudinibus non ſpatioſis, & ex una parte equilia,& ex altera
hoſtiarijs cellas, ſtatimq́ ianuæ interiores finiuntur. Hic autem locus inter duas ianuas
græcèθνρωον appellatur. Deinde eſt introitus in periſty lium. Id periſtylium in tribus
partibus habet porticus, in ea parte, quæ ſpctat ad meridiem, duas antas inter ſe ſpatio amplo di-
ſtantes, in quibus trabes inuehuntur, & quantum inter antas diſtat, ex eo dempta tertia, ſpatium da-
turintrorſus. Hic locus apud nonnullos proſtas, apud alios paraſtas, nominatur. In his locis in-
trorſus conſtituuntur oeci magni, in quibus matres familiarum cum lanificijs habent ſeſsiones. In
proſtadis autem dextra, ac ſiniſtra cubicula ſunt collocata, quorum unum thalamus, alterum amphi-
thalamus dicitur. Circum autem in porticibus triclinia quotidiana, cubicula etiam & cellæ familiari-
5550 cæconſtituuntur. Hæ cpars ædificij gynęconitis appellatur. coniunguntur autem his domus am-
pliores habentes latiora periſtylia, in quibus pares ſunt quatuor porticus altitudinibus, & una, quæ
ad meridiem ſpectat, excelſioribus columnis conſtituitur. Id autem periſtylium, quod unam altiorem
habet porticum, Rhodiacum appellatur. Habent autem hæ domus ueſtibula egregia,& ianuaspro-
prias cum dignitate, porticusq́; periſtyliorum, albarijs, & tectorijs, & ex inteſtino opere lacunarijs
ornatas, & in porticibus ,quæ ad ſeptentrionem ſpectant, triclinia Cyzicena,& pinacothecas,ad
orientem autem bibliothecas, exedras ad occidentem, ad meridiem uero ſpectantes oecos quadratos,
tam ampla magnitudine, uti faciliter in eis triclinijs quatuor ſtratis, miniſtrationum, ludorumq́; lo-
cus poſsit eſſe ſpatioſus. in his oecis fiunt uirilia conuiuia. Non enim fuerat inſtitutum matres fami-
liarum eorum moribus accumbere. Hæc autem periſtylia domus andronitides dicuntur, quod in ijs
6660
euntibus, itinera faciunt latitudinibus non ſpatioſis, & ex una parte equilia,& ex altera
hoſtiarijs cellas, ſtatimq́ ianuæ interiores finiuntur. Hic autem locus inter duas ianuas
græcèθνρωον appellatur. Deinde eſt introitus in periſty lium. Id periſtylium in tribus
partibus habet porticus, in ea parte, quæ ſpctat ad meridiem, duas antas inter ſe ſpatio amplo di-
ſtantes, in quibus trabes inuehuntur, & quantum inter antas diſtat, ex eo dempta tertia, ſpatium da-
turintrorſus. Hic locus apud nonnullos proſtas, apud alios paraſtas, nominatur. In his locis in-
trorſus conſtituuntur oeci magni, in quibus matres familiarum cum lanificijs habent ſeſsiones. In
proſtadis autem dextra, ac ſiniſtra cubicula ſunt collocata, quorum unum thalamus, alterum amphi-
thalamus dicitur. Circum autem in porticibus triclinia quotidiana, cubicula etiam & cellæ familiari-
5550 cæconſtituuntur. Hæ cpars ædificij gynęconitis appellatur. coniunguntur autem his domus am-
pliores habentes latiora periſtylia, in quibus pares ſunt quatuor porticus altitudinibus, & una, quæ
ad meridiem ſpectat, excelſioribus columnis conſtituitur. Id autem periſtylium, quod unam altiorem
habet porticum, Rhodiacum appellatur. Habent autem hæ domus ueſtibula egregia,& ianuaspro-
prias cum dignitate, porticusq́; periſtyliorum, albarijs, & tectorijs, & ex inteſtino opere lacunarijs
ornatas, & in porticibus ,quæ ad ſeptentrionem ſpectant, triclinia Cyzicena,& pinacothecas,ad
orientem autem bibliothecas, exedras ad occidentem, ad meridiem uero ſpectantes oecos quadratos,
tam ampla magnitudine, uti faciliter in eis triclinijs quatuor ſtratis, miniſtrationum, ludorumq́; lo-
cus poſsit eſſe ſpatioſus. in his oecis fiunt uirilia conuiuia. Non enim fuerat inſtitutum matres fami-
liarum eorum moribus accumbere. Hæc autem periſtylia domus andronitides dicuntur, quod in ijs
6660