Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
page
|<
<
(260)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div678
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
125
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19444
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
260
"
file
="
514.01.292
"
n
="
292
"
rhead
="
LIBER
"/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19445
"
xml:space
="
preserve
">naturas aquarum, quas tum ipſe expertus est, tum ab alijs audita, uel ſcripta cognouit, unde tanquam
<
lb
/>
gratus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19446
"
xml:space
="
preserve
">ingenuus gratias habet auctoribus his, a quibus aliquid didicit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19447
"
xml:space
="
preserve
">Concludit igitur tales eſſe aquas,
<
lb
/>
qualis terra, per quam fluunt, qualesq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19448
"
xml:space
="
preserve
">herbarum, qu is lauant, ſucci, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19449
"
xml:space
="
preserve
">mximam ad humanos uſus aquæ
<
lb
/>
neceſſitatem oſtendit, quòd ſine aqua, nec corpus animalium, nec ulla cibi uirtus poteſt naſci, nec augeri, nec
<
lb
/>
conſeruari, postea de experimentis agit.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19450
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
</
div
>
<
div
xml:id
="
echoid-div682
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
126
">
<
head
xml:id
="
echoid-head134
"
xml:space
="
preserve
">De aquarum experimentis. Cap. V.</
head
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19451
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">EXpertiones</
emph
>
autem, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19452
"
xml:space
="
preserve
">probationes eorum ſic ſunt prouidendæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19453
"
xml:space
="
preserve
">Si erunt profluentes, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19454
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.292-01
"
xlink:href
="
note-514.01.292-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
aperti antequam duci incipiantur, aſpiciantur, animoq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19455
"
xml:space
="
preserve
">aduertantur, qua membratura
<
lb
/>
ſint qui circa eos fontes habitant homines. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19456
"
xml:space
="
preserve
">Et ſi erunt corporibus ualentibus, coloribus
<
lb
/>
nitidis, cruribus non uitioſis, non lippis oculis, erunt probatiſsimi.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19457
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19458
"
xml:space
="
preserve
">Quia omne, quòd lædit, tempore lædit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19459
"
xml:space
="
preserve
">poſſunt nimirum grauius lædere, quætardius ſentiuntur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19460
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19461
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">Item</
emph
>
ſi fons nouus fuerit foſſus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19462
"
xml:space
="
preserve
">in uas Corinthium, ſiue alterius generis, quòd erit ex ære bo-
<
lb
/>
no, ea aqua ſparſa maculam non fecerit, optima erit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19463
"
xml:space
="
preserve
">Itemq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19464
"
xml:space
="
preserve
">in aheno, ſi ea aqua deferuefacta, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19465
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
poſtea requieta, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19466
"
xml:space
="
preserve
">defuſa fuerit, neque in eius aheni fundo arena, aut limus inuenietur, ea aqua erit
<
lb
/>
item probata, Item ſi legumina in uas cum ea aqua coniecta ad ignem poſita, celeriter percocta fue-
<
lb
/>
rint, indicabunt eam aquam eſſe bonam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19467
"
xml:space
="
preserve
">ſalubrem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19468
"
xml:space
="
preserve
">Non etiam minus ip ſa aqua, quæ erit in fon-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.292-02
"
xlink:href
="
note-514.01.292-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
te, ſi fuerit limpida, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19469
"
xml:space
="
preserve
">perlucida, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19470
"
xml:space
="
preserve
">quocunque peruenerit, aut profluxerit, ſi muſcusnon naſcetur,
<
lb
/>
neque iuncus, neque inquinatus ab aliquo inquinamento is locus fuerit, ſed puram habuerit ſpeciem,
<
lb
/>
innuetur his ſignis efſe tenuis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19471
"
xml:space
="
preserve
">in ſumma ſalubritate.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19472
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19473
"
xml:space
="
preserve
">Demum colore, ſapore, odoreq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19474
"
xml:space
="
preserve
">uacare debet quæ bona & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19475
"
xml:space
="
preserve
">ſalubris futura eſt aqua, immota uero ubique
<
lb
/>
inſalubris, ſtagnans peßima, quæ irudines alit, non incommoda uero, ubi anguillæ ſcatent.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19476
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
</
div
>
<
div
xml:id
="
echoid-div685
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
127
">
<
head
xml:id
="
echoid-head135
"
xml:space
="
preserve
">De per ductionibus, & libr ationibus aquarum, & instrumentis
<
lb
/>
ad hunc uſum. Cap. VI.</
head
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19477
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">NVne</
emph
>
de perductionibus ad habitationes mœniaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19478
"
xml:space
="
preserve
">uti fieri oporteat explicabo, cuius ra-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.292-03
"
xlink:href
="
note-514.01.292-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
tio eſt prima perlibratio. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19479
"
xml:space
="
preserve
">Libratur autem dioptris, aut libris aquarijs, aut chorobate,
<
lb
/>
ſed diligentius efficitur per chorobatem, quòd dioptræ, libræq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19480
"
xml:space
="
preserve
">fallunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19481
"
xml:space
="
preserve
">Chorobates
<
lb
/>
autem eſt regula longa circiter pedum uiginti, ea habet ancones in capitibus extremis æ-
<
lb
/>
quali modo perfectos, inq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19482
"
xml:space
="
preserve
">regulæ capitibus ad normam coagmentatos, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19483
"
xml:space
="
preserve
">inter regulam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19484
"
xml:space
="
preserve
">ancones-
<
lb
/>
a cardinibus compacta tranſuerſaria, quæ habent lineas ad perpendiculum recte deſcriptas, penden-
<
lb
/>
tiaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19485
"
xml:space
="
preserve
">ex regula perpendicula in ſingulis partibus ſingula, quæ cum regula fuerit collocata, eaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19486
"
xml:space
="
preserve
">tan-
<
lb
/>
gent æquè ac pariter lineas deſcriptionis, indicabunt libratam collocationem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19487
"
xml:space
="
preserve
">Sin autem uentus in-
<
lb
/>
terpellauerit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19488
"
xml:space
="
preserve
">motionibus lineæ non potuerint certam ſignificationem facere, tunc habeat in ſupe-
<
lb
/>
riori parte canalem longum pedes quinque, latum digitum, altum ſeſquidigitum, eoq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19489
"
xml:space
="
preserve
">aqua infunda-
<
lb
/>
tur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19490
"
xml:space
="
preserve
">ſi æqualiter aqua canalis ſumma libra tanget, ſcietur eſſe libratum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19491
"
xml:space
="
preserve
">Ita eo chorobate, cum per
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.292-04
"
xlink:href
="
note-514.01.292-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
libratum ita fuerit, ſcietur quantum habuerit faſtigij. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19492
"
xml:space
="
preserve
">Fortaſsis qui Archimedis libros legit, dicet
<
lb
/>
non poſſe fieri ueram ex aqua librationem, quòd ei placet aquam non eſſe libratam, ſed ſphæroides
<
lb
/>
habere ſchema, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19493
"
xml:space
="
preserve
">ibi habere centrum, quo loci habet orbis terrarum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19494
"
xml:space
="
preserve
">Hoc autem (ſiue plana eſt
<
lb
/>
aqua, ſiue ſphæroides) neceſſe eſt extrema capita canalis regulæ pariter ſuſtinere aquam. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19495
"
xml:space
="
preserve
">Sin autem
<
lb
/>
proclinatus erit ex una parte, quæ erit altior, non habebit regulæ canalis in ſummis labris aquam.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19496
"
xml:space
="
preserve
">Neceſſe enim eſt quocunque aqua ſit inſuſa in medio inflationem, curuaturamq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19497
"
xml:space
="
preserve
">habere, ſed capita
<
lb
/>
dextra, ac ſiniſtra inter ſelibrata eſſe. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19498
"
xml:space
="
preserve
">Exemplar autem chorobatis erit in extremo uolumine deſcri-
<
lb
/>
ptum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19499
"
xml:space
="
preserve
">Et ſi erit faſtigium magnum facilior erit decurſus aquæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19500
"
xml:space
="
preserve
">Sin autem interualla erunt lacunoſa
<
lb
/>
ſubſtructionibus erit ſuccurrendum.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19501
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19502
"
xml:space
="
preserve
">Inuenta, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19503
"
xml:space
="
preserve
">electa aqua, neceſſe eſt ut perducatur ad mœnia, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19504
"
xml:space
="
preserve
">ad determinatum locum: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19505
"
xml:space
="
preserve
">perduci uero nõ
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.292-05
"
xlink:href
="
note-514.01.292-05a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
poterit, niſi deſcendat aqua, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19506
"
xml:space
="
preserve
">decurrat naturali motione ad imum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19507
"
xml:space
="
preserve
">Vt igitur hoc rectè expediatur formas
<
lb
/>
inſtrumentorum deſcribit Vitr. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19508
"
xml:space
="
preserve
">quibus uti poßimus ad aquarum librationem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19509
"
xml:space
="
preserve
">Inter alia præcipue unum, quod
<
lb
/>
minus fallit, eligit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19510
"
xml:space
="
preserve
">deſcribit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19511
"
xml:space
="
preserve
">Librare igitur nil aliud eſt, quàm altitudinem loci ſumere, in quo aqua
<
lb
/>
est, eamq́ comparare, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19512
"
xml:space
="
preserve
">referre ad eius loci altitudinem, ad quem perducenda eſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19513
"
xml:space
="
preserve
">Cum igitur locus, quo
<
lb
/>
aqua ducenda eſt, depreßior erit loco, a quo erit caput aquæ, procul dubio commodè perducetur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19514
"
xml:space
="
preserve
">Libratur
<
lb
/>
aqua dioptris, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19515
"
xml:space
="
preserve
">libris aquarijs, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19516
"
xml:space
="
preserve
">inſtrumento, quod alij chorobaten uocant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19517
"
xml:space
="
preserve
">Geometræ aũt(ut Albertus
<
lb
/>
ait ) aſſirmant, quod ſi linea recta orbem terræ contigerit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19518
"
xml:space
="
preserve
">ad mille paſſus protenſa fuerit, interuallum,
<
lb
/>
quod erit inter lineam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19519
"
xml:space
="
preserve
">ambitum, orbemq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19520
"
xml:space
="
preserve
">terræ non plus denos excedere digitos, unde factum, ut ſi quis
<
lb
/>
ſulco aquam ducere uelit, aqua non moueatur in ſingulis millibus, niſi depreßiori libramento pedem integrum,
<
lb
/>
quam fuerit locus, unde primum ſulcus fieri cœperit, qui locus a iuris peritis incile dicitur ab inciſione prima
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.292-06
"
xlink:href
="
note-514.01.292-06a
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
</
s
>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>