De aquis calidis, & quas habeant uires a diuer ſis met allis prodeuntes,
& de uariorum fontium, fluminum, lacuumg natu-ra. Cap. 111.
& de uariorum fontium, fluminum, lacuumg natu-ra. Cap. 111.
SVnt etiam nonnulli fontes calidi ex quibus profluit aqua ſapore optimo, quæ in
1110 potione ita eſt ſuauis, uti nec fontanalis ab Camœnis, nec Martia ſaliens deſide-
retur .
1110 potione ita eſt ſuauis, uti nec fontanalis ab Camœnis, nec Martia ſaliens deſide-
retur .
Dixerat Vitr.
nullas aquas naturaliter calidas eſſe cum dixit, {calidæ aquæ nulla eſt pro-
prietas} oſtenderatq́; unde calorem conciperent, ſcilicet a canalibus per quos tranſirent ignem continenti-
bus ex aliqua materia, non eſſe autem calidas natura, argumento illo probauerat, quod calor in his diu non
poſſit permanere: ſaporem, odorem, & colorem, quem ex locorum, quos percurrunt natura conceperint, ideo
retinere, quod in earum raritate bene intinctus, & permixtus ſit color, odor, & ſapor, unde non facile tolli
poteſt. Harum igitur rerum occaſione de aquis calidis agit, deq́; earum facultatibus, & de aquarum proprie-
tatibus. Calidas autem quaſdam boni ſaporis eſſe ait, ita ut fontanalis aqua non deſideretur ab Camœnis,
2220 nec Martia ſaliens, aquam a fontibus luci Camœnarum, qui fuit extra portam capenam, intelligit, curn dicit
{fontanalene ab Camœnis. } Aquæ uero Martiæ uia Valeria conceptæ ductus ſuper portam exquilnam
ad thermas Diocletiani deductus eſt, prius tamen a Nerua fuerat in Cœlium, & Auentinum montes deriuata.
prietas} oſtenderatq́; unde calorem conciperent, ſcilicet a canalibus per quos tranſirent ignem continenti-
bus ex aliqua materia, non eſſe autem calidas natura, argumento illo probauerat, quod calor in his diu non
poſſit permanere: ſaporem, odorem, & colorem, quem ex locorum, quos percurrunt natura conceperint, ideo
retinere, quod in earum raritate bene intinctus, & permixtus ſit color, odor, & ſapor, unde non facile tolli
poteſt. Harum igitur rerum occaſione de aquis calidis agit, deq́; earum facultatibus, & de aquarum proprie-
tatibus. Calidas autem quaſdam boni ſaporis eſſe ait, ita ut fontanalis aqua non deſideretur ab Camœnis,
2220 nec Martia ſaliens, aquam a fontibus luci Camœnarum, qui fuit extra portam capenam, intelligit, curn dicit
{fontanalene ab Camœnis. } Aquæ uero Martiæ uia Valeria conceptæ ductus ſuper portam exquilnam
ad thermas Diocletiani deductus eſt, prius tamen a Nerua fuerat in Cœlium, & Auentinum montes deriuata.
Haec autem perficiuntur a natura his rationibus.
Cum in imo per alumen, aut bitumen, ſeu ſul-
phurignis excitatur, ardore percandefacit terram, quæ eſt circa ſe, ſupra ſe autem feruidum emittit
in ſuperiora loca uaporem, & ita ſi qui in his locis, qui ſunt ſupra fontes dulcis aquæ naſcuntur, of-
fenſi eo uapore efferueſcuntinter uenas, & ita profluunt incorrupto ſapore.
phurignis excitatur, ardore percandefacit terram, quæ eſt circa ſe, ſupra ſe autem feruidum emittit
in ſuperiora loca uaporem, & ita ſi qui in his locis, qui ſunt ſupra fontes dulcis aquæ naſcuntur, of-
fenſi eo uapore efferueſcuntinter uenas, & ita profluunt incorrupto ſapore.
Hactenus unde Aquæ calidæ incorrupti ſaporis oriantur, nunc de frigidis, &
earum ſaporibus dicet.
Qui
philologia delectantur, habent & hoc capite, unde animum μoluptate expleant: ostendit primum de cauſa
irruptionis fontium unde habeant ut ebullire uide antur.
3330philologia delectantur, habent & hoc capite, unde animum μoluptate expleant: ostendit primum de cauſa
irruptionis fontium unde habeant ut ebullire uide antur.
Svnt etiam odore, &
ſapore non bono frigidi fontes, qui ab inſerioribus locis penitus orti per
loca ardentia tranſeunt, & ab his per longum ſpatium terræ procurrentes refrigerati perueniunt ſupra
terram, ſapore, odore, coloreq́; corrupto, uti in Tyburtina uia flumen Albula, & in Ardeatino fon-
tes frigidi eodem odore, qui ſulphurati dicuntur, & reliquis locis ſimilibus. Hi autem cum ſint ſri-
gidi, ideo uidentur aſpectu feruere, quod cum in ardentem locum alte penitus inciderunt humore,
& igni inter ſe congruentibus offenſi, uehementi fragore ualidos in ſe recipiunt ſpiritus, & ita inflati
ni uenti coacti bullientes crebre per fontes egrediuntur, ex his autem qui non ſunt aperti, ſed aut ſa-
xis, aut alia ui detinentur per angſtas uenas uehementia ſpiritus extruduntur ad ſummos grumorum
tumulos, itaque qui putant tanta ſe altitudine, qua ſunt grumi, capita fontium poſſe habere, cum ape-
riunt foſſuras latius, decipiuntur. Namque uti æneum uas non in ſummis labris plenum ſed aquæ
4440 menſuram ſuæ capacitatis habens e tribus duas partes, operculumq́; in eo collocatum cum ignis ue-
hementi ſeruore tangatur, percalefieri cogit aquam, ea autem propter naturalem raritatem in ſe
recipiens feruoris ualidam inflationem, non modò implet uas, ſed ſpiritibus extollens operculum, &
creſcens abundat, ſublato autem operculo emiſsis in flationibus in aere patenti, rurſus ad ſuum locum
reſidet. Ad eundem modum capita fontium, cum ſunt anguſtijs compreſſa, ruunt in ſummo ſpiri-
tus aquæ bullitus; ſimul atque latius ſunt aperti exinaniti per raritatem liquidæ poteſtatis, reſidunt,
& reſtituuntur in libramenti ſui proprietatem .
loca ardentia tranſeunt, & ab his per longum ſpatium terræ procurrentes refrigerati perueniunt ſupra
terram, ſapore, odore, coloreq́; corrupto, uti in Tyburtina uia flumen Albula, & in Ardeatino fon-
tes frigidi eodem odore, qui ſulphurati dicuntur, & reliquis locis ſimilibus. Hi autem cum ſint ſri-
gidi, ideo uidentur aſpectu feruere, quod cum in ardentem locum alte penitus inciderunt humore,
& igni inter ſe congruentibus offenſi, uehementi fragore ualidos in ſe recipiunt ſpiritus, & ita inflati
ni uenti coacti bullientes crebre per fontes egrediuntur, ex his autem qui non ſunt aperti, ſed aut ſa-
xis, aut alia ui detinentur per angſtas uenas uehementia ſpiritus extruduntur ad ſummos grumorum
tumulos, itaque qui putant tanta ſe altitudine, qua ſunt grumi, capita fontium poſſe habere, cum ape-
riunt foſſuras latius, decipiuntur. Namque uti æneum uas non in ſummis labris plenum ſed aquæ
4440 menſuram ſuæ capacitatis habens e tribus duas partes, operculumq́; in eo collocatum cum ignis ue-
hementi ſeruore tangatur, percalefieri cogit aquam, ea autem propter naturalem raritatem in ſe
recipiens feruoris ualidam inflationem, non modò implet uas, ſed ſpiritibus extollens operculum, &
creſcens abundat, ſublato autem operculo emiſsis in flationibus in aere patenti, rurſus ad ſuum locum
reſidet. Ad eundem modum capita fontium, cum ſunt anguſtijs compreſſa, ruunt in ſummo ſpiri-
tus aquæ bullitus; ſimul atque latius ſunt aperti exinaniti per raritatem liquidæ poteſtatis, reſidunt,
& reſtituuntur in libramenti ſui proprietatem .
Monet aliquos, qui fontium capita librant, non ſemper librationis opus ab ipſis capitibus inchoandum,
nam ſæpe fit, ut quorum fontium capita uidentur eſſe in ſummis montibus, quos grumos uocat, re uera non ſint
ibi, licet ebullire ibi, & erumpere uideantur, quod eo experimento dignoſcitur, nam ſi quis latus aperiat foſ-
5550 ſuris patentioribus reſidet aqua, & tanquam deferueat adſui libramentum uenit. Extruditur autem ad
eam altitudinem uehementia concepti ſpiritus, & per anguſtas uenas exprimitur: cum uero dilatatur, quie-
ſcit ad aquæ modum feruentis in libere operculo detecto.
nam ſæpe fit, ut quorum fontium capita uidentur eſſe in ſummis montibus, quos grumos uocat, re uera non ſint
ibi, licet ebullire ibi, & erumpere uideantur, quod eo experimento dignoſcitur, nam ſi quis latus aperiat foſ-
5550 ſuris patentioribus reſidet aqua, & tanquam deferueat adſui libramentum uenit. Extruditur autem ad
eam altitudinem uehementia concepti ſpiritus, & per anguſtas uenas exprimitur: cum uero dilatatur, quie-
ſcit ad aquæ modum feruentis in libere operculo detecto.
Omnis autem aqua calida, ideo quidem eſt medicamentoſa, quòd in præuijs rebus percocta, aliam
uirtutem recipit ad uſum. Præuias res intelligit eas, quas aqua offendit, priusq́; exeat, & erumpat.
uirtutem recipit ad uſum. Præuias res intelligit eas, quas aqua offendit, priusq́; exeat, & erumpat.
Namqve ſulphuroſi fontes neruorum labores reficiunt percalefaciendo, exugendoq́;
caloribus e
corporibus humores uitiofos. Aluminoſi autem cum diſſoluta membra corporum paralyſi, autaliqua
ui morbi receperunt, fouendo per patentes uenas refrigerationem contraria caloris ui, reficiunt,
& ex hoc continenter reſtituuntur in antiquam membrorum curationem. Bituminoſi autem interio-
ris corporis uitia potionibus purgando ſolent mederi. Eſt autem aquæ frigidæ genus nitroſum, uti
6660 Pinnæ Veſtinæ Cutilijs, alijsq́; locis ſimilibus, quod potionibus depurgat per aluumq́; tranſeundo, etiã
Arumarum minuit tumores.
corporibus humores uitiofos. Aluminoſi autem cum diſſoluta membra corporum paralyſi, autaliqua
ui morbi receperunt, fouendo per patentes uenas refrigerationem contraria caloris ui, reficiunt,
& ex hoc continenter reſtituuntur in antiquam membrorum curationem. Bituminoſi autem interio-
ris corporis uitia potionibus purgando ſolent mederi. Eſt autem aquæ frigidæ genus nitroſum, uti
6660 Pinnæ Veſtinæ Cutilijs, alijsq́; locis ſimilibus, quod potionibus depurgat per aluumq́; tranſeundo, etiã
Arumarum minuit tumores.