Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
251 219
252 220
253 221
254 222
255 223
256 224
257 225
258 226
259 227
260 228
261 229
262 230
263 231
264 232
265 233
266 234
267 235
268 236
269 237
270 238
271 239
272 240
273 241
274 242
275 243
276 244
277 245
278 246
279 247
280 248
< >
page |< < (242) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div615" type="section" level="2" n="109">
            <pb o="242" file="514.01.274" n="274" rhead="LIBER"/>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s17828" xml:space="preserve">uincatur, uſque adeò, ut eos ſubsternere ſoleant, qui limites figunt ad conuincendum litigantem, quiſ-
                <lb/>
              quis poſt quantalibet tempora extiterit, fixumq; </s>
              <s xml:id="echoid-s17829" xml:space="preserve">limitem non eſſe contenderit. </s>
              <s xml:id="echoid-s17830" xml:space="preserve">Quis eos in terra humida, in
                <lb/>
              foßa ubi ligna putreſcerent, tandiu durare incorruptibiliter poſſe, niſi rerum ille corruptor ignis efficiat? </s>
              <s xml:id="echoid-s17831" xml:space="preserve">Ac-
                <lb/>
              cedente igne ſic uertuntur in contrarium, ut de lignis pulcherrimis tetri, fragilesq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s17832" xml:space="preserve">, de duris, imputribiles de
                <lb/>
              putribilibus fiant. </s>
              <s xml:id="echoid-s17833" xml:space="preserve">Sed nos adrem, ſi aduertamus primum, quæ quibus temporibus facienda ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s17834" xml:space="preserve">Nam alia
                <lb/>
              fundamentis fodiendis, alia complendis, alia parietibus attollendis, alia testudinibus imponendis, alia cruſtis
                <lb/>
              inducendis tempora, atque anni, aerisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17835" xml:space="preserve">modus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17836" xml:space="preserve">facies debentur, ut admonet Albertus libro tertio cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s17837" xml:space="preserve">ul-
                <lb/>
              timo inquiens. </s>
              <s xml:id="echoid-s17838" xml:space="preserve">Etenim fodiuntur quidem commodiſſiè per caniculam, atque ipſum per autumnum tellure
                <lb/>
              arenti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17839" xml:space="preserve">humoris exuber antia foſſiones non impediente. </s>
              <s xml:id="echoid-s17840" xml:space="preserve">Complent etiam haud omnino incommodè ad primũ
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.274-01" xlink:href="note-514.01.274-01a" xml:space="preserve">10</note>
              uer, maxime ubi profundiora ſint, nam ab æſtatis ardoribus ſatis protegentur tellure obſidente atque circum-
                <lb/>
              fouente, ſed longè commodius complebuntur ad brumæ initium, modo ea regio non ſit ſub cœli axe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17841" xml:space="preserve">eiuſ-
                <lb/>
              modi, ut eueſtigio gelet potius, quàm cohæreat. </s>
              <s xml:id="echoid-s17842" xml:space="preserve">Paries quoque cum æſtus nimios, tum & </s>
              <s xml:id="echoid-s17843" xml:space="preserve">acres algores, atq;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s17844" xml:space="preserve">ſubitas gelationes, atque præcæteris aquilones uentos odit: </s>
              <s xml:id="echoid-s17845" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s17846" xml:space="preserve">in primis teſtudo omnium maximè æquabilem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s17847" xml:space="preserve">contemperatam cœli tempeſtatem optat, quoad obfirmauerit opus ſe ſe, atque duruerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s17848" xml:space="preserve">Cruſtas per quam
                <lb/>
              attemperate inducemus ad uergiliarum ortum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17849" xml:space="preserve">per eos demum dies quibus multo afflarint, humectarintq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17850" xml:space="preserve">
                <lb/>
              auſtri. </s>
              <s xml:id="echoid-s17851" xml:space="preserve">Nam ni prorſus humectum fit, quod cruſta aut opere albario ueſtiatur, non cohæreſcent appoſita, ſed
                <lb/>
              paßim diffiſa, diſcerptaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17852" xml:space="preserve">decident, crebraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17853" xml:space="preserve">ſcabritie opus dehoneſtabitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s17854" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div619" type="section" level="2" n="110">
            <head xml:id="echoid-head117" style="it" xml:space="preserve">De ratione pingendi in ædificijs. Cap. V.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s17855" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">CAeteris</emph>
              conclauibus, ideſt uernis, autumnalibus, æſtiuis, etiam atrijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17856" xml:space="preserve">periſtylijs con-
                <lb/>
              ſtitutæ ſunt ab antiquis ex certis rebus, certæ rationes picturarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s17857" xml:space="preserve">Namque pictura ima-
                <lb/>
              go fit eius, quòd eſt, ſeu poteſt eſſe, uti hominis, ædificij, nauis, reliquarumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17858" xml:space="preserve">rerum, è
                <lb/>
              quarũ formis, certisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17859" xml:space="preserve">corporum finibus figurata ſimilitudine ſumuntur exempla, ex eo
                <lb/>
              antiqui, qui initia expolitionibus inſtituerunt, imitati ſunt, primum cruſtarum marmorearum uarie-
                <lb/>
              tates, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17860" xml:space="preserve">collocationes, deinde coronarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17861" xml:space="preserve">ſilacearum, miniaceorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17862" xml:space="preserve">cuneorum inter ſe uarias
                <lb/>
              diſtributiones; </s>
              <s xml:id="echoid-s17863" xml:space="preserve">poſtea ingreſsi ſunt, ut etiam ædificiorum figuras, columnarumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17864" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s17865" xml:space="preserve">faſtigiorum emi-
                <lb/>
              nentes proiecturas imitarentur, patentibus autem locis uti exedris propter amplitudinem parietum,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.274-03" xlink:href="note-514.01.274-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ſcenarum frontes tragico more, aut comico, ſeu ſatyrico deſignarent: </s>
              <s xml:id="echoid-s17866" xml:space="preserve">ambulationibus uero propter
                <lb/>
              ſpatia longitudinis uarietatibus topiorum ornarent, ab certis locorum proprietatibus, imagines ex-
                <lb/>
              primentes, pinguntur enim portus, promontoria, littora flumina, fontes, euripi, fana, luci, montes,
                <lb/>
              pecora, paſtores, nonnullis locis item ſignorum megalographiam habentem Deorum ſimulachra, ſeu
                <lb/>
              fabularum diſpoſitas explicationes, non minus Troianas pugnas, ſeu Vlyſsis errationes per topia, cæte-
                <lb/>
              raq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s17867" xml:space="preserve">, quæ ſunt eorum ſimilibus rationibus ab rerum natura procreata. </s>
              <s xml:id="echoid-s17868" xml:space="preserve">Sed hæc quæ a ueteribus ex
                <lb/>
              ueris rebus exempla ſumebantur, nunc iniquis moribus improbantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17869" xml:space="preserve">Nam pinguntur tectorijs
                <lb/>
              monſtra potius, quàm ex rebus finitis imagines certæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s17870" xml:space="preserve">pro columnis cnim ſtatuuntur calami, pro fa-
                <lb/>
              ſtigijs harpaginetuli ſtriati cum criſpis folijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17871" xml:space="preserve">uolutis. </s>
              <s xml:id="echoid-s17872" xml:space="preserve">Item candelabra ædi cularum ſuſtinentia fi-
                <lb/>
              guras ſupra faſtigia earum ſurgentes ex radicibus cum uolutis coliculi teneri plures habentes in ſe ſine
                <lb/>
              ratione ſedentia ſigilla. </s>
              <s xml:id="echoid-s17873" xml:space="preserve">Non minus etiam ex coliculis flores dimidiata habentes ex ſe exeuntia ſigilla,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.274-04" xlink:href="note-514.01.274-04a" xml:space="preserve">40</note>
              alia humanis, alia beſtiarum capitibus ſimilia. </s>
              <s xml:id="echoid-s17874" xml:space="preserve">Hæcautem, nec ſunt, nec fieri poſſunt, nec fuerunt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s17875" xml:space="preserve">Ergo ita noui mores coegerunt uti inertia mali iudices conniueant artium uirtutes. </s>
              <s xml:id="echoid-s17876" xml:space="preserve">Quemadmodum
                <lb/>
              enim poteſt calamus uerè ſuſtinere tectum, aut candelabrum ædiculas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17877" xml:space="preserve">ornamenta faſtigij, ſeu coli-
                <lb/>
              culus tam tenuis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17878" xml:space="preserve">mollis ſuſtinere ſedens ſigillum, aut de radicibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17879" xml:space="preserve">coliculis, ex parte flores, di-
                <lb/>
              midiataq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17880" xml:space="preserve">ſigilla procreari? </s>
              <s xml:id="echoid-s17881" xml:space="preserve">At hæc falſa uidentes homines non reprehenduntur, ſed delectantur, ne-
                <lb/>
              que animaduertunt, ſi quid eorum fieri poteſt, nec ne. </s>
              <s xml:id="echoid-s17882" xml:space="preserve">Iudicijs autem infirmis obſcuratæ mentes, non
                <lb/>
              ualent probare, quod poteſt eſſe cum auctoritate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17883" xml:space="preserve">ratione decoris. </s>
              <s xml:id="echoid-s17884" xml:space="preserve">Neque enim picturæ probari de
                <lb/>
              bent, quæ non ſunt ſimiles ueritati, nec ſi factæ ſunt elegantes ab arte, ideo de his ſtatim debent re-
                <lb/>
              pentè iudicari, niſi argumẽtationis habuerint rationes ſine offenſionibus explicatas, etenim etiam Tral
                <lb/>
              libus cum Apaturius Alabandeus eleganti manu finxiſſet ſcenam in minuſculo theatro, quod eccliſia-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.274-05" xlink:href="note-514.01.274-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ſtirium apud eos uocitatur, in eaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17885" xml:space="preserve">feciſſet pro columnis ſigna, centaurosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17886" xml:space="preserve">ſuſtinentes epiſtylia, tho-
                <lb/>
              lorum rotunda tecta, faſtigiorum prominentes uerſuras, coronasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17887" xml:space="preserve">capitibus leoninis ornatas, quæ
                <lb/>
              omnia ſtillicidiorum è tectis habent rationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s17888" xml:space="preserve">preterea ſupra eam nihilominus epiſcenium, in quo
                <lb/>
              tholi, pronai, ſemifaſtigia, omnisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17889" xml:space="preserve">tecti uarius pictoris fuerat ornatus. </s>
              <s xml:id="echoid-s17890" xml:space="preserve">Itaque cum aſpectus eius ſce-
                <lb/>
              næ propter aſperitatem eblandiretur omnium uiſus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17891" xml:space="preserve">iam id opus probare ſuiſſent parati: </s>
              <s xml:id="echoid-s17892" xml:space="preserve">tum Li-
                <lb/>
              cinius mathematicus prodijt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17893" xml:space="preserve">ait Alabandeos ſatis acutos ad omnes res ciuiles haberi, ſed propter
                <lb/>
              non magnum uitium indecentiæ inſipienteseos eſſe iudicatos, quod in gymnaſio eorum quæ ſunt ſta
                <lb/>
              tuæ, omnes ſunt cauſas agentes, in foro autem diſcos tenentes, aut currentes, ſeu pila ludentes. </s>
              <s xml:id="echoid-s17894" xml:space="preserve">Ita in-
                <lb/>
              decens inter locorum proprietates ſtatus ſignorum publicè ciuitati uitium exiſtimationis adiecit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s17895" xml:space="preserve">Videamus item nuc ne Apaturij ſcena eſſiciat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17896" xml:space="preserve">nos Alabandeos, aut Abderitas. </s>
              <s xml:id="echoid-s17897" xml:space="preserve">Quis enim uni-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.274-06" xlink:href="note-514.01.274-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>