281249
M.VITR V VII DE
ARCHITE CTVRA
LIBER OCTAVVS.
ARCHITE CTVRA
LIBER OCTAVVS.
Proœmium.
1110
DE ſeptem ſapientibus Thales Mileſius omnium rerum principium aquam eſt
proſeſſus, Heraclitus ignem, Magorum ſacerdotes aquam, & ignem, Eu-
ripides auditor Anaxagoræ, quem philoſophum Athenienſes ſcenicum
appellauerunt, aera, & terram, eamq́; ex cœleſtium imbrium conceptioni-
bus inſeminatam, fœtus gentium, & omnium animalium in mundo pro-
creauiſſe: & quæ ex ea eſſent prognata cum diſſoluerentur, temporum ne-
ceſsitate coactam in eadem redire, quæq; de aere naſcerentur item in cœ-
2210 li regiones reuerti, neque interitiones recipere, ſed diſſolutione mutata in
eandem recidere, in qua antè fuerant proprietatem. Pythagoras uero Em-
pedocles, Epicharmus, alijq́; Phyſici, & Philoſophi hæc principia quatuor eſſe propoſuerunt, aerem,
ignem, aquam, terram, eorumq́; inter ſe cohærentes naturali figuratione ex generum diſcriminibus
eſſicere qualitates. Animaduertimus uero non ſolum naſcentia, ſed etiam res omnes non ali ſine eo-
rum poteſtate, neque creſcere, neque tueri. Namque corpora ſine ſpiritu redundantia non poſſunt
habere uitam, niſiaer influens cum incremento fecerit auctus, & remiſsiones continenter. Caloris
uero ſinon fuerit in corpore iuſta comparatio, non erit ſpiritus animalis, neque erectio firma, cibiq́;
uires non poterunt habere concoctionis temperaturam. Item ſi non terreſtri cibo membra co rporis
alantur, deficerẽtur, & ita a terreni principij mixtione erunt deſerta. Animalia uero ſi fuerint ſine hu
3330 moris poteſtate, exanguinata, & exucta a principiorum liquore interareſcent.
proſeſſus, Heraclitus ignem, Magorum ſacerdotes aquam, & ignem, Eu-
ripides auditor Anaxagoræ, quem philoſophum Athenienſes ſcenicum
appellauerunt, aera, & terram, eamq́; ex cœleſtium imbrium conceptioni-
bus inſeminatam, fœtus gentium, & omnium animalium in mundo pro-
creauiſſe: & quæ ex ea eſſent prognata cum diſſoluerentur, temporum ne-
ceſsitate coactam in eadem redire, quæq; de aere naſcerentur item in cœ-
2210 li regiones reuerti, neque interitiones recipere, ſed diſſolutione mutata in
eandem recidere, in qua antè fuerant proprietatem. Pythagoras uero Em-
pedocles, Epicharmus, alijq́; Phyſici, & Philoſophi hæc principia quatuor eſſe propoſuerunt, aerem,
ignem, aquam, terram, eorumq́; inter ſe cohærentes naturali figuratione ex generum diſcriminibus
eſſicere qualitates. Animaduertimus uero non ſolum naſcentia, ſed etiam res omnes non ali ſine eo-
rum poteſtate, neque creſcere, neque tueri. Namque corpora ſine ſpiritu redundantia non poſſunt
habere uitam, niſiaer influens cum incremento fecerit auctus, & remiſsiones continenter. Caloris
uero ſinon fuerit in corpore iuſta comparatio, non erit ſpiritus animalis, neque erectio firma, cibiq́;
uires non poterunt habere concoctionis temperaturam. Item ſi non terreſtri cibo membra co rporis
alantur, deficerẽtur, & ita a terreni principij mixtione erunt deſerta. Animalia uero ſi fuerint ſine hu
3330 moris poteſtate, exanguinata, & exucta a principiorum liquore interareſcent.
Inquit Ariſtoteles nutriri nos ex his rebus, ex quibus conſtamus, ideo quatuor principia, quœ elementa
uocant, neceſſaria ſunt ad uitam bominum, & animalium, his enim constamus,his omnia quoque alia cor-
pora ſunt compoſita, nec eſt quod nunc pbiloſophemur, cum Architecto ea ſint ſatis quœ a Vitru. dicuntur.
uocant, neceſſaria ſunt ad uitam bominum, & animalium, his enim constamus,his omnia quoque alia cor-
pora ſunt compoſita, nec eſt quod nunc pbiloſophemur, cum Architecto ea ſint ſatis quœ a Vitru. dicuntur.
Igitur diuina mens, quæ propriè neceſſaria eſſent gentibus, non conſtituit difficilia &
cara, uti ſunt
margaritæ, aurum, argentum, cæteraq; , quæ nec corpus, nec natura deſiderat, ſed ſine quibus mor-
talium uita non poteſt eſſe tuta, effudit ad manum parata per omnem mundum. Itaque ex his, ſi
quid forte deſit in corpore ſpiritus ad reſtituendum aer deſignatus id præſtat. Apparatus autem ad
auxilia caloris, Solis impetus, & ignis inuentus, tutiorem efficit uitam. Item terrenus fructus eſca-
rum præſtans copia, ſuperuacuis deſiderationibus alit, & nutrit animalia paſcendo continenter. Aqua
uero non ſolum potus, ſed infinitas uſui præbendo neceſsitates, gratas, (quòd eſt gratuita) præſtat
4440 utilitates, ex eo etiam qui ſacerdotia gerunt moribus Aegyptioum, oſtendunt omnes res ex liquoris
poteſtate conſiſtere. Itaque cum hydriam tegunt, quæ ad templum, ædemq́; iuſta religione refertur,
tunc in terra procũbentes, manibus ad cœlum ſublatis, inuẽtionibus gratias agunt diuinæ benignitatis.
margaritæ, aurum, argentum, cæteraq; , quæ nec corpus, nec natura deſiderat, ſed ſine quibus mor-
talium uita non poteſt eſſe tuta, effudit ad manum parata per omnem mundum. Itaque ex his, ſi
quid forte deſit in corpore ſpiritus ad reſtituendum aer deſignatus id præſtat. Apparatus autem ad
auxilia caloris, Solis impetus, & ignis inuentus, tutiorem efficit uitam. Item terrenus fructus eſca-
rum præſtans copia, ſuperuacuis deſiderationibus alit, & nutrit animalia paſcendo continenter. Aqua
uero non ſolum potus, ſed infinitas uſui præbendo neceſsitates, gratas, (quòd eſt gratuita) præſtat
4440 utilitates, ex eo etiam qui ſacerdotia gerunt moribus Aegyptioum, oſtendunt omnes res ex liquoris
poteſtate conſiſtere. Itaque cum hydriam tegunt, quæ ad templum, ædemq́; iuſta religione refertur,
tunc in terra procũbentes, manibus ad cœlum ſublatis, inuẽtionibus gratias agunt diuinæ benignitatis.
Repetit Vitr.
quœ ſecundo libro commemorauit, ſed alia intentione, Mam ſecundo uolumine querebat ef-
fectus uarios, qui fiunt in rebus uaria principiorum permixtione, quales ſunt in calce, in lateribus, in arena,
in lapidibus, & in arboribus: hic uero de ui, & uſu aquæ tractare proponit. Certè uero habet unde uolu-
mina bæc ornet Vitr. cum de aquis agat. Nam quemadmodum aurum, margaritæ, lapidesq́; precioſæ res ſunt
ob raritatem, quanquam natura illis parum indiget; ita aqua precioſa eſt ob neceſſitatem, & uſum. Vn-
de non immerito, & philoſophi, & poetæ, & ſacerdotes aquæ uſum celebrauere. Quoniam uero urbs Romæ
5550 longe alias urbes ſuperauit magnificentia, cura, & opere in ducendis aquis; ideo Vitr. præter uniuerſalem,
& communem aquarum uſum, ut hac quoque parte Romanis ſatisfaciat, ſeparatim huic operi librum dedi-
cauit, in quo & de natura & de uſu aquarum loquitur. De natur a in ſecundo tertio & quarto capite: de uſu
primo, & cæteris. Quod ad natur am pertinet, abſoluitur in enarrand is aquarum proprietatibus, uiribus,
qualitatibus, delectabilem hiſtoriam perſequendo. Quod uero ad uſum ſpectat, agit de inuentione aquarum
de electione, de ductione, de conſeruatione. Inuentioni primum caput dedicatur, electioni quintum, nam non
ſatis eſt aquas naturalibus indicijs, alijsq́; experimentis inuenire, ſed neceſſe eſt bonas, & ſalubres eligere.
Ducendis & ſeruandis ſextum, & ſeptimum caput tribuitur, docetq́; librare aquas, inſtrumentaq́; struit ad
id apta, & idonea, & ducendi modos oſtendit: & ita octauum abſoluit uolumen, quod ego ſuis locis, ſine di-
gre{ſS}ioribus exponam breuiter, & ſine ſuco.
6660fectus uarios, qui fiunt in rebus uaria principiorum permixtione, quales ſunt in calce, in lateribus, in arena,
in lapidibus, & in arboribus: hic uero de ui, & uſu aquæ tractare proponit. Certè uero habet unde uolu-
mina bæc ornet Vitr. cum de aquis agat. Nam quemadmodum aurum, margaritæ, lapidesq́; precioſæ res ſunt
ob raritatem, quanquam natura illis parum indiget; ita aqua precioſa eſt ob neceſſitatem, & uſum. Vn-
de non immerito, & philoſophi, & poetæ, & ſacerdotes aquæ uſum celebrauere. Quoniam uero urbs Romæ
5550 longe alias urbes ſuperauit magnificentia, cura, & opere in ducendis aquis; ideo Vitr. præter uniuerſalem,
& communem aquarum uſum, ut hac quoque parte Romanis ſatisfaciat, ſeparatim huic operi librum dedi-
cauit, in quo & de natura & de uſu aquarum loquitur. De natur a in ſecundo tertio & quarto capite: de uſu
primo, & cæteris. Quod ad natur am pertinet, abſoluitur in enarrand is aquarum proprietatibus, uiribus,
qualitatibus, delectabilem hiſtoriam perſequendo. Quod uero ad uſum ſpectat, agit de inuentione aquarum
de electione, de ductione, de conſeruatione. Inuentioni primum caput dedicatur, electioni quintum, nam non
ſatis eſt aquas naturalibus indicijs, alijsq́; experimentis inuenire, ſed neceſſe eſt bonas, & ſalubres eligere.
Ducendis & ſeruandis ſextum, & ſeptimum caput tribuitur, docetq́; librare aquas, inſtrumentaq́; struit ad
id apta, & idonea, & ducendi modos oſtendit: & ita octauum abſoluit uolumen, quod ego ſuis locis, ſine di-
gre{ſS}ioribus exponam breuiter, & ſine ſuco.