Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
< >
page |< < (255) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div660" type="section" level="2" n="124">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19029" xml:space="preserve">
                <pb o="255" file="514.01.287" n="287" rhead="OCTAVVS."/>
              dinis, ſiue alij generis, ſi demiſſa ſuerit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19030" xml:space="preserve">poſtero die exempta, ea pars, quę ſuerit exempta, inue-
                <lb/>
              nietur lapidea, quæ autem pars extra aquam manſerit, permanet in ſua proprietate. </s>
              <s xml:id="echoid-s19031" xml:space="preserve">Ad eundem mo-
                <lb/>
              dum Hierapoli Phrygiæ efferuet aquæ calidæ multitudo, ex qua circum hortos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19032" xml:space="preserve">uineas foſsis du-
                <lb/>
              ctis immittitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19033" xml:space="preserve">Hæc autem efficitur poſt annum cruſta lapidea, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19034" xml:space="preserve">ita quotannis dextra, ac ſini-
                <lb/>
              ſtra margines ex terra faciendo inducunt eam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19035" xml:space="preserve">efficiunt his cruſtis in agris ſepta. </s>
              <s xml:id="echoid-s19036" xml:space="preserve">Hoc autem ita
                <lb/>
              uidetur natura liter fieri, quòd in his locis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19037" xml:space="preserve">ea terra, quibus is naſcitur ſuccus, ſubeſt coaguli naturæ
                <lb/>
              ſimilis. </s>
              <s xml:id="echoid-s19038" xml:space="preserve">Deinde cum commixta uis egreditur per ſontes extra terram a Solis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19039" xml:space="preserve">aeris calore cogitur
                <lb/>
              congelari, ut etiam in areis ſalinarijs uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19040" xml:space="preserve">Item ſunt ex amaro ſucco terræ fontes exeuntes uehe-
                <lb/>
              menter amari, ut in Ponto eſt flumen Hypanis, quia capite profluit circiter millia quadraginta ſapo-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.287-01" xlink:href="note-514.01.287-01a" xml:space="preserve">10</note>
              re dulciſsimo, deinde cum peruenit ad locum, qui eſt ab oſtio ad millia centum ſexaginta admiſce-
                <lb/>
              tur ei fonticulus oppido quam paruulus. </s>
              <s xml:id="echoid-s19041" xml:space="preserve">Is cum in eum inflnit tantam magnitudinem fluminis facit
                <lb/>
              amaram; </s>
              <s xml:id="echoid-s19042" xml:space="preserve">ideo quòd per id genus terræ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19043" xml:space="preserve">uenas unde ſandaracha fodere, ea aqua manando perficitur
                <lb/>
              amara. </s>
              <s xml:id="echoid-s19044" xml:space="preserve">Hæc autem diſsimilibus ſaporibus a terrę proprietate perficiuntur, uti etiam in fructibus ui-
                <lb/>
              detur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19045" xml:space="preserve">Si enim radices arborum, aut uitium, aut reliquorum ſeminum non ex terrę proprieratibus ſuci-
                <lb/>
              cum capiendo ederent fructus uno genere eſſent in omnibus locis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19046" xml:space="preserve">regionibus omnium ſapores,
                <lb/>
              ſed animaduertimus apud Inſulam Lesbon uinum protropum Mœoniam catacecaumeniten, item Ly-
                <lb/>
              diam meliton, Siciliam mamertinum, Campaniam Falernum: </s>
              <s xml:id="echoid-s19047" xml:space="preserve">in Terracina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19048" xml:space="preserve">Fundis Cæcubum, re-
                <lb/>
              liquis locis pluribusinnumerabili multitudine, genera uini, uirtutesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19049" xml:space="preserve">procreari, quæ ſi non aliter poſ-
                <lb/>
              ſunt fieri, niſi cum terrenus humorſuis proprietatibus ſaporum in radicibus inſuſus emittit materiã
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.287-02" xlink:href="note-514.01.287-02a" xml:space="preserve">20</note>
              per quam egrediens ad cacumen, proſundat proprium loci, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19050" xml:space="preserve">generis ſui fructus ſaporem.</s>
              <s xml:id="echoid-s19051" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19052" xml:space="preserve">Protropon dicitur uinon, quod ſponte eſfluit, antequam calcentur uuæ, tortiuum uero dicitur torculari
                <lb/>
              expreſſum poſt primam preſſuram uinaceorum circunciſo pede. </s>
              <s xml:id="echoid-s19053" xml:space="preserve">Catachecaumenitis regio eſt iuxta Laodiceã
                <lb/>
              ab igne ſubterraneo ſic dicta, euius camporum ſumma facies cinerulenta eſt, montana, petroſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19054" xml:space="preserve">nigra tan-
                <lb/>
              quam ex adustione quadam, tota arboribus carens præter uitem, quæ uinum ab ea dictum facit, quod nulli
                <lb/>
              elegantia cedit; </s>
              <s xml:id="echoid-s19055" xml:space="preserve">Vult autem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s19056" xml:space="preserve">a proprietatibus ſoli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19057" xml:space="preserve">terreni uarias in radices arborum immitti qualita-
                <lb/>
              tes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19058" xml:space="preserve">facultates, quòd experimento aliquo fieri manifeſtum est, nam Cato uinum ad aluum mouendam con-
                <lb/>
              cinnat, hoc modo iubens. </s>
              <s xml:id="echoid-s19059" xml:space="preserve">Vites cum ablaqueantur, ſignato rubrica, ne admiſceas cum eætero uino. </s>
              <s xml:id="echoid-s19060" xml:space="preserve">Tres
                <lb/>
              faſciculos ueratri atri cir cumponito circum radices, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19061" xml:space="preserve">terram inſuper inijcito per uindemiam, de his uitibus
                <lb/>
              quod delegeris ſeorſum ſeruato, Cyathum in cæter am potionem indito aluum mouebit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19062" xml:space="preserve">poſtridie perpur-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.287-03" xlink:href="note-514.01.287-03a" xml:space="preserve">30</note>
              gabit ſine periculo. </s>
              <s xml:id="echoid-s19063" xml:space="preserve">Quod ſi hoc artificio fiat, ut rei adiunctæ proprietas in radicem tranſeat, quid fieri creden-
                <lb/>
              dum eſt, cum natura terræ inſita huiuſmodi fuerit, ut ex ea nutrimentum aſſectum in arbores immittatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19064" xml:space="preserve">pro-
                <lb/>
              bat etiam a contrario, quod dixit hoc modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s19065" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19066" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvod</emph>
              ſiterra generibus humorum, non eſſet diſsimilis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19067" xml:space="preserve">diſparata non tantum in Syria & </s>
              <s xml:id="echoid-s19068" xml:space="preserve">Ara-
                <lb/>
              bia in arundinibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19069" xml:space="preserve">iuncis, herbisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19070" xml:space="preserve">omnibus eſlent odores neque arbores thuriferæ, neque pipe-
                <lb/>
              ris darent baccas, nec myrrhæ glebulas, nec Cyrenis in ferulis laſer naſceretur, ſed in omnibus terræ
                <lb/>
              regionibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19071" xml:space="preserve">locis eodem genere omnia procrearentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s19072" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19073" xml:space="preserve">Non omnia ferre omnem tellurem oſtendit a contrario, dicit enim niſiterra generibus humorum diſſimilis
                <lb/>
              eſſet, in omnibus locis eadem naſci oporteret, quæ alicubi reperiuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19074" xml:space="preserve">Iuncorum nomine odoratos iuncos
                <lb/>
              intelligit per excellentiam enim iuncus cum dicitur, odoratus iuncus intelligitur ſchænos a Græcis nominatur
                <lb/>
              et ſchænathos, quaſi iunci flos. </s>
              <s xml:id="echoid-s19075" xml:space="preserve">Arbores thuriferæ ab Arabiæ parte mittuntur, quinis cubitis attolluntur aucto-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.287-04" xlink:href="note-514.01.287-04a" xml:space="preserve">40</note>
              re Theoph. </s>
              <s xml:id="echoid-s19076" xml:space="preserve">Aliqui uero folio eſſe piri aiunt, ſed minore: </s>
              <s xml:id="echoid-s19077" xml:space="preserve">nonnulli lentiſco, quidam terebintho, alij lauri folio,
                <lb/>
              adeo magna eſt inter ſcriptores de ea arbore controuerſia. </s>
              <s xml:id="echoid-s19078" xml:space="preserve">Eaccæpiperis ſunt latentia in ſiliquis grana, nam
                <lb/>
              fructuum piperis qui primus erumpit, ueluti corilorum fimbria, aut faſeolorum ſiliqua dicitur piper longum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19079" xml:space="preserve">myrrha eſt arboris lachrima, quæ in Arabia gignitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19080" xml:space="preserve">Cæterum in Cyrenaica prouincia, laſerpitium reper-
                <lb/>
              tum est, cuius ſuccus laſer dicitur, berzuinum hodie uocamus.</s>
              <s xml:id="echoid-s19081" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19082" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Has</emph>
              autem uarietates regionibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19083" xml:space="preserve">locis, inclinatio mundi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19084" xml:space="preserve">Solis impetus propius, aut lon-
                <lb/>
              gius curſum faciendo tales efficit terræ humores, quæ qualitates non ſolum in his rebus, ſed etiam in
                <lb/>
              pecoribus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19085" xml:space="preserve">armentis dilcernuntur.</s>
              <s xml:id="echoid-s19086" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19087" xml:space="preserve">Cauſam reddit, unde tanta rerum uarietas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19088" xml:space="preserve">diuerſitas in diuerſis regionibus oriatur, eamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19089" xml:space="preserve">dicit eſſe
                <lb/>
              mundi inclinationem, hoc eſt climatum diuerſitas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19090" xml:space="preserve">impetus Solis longius, aut propius curſum faciendo .
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19091" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.287-05" xlink:href="note-514.01.287-05a" xml:space="preserve">50</note>
              placet autem mibi in hac re diſcutienda paulum immorari, quoniam etiam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s19092" xml:space="preserve">libro ſexto cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s19093" xml:space="preserve">primo & </s>
              <s xml:id="echoid-s19094" xml:space="preserve">
                <lb/>
              hoc uolumine pbiloſophatur ſuper diuerſas regionum qualitates, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19095" xml:space="preserve">locorum proprietates, unde uaria rerum
                <lb/>
              genera procreantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19096" xml:space="preserve">Ad phyſicum enim maxime ſpectat, etiam de natura locorum ſeparatim tractare, nam
                <lb/>
              ratio quædam loci ad cælum habetur, ut rectiſſime a nonnullis dictum ſit locum eſſe principium generationis
                <lb/>
              tanquam pater, quod quomodo intelligatur, licet alibi ſuperius dictum ſit, tamen non pigebit referre. </s>
              <s xml:id="echoid-s19097" xml:space="preserve">Quic-
                <lb/>
              quid naturalem habet locum & </s>
              <s xml:id="echoid-s19098" xml:space="preserve">alicubi continetur ad continentem locum ita ſe habere, in phyſicis probatum
                <lb/>
              eſt, ut ſe habet materies rerum ad eam, quæ illam perſecit formam, quoniam uero cœleſtia, ſi cum inferioribus
                <lb/>
              conferantur, actricem facultatem habere cognoſcentur, inferiora uero ab illis affici ceręin modum neceſſe eſt
                <lb/>
              ut ſuperiora inferior um ſint loca, tanquam continentia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19099" xml:space="preserve">ambientia, unde ſigillum, qmdin inferioribus im-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.287-06" xlink:href="note-514.01.287-06a" xml:space="preserve">60</note>
              primitur ab ea forma ortum ducit, quæ in cœlestibus uirtute continetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19100" xml:space="preserve">probatum quoque in pbyſicis </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>