293261OCTAVVS.
illa, quæ fit aquæ ducendægratia.
quòd ſi locus ad millæ paſſus ſex pedes declinauerit, rapidus aquæ curſus
fiet ita, ut nauibus ſit incommodus, & periculo. Declinationem, & deuexit atem aluei pila in ſulcum immiſſa
1110106[Figure 106]c d f b c 8107[Figure 107]CHOROBATES.2 I 3 222103320443055406650 probant imperiti, quæ ſi decurrat, decliuem locum eſſe arbitrantur.
Cæterum alia ratio eſt peritorum, nam ijs utuntur instrumentis, quæ Vi-
tru. connumerauit, quæ omnia angulo recto finiuntur, ſed alterum alte-
ro certius eſt. Quamuis uero ſecretioris indaginis ars librandi ſit, quàm
modo explicare poßim, tamen nonprætermittam quæ ad uſum ſpectabüt.
Locus quo ducenda est aqua, aut intuitu ab aquæ capite cernetur, aut in-
tercipietur montium, uel ædificiorum obiectu. Siintueri eum poſſumus,
aut planum, per quod ducenda est aqua, æquabiliter ſe habebit, aut in tu
mulos inſurget, utriuſque reiratio habenda eſt, in libramento montis,
uel rupis, uel ædificij; quod poſtea explicabo. Siuero cerni non poteſt,
obiectu aliquo, tunc tetrante cum dioptris utimur hoc modo. Pone ad ca
put aquæ, ſi fons fuerit, uel ad incile tetrantem, ita ut perpendiculum ad
lineam lateris eius, quod in horizontem cadit, præciſe æquatũ cadat, per
pinnulas, aut dioptram proſpice, & locũ aliquem ſignato in monte, aut
in rupe obiecta, qui fontis capitipari libramento reſpondeat. ad eum lo-
cum poſtea accede, & eodem modo collocato tetrante alium locum quæ-
ras, ad quem aſpiciendo per pinnulas, ſignum aliud æque libratũ faciis,
ita enim a paribus libramentis ad diuerſa loca accedes, donec te conſti-
tuas in eo loco, a quo proſpicere, & intueri poßis locum, ad quem ducen
dam aquam ſumpſeris. Poſito igitur tetrante eo modo, quo ſupra per pin
nulas, uideto locum, ad quem ducere aquam uoles. Quod ſi perpendicu-
lum filo appenſum eidem lineæ, cui prius, adiaceat, ſcito a capite fontis
ad emiſſarium (ita enim locum uoco, ad quem ducenda est aqua ). æqui-
libratatam eſſe altitudinem. Quod ſi filum intra tetrantem incidat, de-
preſſius erit emiſſarium, quam fons, uel incile, & aqua commode perdu-
cetur. Si uero extra tetrantem linea perpendiculi cadat, ſcito aquam nõ
poſſe duci, quoniam altius erit emiſſarium, aqua uero ultra originem
ſuam urgeri, & cogi non poteſt, ideſt ſua ſponte altius origine ſua non ex-
urget. Quod autem dixi, ſuperiori deſcriptione erit apertum. Vbi B.
fontis eſt caput, B C. prima inſpectio. c. d. ſecunda post montem;
quæ plana eſt, licet uideatur in deſcriptione aſcendere D. e. tertia in-
ſpectio a qua non potest aqua perduci, quoniam ſignum e. altius eſt ſi-
gno D. ſed d f. quarta inſpectio eſt, & a ſigno d. ad f. duci aqua
poteſt, quoniam f. inferius est, & depreſſius d. igitur b. g. f. est
aquæ perductio. Quando igitur emiſſarium a fonte uideri non potest, ita
librandum eſt. Siuero uterque terminus uidebitur, aut modicis, inter-
uallis in librando ſigna ponimus, aut longioribus, ſimodicis certè fiet,
ut minus a flexo terræ ambitu directio abſcedat. Quo autem ſpatia fue-
rint maiora eo circumflexu terræ a recta libræ linea decliuius eſſe inue-
nietur. quare in his obſeruandum eſt, ut in octonos ſtadios, decem ad mi-
nus digitos declines. Si uero ſolum non omnino æquabile fuerit, ſed inter-
ſurget terræ tumulus, tunc oportebit terræ altitudinem ut primum a ca-
pite, & ab incili, poſtea ab emiſſario, & termino metiaris, ita enim cer-
tior fies, quantum inſurget terra interpoſita, nam ſi libella aut nor-
ma utaris duplicem lineam conſiderabis, alteram, quam radium appello ab oculo ſpectantis ductum ad
7760
fiet ita, ut nauibus ſit incommodus, & periculo. Declinationem, & deuexit atem aluei pila in ſulcum immiſſa
1110106[Figure 106]c d f b c 8107[Figure 107]CHOROBATES.2 I 3 222103320443055406650 probant imperiti, quæ ſi decurrat, decliuem locum eſſe arbitrantur.
Cæterum alia ratio eſt peritorum, nam ijs utuntur instrumentis, quæ Vi-
tru. connumerauit, quæ omnia angulo recto finiuntur, ſed alterum alte-
ro certius eſt. Quamuis uero ſecretioris indaginis ars librandi ſit, quàm
modo explicare poßim, tamen nonprætermittam quæ ad uſum ſpectabüt.
Locus quo ducenda est aqua, aut intuitu ab aquæ capite cernetur, aut in-
tercipietur montium, uel ædificiorum obiectu. Siintueri eum poſſumus,
aut planum, per quod ducenda est aqua, æquabiliter ſe habebit, aut in tu
mulos inſurget, utriuſque reiratio habenda eſt, in libramento montis,
uel rupis, uel ædificij; quod poſtea explicabo. Siuero cerni non poteſt,
obiectu aliquo, tunc tetrante cum dioptris utimur hoc modo. Pone ad ca
put aquæ, ſi fons fuerit, uel ad incile tetrantem, ita ut perpendiculum ad
lineam lateris eius, quod in horizontem cadit, præciſe æquatũ cadat, per
pinnulas, aut dioptram proſpice, & locũ aliquem ſignato in monte, aut
in rupe obiecta, qui fontis capitipari libramento reſpondeat. ad eum lo-
cum poſtea accede, & eodem modo collocato tetrante alium locum quæ-
ras, ad quem aſpiciendo per pinnulas, ſignum aliud æque libratũ faciis,
ita enim a paribus libramentis ad diuerſa loca accedes, donec te conſti-
tuas in eo loco, a quo proſpicere, & intueri poßis locum, ad quem ducen
dam aquam ſumpſeris. Poſito igitur tetrante eo modo, quo ſupra per pin
nulas, uideto locum, ad quem ducere aquam uoles. Quod ſi perpendicu-
lum filo appenſum eidem lineæ, cui prius, adiaceat, ſcito a capite fontis
ad emiſſarium (ita enim locum uoco, ad quem ducenda est aqua ). æqui-
libratatam eſſe altitudinem. Quod ſi filum intra tetrantem incidat, de-
preſſius erit emiſſarium, quam fons, uel incile, & aqua commode perdu-
cetur. Si uero extra tetrantem linea perpendiculi cadat, ſcito aquam nõ
poſſe duci, quoniam altius erit emiſſarium, aqua uero ultra originem
ſuam urgeri, & cogi non poteſt, ideſt ſua ſponte altius origine ſua non ex-
urget. Quod autem dixi, ſuperiori deſcriptione erit apertum. Vbi B.
fontis eſt caput, B C. prima inſpectio. c. d. ſecunda post montem;
quæ plana eſt, licet uideatur in deſcriptione aſcendere D. e. tertia in-
ſpectio a qua non potest aqua perduci, quoniam ſignum e. altius eſt ſi-
gno D. ſed d f. quarta inſpectio eſt, & a ſigno d. ad f. duci aqua
poteſt, quoniam f. inferius est, & depreſſius d. igitur b. g. f. est
aquæ perductio. Quando igitur emiſſarium a fonte uideri non potest, ita
librandum eſt. Siuero uterque terminus uidebitur, aut modicis, inter-
uallis in librando ſigna ponimus, aut longioribus, ſimodicis certè fiet,
ut minus a flexo terræ ambitu directio abſcedat. Quo autem ſpatia fue-
rint maiora eo circumflexu terræ a recta libræ linea decliuius eſſe inue-
nietur. quare in his obſeruandum eſt, ut in octonos ſtadios, decem ad mi-
nus digitos declines. Si uero ſolum non omnino æquabile fuerit, ſed inter-
ſurget terræ tumulus, tunc oportebit terræ altitudinem ut primum a ca-
pite, & ab incili, poſtea ab emiſſario, & termino metiaris, ita enim cer-
tior fies, quantum inſurget terra interpoſita, nam ſi libella aut nor-
ma utaris duplicem lineam conſiderabis, alteram, quam radium appello ab oculo ſpectantis ductum ad
7760