Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
221 189
222 190
223 191
224 192
225 193
226 194
227 195
228 196
229 197
230 198
231 199
232 200
233 201
234 202
235 203
236 204
237 205
238 206
239 207
240 208
241 209
242 210
243 211
244 212
245 213
246 214
247 215
248 216
249 217
250 218
< >
page |< < (243) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div619" type="section" level="2" n="110">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s17897" xml:space="preserve">
                <pb o="243" file="514.01.275" n="275" rhead="SEPTIMVS."/>
              uerſum domos ſupra tegularum tecta poteſt habere, aut columnas, ſeu faſtigiorum explicationes?
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s17898" xml:space="preserve">Hæc enim ſupra contignationes ponuntur, non ſupra tegularum tecta. </s>
              <s xml:id="echoid-s17899" xml:space="preserve">Si ergo quæ non poſſunt in
                <lb/>
              ueritate rationem habere facti, in picturis probauerimus, accedemus & </s>
              <s xml:id="echoid-s17900" xml:space="preserve">nos his ciuitatibus, quæ pro-
                <lb/>
              pter hæc uitia inſi pientes ſunt iudicatæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s17901" xml:space="preserve">Itaque Apaturius contra reſpondere non eſt auſus, ſed ſuſtu-
                <lb/>
              lit ſcenam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17902" xml:space="preserve">ad rationem ueritatis commutatam, poſtea correctam approbauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s17903" xml:space="preserve">Vtinam dijimmor
                <lb/>
              tales feciſſent, ut Licinius reuiuiſceret, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17904" xml:space="preserve">corrigeret hanc amentiam, tectoriorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17905" xml:space="preserve">errantia inſtitu-
                <lb/>
              ta. </s>
              <s xml:id="echoid-s17906" xml:space="preserve">Sed quare uincat ueritatem ratio ſalſa, non erit alienum exponere. </s>
              <s xml:id="echoid-s17907" xml:space="preserve">Quod enim antiqui inſumentes
                <lb/>
              Jaborem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17908" xml:space="preserve">induſtriam probare contendebant artibus, id nunc coloribus & </s>
              <s xml:id="echoid-s17909" xml:space="preserve">eorum eleganti ſpecie
                <lb/>
              conſequuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17910" xml:space="preserve">quam ſubtilitas artificis adijciebat operibus auctoritatem, nunc dominicus ſum-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.275-01" xlink:href="note-514.01.275-01a" xml:space="preserve">10</note>
              ptus efficit, ne deſideretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17911" xml:space="preserve">Quis enim antiquorum non uti medicamento minio parce uidetur uſus
                <lb/>
              eſſe? </s>
              <s xml:id="echoid-s17912" xml:space="preserve">At nunc paſsim plerunque toti parietes inducuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17913" xml:space="preserve">Accedit huc chryſocolla, oſtrum, Arme-
                <lb/>
              nium. </s>
              <s xml:id="echoid-s17914" xml:space="preserve">Hæc uero cum inducuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17915" xml:space="preserve">ſi non ab arte ſint poſita, fulgentes tamen oculorum reddunt
                <lb/>
              uiſus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17916" xml:space="preserve">ideo quòd precioſa ſunt legibus excipiuntur, uta domino non a redemptore repreſenten-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17917" xml:space="preserve">Quæ commonefacere potui, ut ab errore diſcedatur in opere tectorio ſatis expoſui: </s>
              <s xml:id="echoid-s17918" xml:space="preserve">Nunc de ap-
                <lb/>
              parationibus, ut ſuccurrere potuerint, dicam; </s>
              <s xml:id="echoid-s17919" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s17920" xml:space="preserve">primum: </s>
              <s xml:id="echoid-s17921" xml:space="preserve">quoniam de calce initio eſt dictum, nunc
                <lb/>
              de marmore dicendum reſtat.</s>
              <s xml:id="echoid-s17922" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s17923" xml:space="preserve">Quid in diuerſis conclauibus pingendum ſit, pro rei dignitate, partim ſuperiori capite, partim hoc monemur
                <lb/>
              a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s17924" xml:space="preserve">Ex picturæ diffinitione argumentatur id quod decet, poſtea liberè reprehendit, qui a uera antiquorum
                <lb/>
              pictorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17925" xml:space="preserve">recta ratione diſceſſere. </s>
              <s xml:id="echoid-s17926" xml:space="preserve">qua in re acriter inuehitur in id picturæ genus, quod nostri Grotteſcam
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.275-02" xlink:href="note-514.01.275-02a" xml:space="preserve">20</note>
              uocant, ut pote quæ resſit, ut nullo modo ſtare poſſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s17927" xml:space="preserve">nam cum pictura ſit rerum, quæſunt, uel quæ eſſe poſſunt
                <lb/>
              imitatio, qui fiet, ut rectè factum iudicemus quod in eo genere tentatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17928" xml:space="preserve">efficitur? </s>
              <s xml:id="echoid-s17929" xml:space="preserve">animalia ſcilicet ædes fe-
                <lb/>
              rentia, cannas, arundinesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17930" xml:space="preserve">colummas ſignificantes, monſtrorum articuli, naturarum dißimilitudines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17931" xml:space="preserve">
                <lb/>
              mariorum generum mixtiones, quas fieri minimè natura patitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17932" xml:space="preserve">Certè quemadmodum fantaſia confuſæ in
                <lb/>
              ſomnis rerum imagines nobis affert, ſæpeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17933" xml:space="preserve">res natura diſſimiles ſpectris aggregari ſolet, ita recte poſſu-
                <lb/>
              mus dicere ab eo picturæ genere fieri, quod picturæ ſomnium rectè nominare poſſumus. </s>
              <s xml:id="echoid-s17934" xml:space="preserve">Simile quid in dicendi
                <lb/>
              arte, uel loquendi peritia uidere ſolemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s17935" xml:space="preserve">Nam dialecticus rationi nititur ſatisfacere, orator ſenſibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17936" xml:space="preserve">
                <lb/>
              rationi, poeta aliquanto magis ſenſui, quam rationi, Sophiſta uero monſtra parit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17937" xml:space="preserve">huiuſinodi, qualia nobis
                <lb/>
              phantaſia ſolet afferre, cum ſenſus a ſomno opprimuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17938" xml:space="preserve">Quam uero commendandus ſit Sophiſta dicant ij
                <lb/>
              qui diſcrimen inter uerum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17939" xml:space="preserve">falſum, inter uerum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17940" xml:space="preserve">ueriſimile ponere poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s17941" xml:space="preserve">Certe fucus colorum & </s>
              <s xml:id="echoid-s17942" xml:space="preserve">la-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.275-03" xlink:href="note-514.01.275-03a" xml:space="preserve">30</note>
              boris effugium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17943" xml:space="preserve">ueræ artis ignorantia eo deduxit pictores, ut uanæ oblectationi inani re ſatisfaciant.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s17944" xml:space="preserve">Credo etiam ego primum huiuſmodi genus, quòd nullius est laboris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17945" xml:space="preserve">aliquæ uoluptatis in hypogeis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17946" xml:space="preserve">cry-
                <lb/>
              ptſis, quas grottas, unde nomen habent, inuentum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17947" xml:space="preserve">uerè digna loco pictura, in qua colorum præstantia po-
                <lb/>
              tius, quam artificis manus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17948" xml:space="preserve">ingenium commendatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17949" xml:space="preserve">Excuſant ſe pictores artificioſamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17950" xml:space="preserve">rem dicunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17951" xml:space="preserve">
                <lb/>
              quaſi hieroglyficam, ſignis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17952" xml:space="preserve">monumentis præclaram, eam picturæ ſpeciem uolunt eſſe, neque omnibus datum
                <lb/>
              eſſe dicunt, poſſe aptè, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17953" xml:space="preserve">concinne eam efficere, ut picturæ ſubtilitas, partium reſponſus, ſignificationum uis
                <lb/>
              inuentionum pulcbritudo, lineamentorum tractus, concinnitas inde ſpectabilis habeatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s17954" xml:space="preserve">ſed hæc quam uere
                <lb/>
              eos excuſent, alij uideant, ſed nos ad res, non ad ſomnia intendamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s17955" xml:space="preserve">Pictura quemadmodum cætera, quæ
                <lb/>
              ab homin ibus, hoc eſt ab ratione utentibus fieri ſolent, propoſitum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17956" xml:space="preserve">intentionem habeat aliquid imitandi,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s17957" xml:space="preserve">repreſentandi, ad id propoſitum omnis compoſitio est referenda, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17958" xml:space="preserve">quemadmodum poetæ fabulis prodeſſe
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.275-04" xlink:href="note-514.01.275-04a" xml:space="preserve">40</note>
              hominibus debent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17959" xml:space="preserve">muſica ſunm ad effectum aliquem finem habere. </s>
              <s xml:id="echoid-s17960" xml:space="preserve">Ita quæ pictura imitamur, non ſolum
                <lb/>
              oculis, ſed animo aliquid utilitatis afferre oportet. </s>
              <s xml:id="echoid-s17961" xml:space="preserve">cumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17962" xml:space="preserve">pictura, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17963" xml:space="preserve">poetica uaria ſint pro rerum qualitate,
                <lb/>
              quæ triplici genere continentur, ſummo, medio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17964" xml:space="preserve">infimo, ita quæ maiestatem habent publicis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17965" xml:space="preserve">præſtan-
                <lb/>
              tißimorum operibus adhibebuntur, unde megalographia deducta eſt, quæ uero mediocribus conueniunt, ſuis
                <lb/>
              locis ponantur, quemadmodum infima docet Vitrunius ſuis locis pingenda. </s>
              <s xml:id="echoid-s17966" xml:space="preserve">Poſt dignitatis, uenuſtatisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17967" xml:space="preserve">conſide-
                <lb/>
              rationem ars adhibenda es̃t, qua rerum formas ſuis numeris abſolutas, certosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17968" xml:space="preserve">corporum fines, figuramus,
                <lb/>
              ſymmetrias, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17969" xml:space="preserve">proportiones partium inter ſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17970" xml:space="preserve">ad ccrpus relatas obſeruamus: </s>
              <s xml:id="echoid-s17971" xml:space="preserve">item actus, geſtusq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s17972" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17973" xml:space="preserve">
                <lb/>
              uiuacitatem repreſentare oportet, affectus demum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17974" xml:space="preserve">mores, quod paucorum eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17975" xml:space="preserve">nostris temporibus uix
                <lb/>
              conſideratur, in quo artis perfec̃tio eſt collocata, fines corporum ita terminare ut interminati uideantur, quiq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s17976" xml:space="preserve">ſint tam leniter, leuiterq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17977" xml:space="preserve">ducti, ut etiam intelligatur, quod non cernitur, putetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17978" xml:space="preserve">oculus ſe uidere, quod non
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.275-05" xlink:href="note-514.01.275-05a" xml:space="preserve">50</note>
              uideat (fumatam ſpeciem iſtam nostri dicunt.) </s>
              <s xml:id="echoid-s17979" xml:space="preserve">ita enim corporum quorundam ſuperficiem natura terminauit,
                <lb/>
              ut lineæ, finesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17980" xml:space="preserve">eorum tenui quadam ratione ductæ uideantur ſuauem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17981" xml:space="preserve">dulcem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17982" xml:space="preserve">teneram fugam nostri
                <lb/>
              dicerent in horizonte, ac terminatione uiſus, quemadmodum in planis, quæ optice artis diligentia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17983" xml:space="preserve">ſubtili-
                <lb/>
              tate pinguntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s17984" xml:space="preserve">Idq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17985" xml:space="preserve">quod aio eſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17986" xml:space="preserve">non eſſe uidetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17987" xml:space="preserve">maximo iudicio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17988" xml:space="preserve">experientia perficitur, igno-
                <lb/>
              rantes oblectat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17989" xml:space="preserve">ſciemes mirari facit, præterea colores, eorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17990" xml:space="preserve">compcſitiones ſubtiles, efficacesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17991" xml:space="preserve">uirorũ
                <lb/>
              imitationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17992" xml:space="preserve">ſplendores, teneritudinemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s17993" xml:space="preserve">membrorum muliebrium & </s>
              <s xml:id="echoid-s17994" xml:space="preserve">effectam, ſed parum expreſſam mu-
                <lb/>
              ſculorum partitionem carne ita rectè ueſtitam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17995" xml:space="preserve">tectam, ut ſubeſſe ſentiantur muſculi, qui in uirili cor-
                <lb/>
              pore, ita ſub pannis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17996" xml:space="preserve">ueſtibus corpus eſſe intelligatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17997" xml:space="preserve">nuditatem in ueſtitu oſtendamus, flexus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17998" xml:space="preserve">ſtriæ
                <lb/>
              ſuauiter ducantur nihil effic ientes, quod uenustate careat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s17999" xml:space="preserve">rem non repreſentet ut est, proxima uel remota,
                <lb/>
              directa uel abſcedens, alta uel depreſſa, uiſus demum conueniens ratio habeatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s18000" xml:space="preserve">Sed mens nostra non est
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.275-06" xlink:href="note-514.01.275-06a" xml:space="preserve">60</note>
              hoc loco diffuſius hæc pertractare, neque de alijs orn amentis agere, cuiuſmodi ſunt obeliſci, pyramides, ſepul-</s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>