Vitruvius, De architectura libri decem, 1567
page |< < (251) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div648" type="section" level="2" n="122">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s18656" xml:space="preserve">
                <pb o="251" file="514.01.283" n="283" rhead="OCTAVVS."/>
              locaturm fuerit in ea ſoſſura, in ſequenti autem die de eo aqua expreſſa erit, ſigniſicabit eum locum
                <lb/>
              habere copiam. </s>
              <s xml:id="echoid-s18657" xml:space="preserve">Non minus ſi lucerna concinnata, oleiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18658" xml:space="preserve">plena, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18659" xml:space="preserve">accenſa in eo loco operta fuerit
                <lb/>
              collocata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18660" xml:space="preserve">poſtero die non erit exucta, ſi habuerit reliquias olei, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18661" xml:space="preserve">ellychnij, ipſaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18662" xml:space="preserve">humida inuenietur
                <lb/>
              indicabit eum locum habere aquam: </s>
              <s xml:id="echoid-s18663" xml:space="preserve">ideo quod omnis tepor ad ſe ducit humores. </s>
              <s xml:id="echoid-s18664" xml:space="preserve">Ita in eo loco ignis
                <lb/>
              ſi ſactus ſuerit & </s>
              <s xml:id="echoid-s18665" xml:space="preserve">percaleſacta terra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18666" xml:space="preserve">aduſta, uaporem nebuloſum ex ſe ſuſcitau erit, is locus habebit
                <lb/>
              aquam. </s>
              <s xml:id="echoid-s18667" xml:space="preserve">Cum hæc ita erunt pertentata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18668" xml:space="preserve">quæ ſupra ſcripta ſunt ſigna inuenta, tum deprimendus eſt
                <lb/>
              puteus in eo loco: </s>
              <s xml:id="echoid-s18669" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s18670" xml:space="preserve">ſi caput erit aquæ inuentum, plures ſunt circa fodiendi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18671" xml:space="preserve">per ſpecus in unum
                <lb/>
              locum. </s>
              <s xml:id="echoid-s18672" xml:space="preserve">omnes conducendi. </s>
              <s xml:id="echoid-s18673" xml:space="preserve">Hæc autem maximè in montibus & </s>
              <s xml:id="echoid-s18674" xml:space="preserve">regionibus ſeptentrionalibus ſunt
                <lb/>
              quærenda, eò quòd in his & </s>
              <s xml:id="echoid-s18675" xml:space="preserve">ſuauiora & </s>
              <s xml:id="echoid-s18676" xml:space="preserve">ſalubriora, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18677" xml:space="preserve">copioſiora inueniuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s18678" xml:space="preserve">auerſi enim ſunt Solis
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.283-01" xlink:href="note-514.01.283-01a" xml:space="preserve">10</note>
              curſui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18679" xml:space="preserve">in his locis primum crebræ ſunt arbores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18680" xml:space="preserve">ſyluoſæ, ipſiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18681" xml:space="preserve">montes ſuas habent umbras ob-
                <lb/>
              ſtantes, ut radij Solis non directi perueniant ad terram, nec poſsint humores exugere. </s>
              <s xml:id="echoid-s18682" xml:space="preserve">Interualla
                <lb/>
              quoque montium maximè recipiunt imbres, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18683" xml:space="preserve">propter ſyluarum crebritatem, niues ibi ab umbris ar-
                <lb/>
              borum & </s>
              <s xml:id="echoid-s18684" xml:space="preserve">montium diutius conſeruantur, deinde liquatæ per terræ uenas percolantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s18685" xml:space="preserve">ita perueniunt
                <lb/>
              ad inſimas montium radices, e quibus profluentes ſontium erumpunt fluctus. </s>
              <s xml:id="echoid-s18686" xml:space="preserve">Campeſtribus autem
                <lb/>
              locis contrario non poſſunt haberi copiæ quę & </s>
              <s xml:id="echoid-s18687" xml:space="preserve">ſi ſint non poſſunt habere ſalubritatem, quod Solis
                <lb/>
              uehemens impetus propter nullam obſtantiam umbrarum eripit exhauriendo feruens ex planitie cam-
                <lb/>
              porum humorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18688" xml:space="preserve">ſi quæ ibi ſunt a quę apparentes, ex his quod eſt leuiſsimum, tenuiſsimumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18689" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s18690" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ſubtili ſalubritate aer auocatus diſsipat in impetum cœli, quæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18691" xml:space="preserve">grauiſsimæ, duræq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s18692" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18693" xml:space="preserve">in ſuaues
                <lb/>
              ſunt partes, eæ in fontibus campeſtribus reliquuntur.</s>
              <s xml:id="echoid-s18694" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s18695" xml:space="preserve">Non ſemper natur a fluuiorum magnitudine, ſontiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18696" xml:space="preserve">crebritate, aut apertis inditijs aquarum copias
                <lb/>
              ſubministrat, ſed ſæpe inter terræ uiſcera tanquam ſanguinem in uenis aquas colligit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18697" xml:space="preserve">per latentes locos
                <lb/>
              ducit, quare cum deſideremus id nos induſtria inuenire, quod natura reconditum tenet, monemur a Vitruuio
                <lb/>
              quibus experimentis id tentare liceat, quòd ut ſacillimum eſt in Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s18698" xml:space="preserve">ita ad unguem pulcherrimè obſerua-
                <lb/>
              tum est a plinio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18699" xml:space="preserve">Palladio, alijsq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18700" xml:space="preserve">auctoribus, qui integrum fere uolumen hoc a Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s18701" xml:space="preserve">in ſua ſcripta
                <lb/>
              tranſtulere .</s>
              <s xml:id="echoid-s18702" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div654" type="section" level="2" n="123">
            <head xml:id="echoid-head131" xml:space="preserve">De aqua imbrium, eius{q́ue} uirtutibus. Cap. II.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s18703" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">ITaqve</emph>
              quæ ex imbribus aqua colligitur, ſalubriores habet uirtutes, eo quod eligitur ex
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.283-03" xlink:href="note-514.01.283-03a" xml:space="preserve">30</note>
              omnibus ſontibus leuiſsimis, ſubtilibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18704" xml:space="preserve">tenuitatibus, deinde per aeris exercitationem
                <lb/>
              percolata tempeſtatibus liqueſcendo peruenit ad terram.</s>
              <s xml:id="echoid-s18705" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s18706" xml:space="preserve">Cum ſupra dixerit teporem ad ſe trahere humores, oſtenderitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18707" xml:space="preserve">campestres aquas ideo inſalu-
                <lb/>
              bres, quod leuiſſimam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18708" xml:space="preserve">tenuiſſimam eorum partem in aerem Sol attrahat, grauiſſimas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18709" xml:space="preserve">duras retinquat.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s18710" xml:space="preserve">huiuſmodi occaſione ductus de aqua imbrium agit, cuius ſalubritatem oſtendit ex eo, quòd fit ex tenuißimis
                <lb/>
              fontium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18711" xml:space="preserve">ſubtilißimis uaporibus in cœlum traεtis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18712" xml:space="preserve">inde ad terram percolatis, exercitatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18713" xml:space="preserve">motu
                <lb/>
              aeris. </s>
              <s xml:id="echoid-s18714" xml:space="preserve">Sed Ariſtoteles pluuiam fieri dixit certè ex uaporibus in ſublime Solis impetu raptis, ſed non exerci-
                <lb/>
              tatione aeris percolatis, dum tempeſtatibus liqueſcendo perueniunt ad terram, uerum ad partem frigidiorem
                <lb/>
              aeris tractos uapores dicit, qui ubi frigus ſentiunt, condenſantur in nubes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18715" xml:space="preserve">cum nimio frigore adhuc denſen
                <lb/>
              tur constringuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18716" xml:space="preserve">craſſiores fiunt, unde pondere ſuo in terram cadunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s18717" xml:space="preserve">Sed Vitruuio hæc, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18718" xml:space="preserve">alia
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.283-04" xlink:href="note-514.01.283-04a" xml:space="preserve">40</note>
              concedamus.</s>
              <s xml:id="echoid-s18719" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s18720" xml:space="preserve">Etiamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s18721" xml:space="preserve">non crebriter in campis confluunt imbres, ſed in montibus, aut ad ipſos mótes, ideo quod
                <lb/>
              humores ex terra matutino Solis ortu moti, cum ſunt egreſsi, in quamcunque partem cœli ſunt pro-
                <lb/>
              clinati, trudunt aera, deinde cum ſunt moti propter uacuitatem loci, poſt ſe recipiunt aeris ruentes
                <lb/>
              undas, Aer autem cum ruit trudens quocunque humorem præuium, ſpiritus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18722" xml:space="preserve">impetus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18723" xml:space="preserve">undas
                <lb/>
              creſcentes facit uentorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s18724" xml:space="preserve">a uentis autem quocunque ſeruntur humores conglobati ex ſontibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18725" xml:space="preserve">
                <lb/>
              fluminibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18726" xml:space="preserve">paludibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18727" xml:space="preserve">pelago, cum ruit tepore Solis continguntur, exhauriuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18728" xml:space="preserve">ita tolluntur in
                <lb/>
              altitudinem nubes: </s>
              <s xml:id="echoid-s18729" xml:space="preserve">eæ deinde cum aeris unda nitentes, cum perueniunt ad montes, ab eorum offenſa,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s18730" xml:space="preserve">procellis propter plenitatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18731" xml:space="preserve">grauitatem liqueſcendo diſperguntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18732" xml:space="preserve">ita diffunduntur in terras.</s>
              <s xml:id="echoid-s18733" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s18734" xml:space="preserve">Nos primo libro, cum de uentis ageret Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s18735" xml:space="preserve">uniuerſam materiam deuentis explicauimus, quæ hic de im-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.283-05" xlink:href="note-514.01.283-05a" xml:space="preserve">50</note>
              brium generatione dicuntur, in Vitr, ſunt facilia, modo intelligas, non tam obiectu montium nubes conden-
                <lb/>
              ſari, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18736" xml:space="preserve">pluuiam liqueſcere, quàm ex loci frigiditate. </s>
              <s xml:id="echoid-s18737" xml:space="preserve">imbrium igitur materies uapor eſt humentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18738" xml:space="preserve">cali-
                <lb/>
              dæ naturæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s18739" xml:space="preserve">efficiens cauſa Solis, aut ſyderum calor. </s>
              <s xml:id="echoid-s18740" xml:space="preserve">modus est attenuatio uaporum; </s>
              <s xml:id="echoid-s18741" xml:space="preserve">locus es̃t frigidior ae-
                <lb/>
              ris pars, in qua denſantur uapores, finis eſt, ut lerra omnium parens fœundetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s18742" xml:space="preserve">Quàm uero, quæ dixi uera
                <lb/>
              ſint, oſtendit Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s18743" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s18744" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Vaporem</emph>
              autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18745" xml:space="preserve">nebulas & </s>
              <s xml:id="echoid-s18746" xml:space="preserve">humores ex terra naſci, hæc uidetur efficere ratio, quod ea habet
                <lb/>
              in ſe & </s>
              <s xml:id="echoid-s18747" xml:space="preserve">calores ſeruidos; </s>
              <s xml:id="echoid-s18748" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s18749" xml:space="preserve">ſpiritus immanes, reſrigerationesq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s18750" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18751" xml:space="preserve">aquarum magnam multitudinem,
                <lb/>
              ex eo cum reſrigeratur noctu, ucntorum ſlatus oriuntur, per tenebras, & </s>
              <s xml:id="echoid-s18752" xml:space="preserve">ab humidis locis egrediun-
                <lb/>
              tur in altitudinem nubes, Sol oriens impetu tangit orbem terræ, tum aer ab Sole percalefctus cum
                <lb/>
              roribus ex terra tollit humores.</s>
              <s xml:id="echoid-s18753" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">60</note>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>