Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
121 89
122 90
123 91
124 92
125 93
126 94
127 95
128 96
129 97
130 98
131 99
132 100
133 101
134 102
135 103
136 104
137 105
138 106
139 107
140 108
141 109
142 110
143 111
144 112
145 113
146 114
147 115
148 116
149 117
150 118
< >
page |< < (256) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div660" type="section" level="2" n="124">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19100" xml:space="preserve">
                <pb o="256" file="514.01.288" n="288" rhead="LIBER"/>
              quæcunq; </s>
              <s xml:id="echoid-s19101" xml:space="preserve">ſeruantur uirtute continentium corporum ſeruari, itẽ quæcunq; </s>
              <s xml:id="echoid-s19102" xml:space="preserve">mouentur corpora, quæ rectis com-
                <lb/>
              menſibus dimetiuntur ad propria loca natura ferri, tanquam ad initia eorum ortus. </s>
              <s xml:id="echoid-s19103" xml:space="preserve">Ideo nulli dubium eſſe de-
                <lb/>
              bet qu in ea uis in locorum proprietatibus reperiatur, quæ actrix, auctrixq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19104" xml:space="preserve">ſit rerum, nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s19105" xml:space="preserve">in corporibus
                <lb/>
              animantum ad ſua quæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s19106" xml:space="preserve">membra alimentum trabi uidemus tanquam ad ſedes proprias, unde formam conci-
                <lb/>
              piant eius membri ad quod trahitur, nec fieri potest, ut alimentum quic quam agat, niſi uim membri, ad quod
                <lb/>
              mouetur, ommino adeptum ſuerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s19107" xml:space="preserve">Eius igitur perfectionis initium eſt membrum ipſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19108" xml:space="preserve">non immerito igitur
                <lb/>
              locus inter initia rerum a philoſophis collocatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19109" xml:space="preserve">experimento quoque uidemus corpora extra ſedes ſuas a natu
                <lb/>
              ra primo inditas collocata, labi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19110" xml:space="preserve">interire, quoniam a loco tanquam a principio ſui ortus longè poſita ſint.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19111" xml:space="preserve">Cæterum ne error ſenſim ſubrepat in bis, quæ dicturi ſumus, loci acceptione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19112" xml:space="preserve">uocabulo dicemus quid per
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.288-01" xlink:href="note-514.01.288-01a" xml:space="preserve">10</note>
              locum intelligamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s19113" xml:space="preserve">Locus communi quadam ratione pro corpore ambiente aliud corpus ſumi ſolet, habita
                <lb/>
              ratione ad ſuperficiem ipſum continentem uel contingentem. </s>
              <s xml:id="echoid-s19114" xml:space="preserve">Dicitur & </s>
              <s xml:id="echoid-s19115" xml:space="preserve">locus caua illa ſuperficies, ad quam
                <lb/>
              corpus aliquod mouetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19116" xml:space="preserve">Si communi ratione locus ſumatur, certè ſummum illud corpus, quod nec ortum,
                <lb/>
              nec interitum ſentit in loco eſſe non dicetur, nam extra ſe corpus nullum ambiens babent, quod magnitudinem
                <lb/>
              eius circunſcribat. </s>
              <s xml:id="echoid-s19117" xml:space="preserve">Cætera uero corpora a primo babent extra ſe corpus, quod ea continet. </s>
              <s xml:id="echoid-s19118" xml:space="preserve">Verum, quia & </s>
              <s xml:id="echoid-s19119" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ipſa, nec ortum generationis babent, nec intereunt, contingunt ſe certe continentq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s19120" xml:space="preserve">, ſed eorũ contactus, mathe
                <lb/>
              matica quadam ratione fit idest non naturali, quia nec patiuntur propterea, nec agunt quicquam inter ſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s19121" xml:space="preserve">id
                <lb/>
              quod ex eo eſt, quod eorum materies quam primum propriam conſequitur formam, quæ indiudua est, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19122" xml:space="preserve">im-
                <lb/>
              pertibilis ante quàm magnitudinem (ſeu quòd dicunt) quantitatem babeat: </s>
              <s xml:id="echoid-s19123" xml:space="preserve">buiuſmodi ergo corporibus, nec
                <lb/>
              propriè nec ſecundum naturam debetur locus. </s>
              <s xml:id="echoid-s19124" xml:space="preserve">Ideoq; </s>
              <s xml:id="echoid-s19125" xml:space="preserve">natura perpetuitatem babent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19126" xml:space="preserve">eorum forma, nec
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.288-02" xlink:href="note-514.01.288-02a" xml:space="preserve">20</note>
              per ſe, nec per accidens mouetur, ut in phyſicis probatum eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19127" xml:space="preserve">quemadmodum nullus est eorum ſecundum
                <lb/>
              natur am motus ad formam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19128" xml:space="preserve">ad locum: </s>
              <s xml:id="echoid-s19129" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s19130" xml:space="preserve">quod ad formam non mouetur, neque ad locum mouetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19131" xml:space="preserve">Sed
                <lb/>
              ipſa potius ſunt aliorum corporum loca, unde quod ita ordinata ſint in loco, conuenit eis ex præstantia & </s>
              <s xml:id="echoid-s19132" xml:space="preserve">ex-
                <lb/>
              cellentia quadam, ſecundum quem ordinem, cauſæ ſunt eorum, quæ natura fiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s19133" xml:space="preserve">in quo quidem ordine, quod
                <lb/>
              eſt uniuerſalis, cæterorum cauſa, ultimum eſt, quod ſuo circumplexu omnia continet: </s>
              <s xml:id="echoid-s19134" xml:space="preserve">Ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19135" xml:space="preserve">altius in loco ſecum-
                <lb/>
              dum diſtantiam a centro eſſe oportet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19136" xml:space="preserve">cõplecti omnia in orbẽ,ut æquabiliter in omnibus natura constantibus
                <lb/>
              nires ſuas exerceat, non omnis autem ſuperficies locus est naturalis rei, ſed ea quæ terminus est continentis
                <lb/>
              corporis comparata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19137" xml:space="preserve">relata ad dis̃tantiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19138" xml:space="preserve">cauſam, in qua propriæ estgener atio ret, quæ continetur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19139" xml:space="preserve">In ea enim ſuperficie ſic affecta fit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19140" xml:space="preserve">ſeruatur & </s>
              <s xml:id="echoid-s19141" xml:space="preserve">augetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19142" xml:space="preserve">extra eam, in alia ſifuerit, quæ contrarias
                <lb/>
              qualitates habeat, diſſoluitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19143" xml:space="preserve">interimit. </s>
              <s xml:id="echoid-s19144" xml:space="preserve">Hinc ſimplicia illa corpora, quæ a phyſicis elementa dicuntur
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.288-03" xlink:href="note-514.01.288-03a" xml:space="preserve">30</note>
              in eo loco ſeruantur, ad quem natura feruatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s19145" xml:space="preserve">permixtis uero is locus debetur pro ratione ſimplicium, quæ
                <lb/>
              motiones habent ad ſua loca naturales, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19146" xml:space="preserve">extra ſuas ſedes intereunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19147" xml:space="preserve">locus quidem ſimplicium ſimplex
                <lb/>
              est, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19148" xml:space="preserve">compoſitorum compoſitus, hinc eſt quòd bomines ad cœli inclinationes contrarijs his, in quibus nati
                <lb/>
              funt accedentes debilitantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19149" xml:space="preserve">infirmantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19150" xml:space="preserve">Animalia quoque gignendi uires amittunt loci mutatione. </s>
              <s xml:id="echoid-s19151" xml:space="preserve">Vnde
                <lb/>
              elephantes extra prima climata raro generantur,ultra quartum nunquam. </s>
              <s xml:id="echoid-s19152" xml:space="preserve">Leones item in ſexto, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19153" xml:space="preserve">ſeptimo
                <lb/>
              non reperiuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19154" xml:space="preserve">De plantis quoque ratio eadem ut Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s19155" xml:space="preserve">rectè obſeruauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s19156" xml:space="preserve">nunc dicam amplius quòd cor-
                <lb/>
              porum quædam continent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19157" xml:space="preserve">non continentur, quædam contrario modo ſe habent, nam continentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19158" xml:space="preserve">non
                <lb/>
              continent, alia demum continent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19159" xml:space="preserve">continentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19160" xml:space="preserve">Omnia continens, cœlum eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19161" xml:space="preserve">illud quod extremo ambitu
                <lb/>
              omnia cingit a nullo continetur, quo uirtus omnis in omnia defluit, infimum uero terræ puræ corpus, quod
                <lb/>
              centro proximum eſt, continetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19162" xml:space="preserve">non continet. </s>
              <s xml:id="echoid-s19163" xml:space="preserve">Cætera uero intermedia, ſi inferioribus comparentur, con-
                <lb/>
              tinent, ſi ſuperioribus, continentur, Longum uero eſſet de intermedijs ostendere quis proprius cuique ſit locus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.288-04" xlink:href="note-514.01.288-04a" xml:space="preserve">40</note>
              a natur a ſignatus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19164" xml:space="preserve">qua ratione tanta in loco virtus inſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19165" xml:space="preserve">elementorum uarias efficiat qualitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s19166" xml:space="preserve">ſimi-
                <lb/>
              liter in his quæ ex elementis conſtant recenſere, quis naturalis ſit locus tædioſum eſſet. </s>
              <s xml:id="echoid-s19167" xml:space="preserve">ſatis est dixiſſe ex phi-
                <lb/>
              loſopborum ſententia, corpora quæſunt tantum loca, eſſe cauſas omnium locorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19168" xml:space="preserve">ratio quod alia ſint in
                <lb/>
              loco eſt a cœlo, qui locus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s19169" xml:space="preserve">uariantur uero naturæ, proprietates, mores, actiones & </s>
              <s xml:id="echoid-s19170" xml:space="preserve">ſpecies etiam eorum, qui
                <lb/>
              in eodem loco eſſe uidentur, quoniam non est in his locis pars ulla, uel minima, quæ non habeat propriam fa-
                <lb/>
              cultatem a uirtute ſyderum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19171" xml:space="preserve">Nam uel minimo puncto horizontis mutato, mutatur cœli facies, a qua uirtus
                <lb/>
              omnis emanat, mutatur aut borizon, uel parua terreni babitatione mutat; </s>
              <s xml:id="echoid-s19172" xml:space="preserve">ita enim ratio postulat, nam ſi
                <lb/>
              ſecundum ſenſum exiſtimetur, non omnis mutatio ſoli borizontem immutat, nam terminator ille, finitorq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19173" xml:space="preserve">circulus, qui ſenſui eſt manifestus, uiſum terminat ad quingenta stadia, unde fit, ut ciuitas quing entis ſtadijs
                <lb/>
              ab alia diſtans alium dicatur habere borizontem; </s>
              <s xml:id="echoid-s19174" xml:space="preserve">habet enim alium ortum, alium occaſum ſyderum ſenſili
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.288-05" xlink:href="note-514.01.288-05a" xml:space="preserve">50</note>
              temporum diſcrimine interceptum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19175" xml:space="preserve">Quoniam uero, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19176" xml:space="preserve">aduentitia quadam ratione diuerſæ locorum proprie-
                <lb/>
              tates accidunt, conſiderandum eſt, maris, montium, ſyluarumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19177" xml:space="preserve">proximitatem, eam facere in locis mutatio-
                <lb/>
              nem. </s>
              <s xml:id="echoid-s19178" xml:space="preserve">Meridiana loca propè mare calidiſſima ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19179" xml:space="preserve">reftexu radiorum Solis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19180" xml:space="preserve">ex luminis ad littus multi-
                <lb/>
              plicatione unde loca illa arenoſa ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19181" xml:space="preserve">ſicca, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19182" xml:space="preserve">mare ipſum ab impetu Solis in ſalem congelatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19183" xml:space="preserve">uina
                <lb/>
              quæ ibinaſcuntur, calidiſſima ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s19184" xml:space="preserve">Loca a meridie remotiora, proxima tamen ad mare, calida, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19185" xml:space="preserve">humida
                <lb/>
              fiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s19186" xml:space="preserve">cæterum quia humor excedit, peſtifera ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19187" xml:space="preserve">ibi tonitrua ſulgura continenter generantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19188" xml:space="preserve">Loca ſub
                <lb/>
              ſeptentrione ad mare poſita habites craſſos habent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19189" xml:space="preserve">frigidos, non adeo peftifer a ſed nec ſalubria ſunt omni-
                <lb/>
              no, non ſentiunt graues æſtus, nec graues byemes, quoniam uis aeris licet craſſa ſit, non tam facile admittit
                <lb/>
              caloris uel frigoris uim. </s>
              <s xml:id="echoid-s19190" xml:space="preserve">Montes quoque ſi uicini ſint, loca immutant bumiles non tantum, ſed alti ſunt niuoſi,
                <lb/>
              quosſi ab Aquilone babeas calidiorem efficient regionem, ſi ameridie altos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19191" xml:space="preserve">multos frigora ſenties into-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.288-06" xlink:href="note-514.01.288-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>