276244LIBER
chra, tituli, columnæ, quarum rerum deſcriptiones, ex ueterum monumentis deſumptæ, iam typis excuſæ,
omnibus notæ ſunt, de quibus etiam Albert. lib. nono. de coloribus autem, de quibus agit Vitru. hoc capite
postea ſuo loco dicam.
omnibus notæ ſunt, de quibus etiam Albert. lib. nono. de coloribus autem, de quibus agit Vitru. hoc capite
postea ſuo loco dicam.
De marmore, quomodo paretur ad tectoria. Cap. VI.
MArmor non eodem genere omnibus regionibus procreatur, ſed quibuſdam locis glebæ,
(ut ſalis) micas perlucidas habentes naſcuntur, quæ contuſæ, & molitæ præſtant tecto-
1110 rijs, & coronarijs operibus utilitatem. Quibus autem locis hæ copiæ non ſunt cæmenta
marmorea, ſiue aſſulæ dicuntur, quæ marmorarij ex operibus deijciunt, pilis ferreis con-
tunduntur, cribrisq́; excernuntur. Eæ autem excretiæ tribus generibus ſeponuntur, & quæ pars gran-
dior fuerit, (quemadmodum ſupra ſcriptum eſt,) arenato primum cũ calce inducitur, deinde ſequẽs,
ac tertio, quæ ſubtilior fuerit. Quibus inductis, & diligenti tectoriorum fricatione læuigatis, de co-
loribus ratio habeatur, uti in his perlucentes habeant ſplendores, quorum hæc erit differentia &
apparatio.
(ut ſalis) micas perlucidas habentes naſcuntur, quæ contuſæ, & molitæ præſtant tecto-
1110 rijs, & coronarijs operibus utilitatem. Quibus autem locis hæ copiæ non ſunt cæmenta
marmorea, ſiue aſſulæ dicuntur, quæ marmorarij ex operibus deijciunt, pilis ferreis con-
tunduntur, cribrisq́; excernuntur. Eæ autem excretiæ tribus generibus ſeponuntur, & quæ pars gran-
dior fuerit, (quemadmodum ſupra ſcriptum eſt,) arenato primum cũ calce inducitur, deinde ſequẽs,
ac tertio, quæ ſubtilior fuerit. Quibus inductis, & diligenti tectoriorum fricatione læuigatis, de co-
loribus ratio habeatur, uti in his perlucentes habeant ſplendores, quorum hæc erit differentia &
apparatio.
Supra mentionem fecerat de arenato, &
marmorato, nil autem docuerat qua ratione marmor ad tectoria
ræpararetur: ne igitur id deſideraretur hoc loco explicat. facilis huius ratio eſt, & a Vitr. ſatis expedita.
2220ræpararetur: ne igitur id deſideraretur hoc loco explicat. facilis huius ratio eſt, & a Vitr. ſatis expedita.
De coloribus, & primum de ochra. Cap. VII.
COlores alij ſunt, qui per ſe certis locis procreantur, &
inde fodiuntur, nonnulli ex
alijs rebus tractationibus, aut mixtionum temperaturis compoſiti perficiuntur, uti præ-
ſtent eandem in operibus utilitatem. Primum autem exponemus, quæ per ſe naſcentia fo-
diuntur, uti quod græcè ochra dicitur. Hæc uero multis locis (ut etiam in Italia) in-
uenitur, ſed quæ fuerat optima, Attica, ideo nunc non habetur, quod Athenis argenti fodinæ cum
habuerunt familias, tunc ſpecus ſub terra fodiebantur ad argentum inueniendum. Cum ibi uena fortè
inueniretur, nihilominus uti argentum proſequebantur. Itaque antiqui egregia copia ſilis ad politio-
nes operum ſunt uſi. Item rubricæ copioſæ multis locis eximunt, ſed optimæ paucis, uti Ponto, Sino-
3330 pe, & Aegypto, in Hiſpania Balearibus, non minus etiam Lemno, cuius inſulæ uectigalia Athenienſi-
bus ſenatus populusq́; Rom. conceſsit fruenda. Parætonium uero ex ipſis locis, unde foditur habet no
men. Eadem ratione Melinum, quòd eius uis metalli inſulę Cycladi Melo dicitur eſſe. Creta uiridis
item pluribus locis naſcitur, ſed optima Smyrnæ. Hanc autem Græci theodotion uocant, quod Theo-
dotus nomine fuerat, cuius in fundo id genus cretæ primum eſt inuentum. Auripigmentum, quod
arſenicum Græcè dicitur, foditur Ponto. Sandaraca item pluribus locis, ſed optima Ponto, proximè
flumen Hypanim habet metallum. Alijs locis ut inter Magneſię, & Epheſi fines ſuntloci unde ef-
foditur parata, quam nec molere, nec cernere opus eſt, ſed ſic eſt ſubtilis, quemadmodum ſi qua eſt
manu contuſa, & ſubcreta.
alijs rebus tractationibus, aut mixtionum temperaturis compoſiti perficiuntur, uti præ-
ſtent eandem in operibus utilitatem. Primum autem exponemus, quæ per ſe naſcentia fo-
diuntur, uti quod græcè ochra dicitur. Hæc uero multis locis (ut etiam in Italia) in-
uenitur, ſed quæ fuerat optima, Attica, ideo nunc non habetur, quod Athenis argenti fodinæ cum
habuerunt familias, tunc ſpecus ſub terra fodiebantur ad argentum inueniendum. Cum ibi uena fortè
inueniretur, nihilominus uti argentum proſequebantur. Itaque antiqui egregia copia ſilis ad politio-
nes operum ſunt uſi. Item rubricæ copioſæ multis locis eximunt, ſed optimæ paucis, uti Ponto, Sino-
3330 pe, & Aegypto, in Hiſpania Balearibus, non minus etiam Lemno, cuius inſulæ uectigalia Athenienſi-
bus ſenatus populusq́; Rom. conceſsit fruenda. Parætonium uero ex ipſis locis, unde foditur habet no
men. Eadem ratione Melinum, quòd eius uis metalli inſulę Cycladi Melo dicitur eſſe. Creta uiridis
item pluribus locis naſcitur, ſed optima Smyrnæ. Hanc autem Græci theodotion uocant, quod Theo-
dotus nomine fuerat, cuius in fundo id genus cretæ primum eſt inuentum. Auripigmentum, quod
arſenicum Græcè dicitur, foditur Ponto. Sandaraca item pluribus locis, ſed optima Ponto, proximè
flumen Hypanim habet metallum. Alijs locis ut inter Magneſię, & Epheſi fines ſuntloci unde ef-
foditur parata, quam nec molere, nec cernere opus eſt, ſed ſic eſt ſubtilis, quemadmodum ſi qua eſt
manu contuſa, & ſubcreta.
Colorum differentias primum ponit Vitr.
mox temperaturas.
Colorum aliqui ſunt natiui, alij facticij:
ex
4440 natiuis alij ſine ulla præparatione, & tritura ſunt ad opus utiles, alij aliquo modo temperantur. Sunt autem
natiui colores, qui fodiuntur, & ut uulgus uocat minerales, ut ſinopis, rubrica, parætonium, erethria, & au-
ripigmentum. de ijs Vitr. cap. ſeptimo, octauo, & nono loquitur, docetq́; quibus in locis optimi reperiãtur, &
quaratione, aliqui ex ijs temperentur. Facticij ſunt, quimixtura, & arte finguntur ad maiorem rerum
expreßionem inuenti, de quibus reliquis capitibus mentio fit. Ochra, noſtris etiam ochrea dicitur, & terra
gialla, idest lutea. hæc uſta fit rubra, & pro fundo ea pictores utuntur ochræ non ustæ. Fundus enim & um-
bra obſcuriori colore eſſe debet. Videtur autem quod Græcè ochra eſt, ſil latinè dici. Nam cum Vitru.
hoc capite rationem reddit, cur ochræ optimæideſt Atticæ copia non haberetur ſuis temporibus, commutato
uerbo ochræ in ſilem, ait; itaque antiqui egregia copia ſilis ad politionem operum ſunt uſi, nos uero ex tam
manifeſta Vitruuij lectione non quæremus anſam ex aliorum dictis contendendi; cum & quid ſit ochra, &
5550 unde ueniat, iam notum omnibus habeatur. Rubrica optima Sinopi inuenta, & primum in Ponto inde nomen
a Sinope urbe, naſcitur & Aegypto, Balearibus, Aphrica, ſed optima in Lemno, & in Cappadocia effoſſa ex
ſpeluncis. Quæ ſaxis adhæſit, excellit: glebis ſuus colos. extra maculoſus. Hacq́; uſi ſunt ueteres ad ſplen-
dorem. Rubrica autem eſt terra rubra, qua pictores, & fabri materiarij utuntur, mylton Græcè dicitur. Pa-
rætonium uero dicitur a loco Aegypti, unde foditur. Plinius lib. 35. cap. ult. ſcribit ex ſpuma maris ſolidata
cum limo è candidis coloribus pinguiſſimum, & tectorijs tenacißimum propter liuorem candidum. uult Plinius
parætonium eſſe. Eadem ratione melinum, meliam uocat Theophr. optimum in Melo inſula, unde nomen ſum
pſit. Quod ſi alterius coloris eſſe Melinum dicatur, ut gilui, & lutei, puto ego cum ſua natura candidum ſit,
poſſe commodè aliqua temperatura, & mixtione alios colores ſubire, ac magis in hunc quàm in illum uerti.
Creta uiridis, ut ait Phil. ea intelligitur, quam Veneti terram uiridem uocant, fortè, & Verdettum montanum,
66604440 natiuis alij ſine ulla præparatione, & tritura ſunt ad opus utiles, alij aliquo modo temperantur. Sunt autem
natiui colores, qui fodiuntur, & ut uulgus uocat minerales, ut ſinopis, rubrica, parætonium, erethria, & au-
ripigmentum. de ijs Vitr. cap. ſeptimo, octauo, & nono loquitur, docetq́; quibus in locis optimi reperiãtur, &
quaratione, aliqui ex ijs temperentur. Facticij ſunt, quimixtura, & arte finguntur ad maiorem rerum
expreßionem inuenti, de quibus reliquis capitibus mentio fit. Ochra, noſtris etiam ochrea dicitur, & terra
gialla, idest lutea. hæc uſta fit rubra, & pro fundo ea pictores utuntur ochræ non ustæ. Fundus enim & um-
bra obſcuriori colore eſſe debet. Videtur autem quod Græcè ochra eſt, ſil latinè dici. Nam cum Vitru.
hoc capite rationem reddit, cur ochræ optimæideſt Atticæ copia non haberetur ſuis temporibus, commutato
uerbo ochræ in ſilem, ait; itaque antiqui egregia copia ſilis ad politionem operum ſunt uſi, nos uero ex tam
manifeſta Vitruuij lectione non quæremus anſam ex aliorum dictis contendendi; cum & quid ſit ochra, &
5550 unde ueniat, iam notum omnibus habeatur. Rubrica optima Sinopi inuenta, & primum in Ponto inde nomen
a Sinope urbe, naſcitur & Aegypto, Balearibus, Aphrica, ſed optima in Lemno, & in Cappadocia effoſſa ex
ſpeluncis. Quæ ſaxis adhæſit, excellit: glebis ſuus colos. extra maculoſus. Hacq́; uſi ſunt ueteres ad ſplen-
dorem. Rubrica autem eſt terra rubra, qua pictores, & fabri materiarij utuntur, mylton Græcè dicitur. Pa-
rætonium uero dicitur a loco Aegypti, unde foditur. Plinius lib. 35. cap. ult. ſcribit ex ſpuma maris ſolidata
cum limo è candidis coloribus pinguiſſimum, & tectorijs tenacißimum propter liuorem candidum. uult Plinius
parætonium eſſe. Eadem ratione melinum, meliam uocat Theophr. optimum in Melo inſula, unde nomen ſum
pſit. Quod ſi alterius coloris eſſe Melinum dicatur, ut gilui, & lutei, puto ego cum ſua natura candidum ſit,
poſſe commodè aliqua temperatura, & mixtione alios colores ſubire, ac magis in hunc quàm in illum uerti.
Creta uiridis, ut ait Phil. ea intelligitur, quam Veneti terram uiridem uocant, fortè, & Verdettum montanum,