Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[111] Orthographia meſolabij Architæ.
[112] Demonſtratio Eratoſtbenis. a g t cb f b d
[113] Instrumentum Eratoſthenis. m a x g n b c n i o l v q p b e f k d
[114] Vſ{us} demonſtratio Eratoſtbenis cum inſtrumento. a h n ek l i o d b 8 m c 4
[115] Inſtrumentum Platonis. f i n o m
[116] cubus. 8 8 64 8 8 8 8 512 8s e
[117] Demonstratio Archita. p l k b o i m b e d af
[118] Demonctration Platonis. d e b c g
[119] Demostratio ter tiæ proprietatis, & aſſumptionis Nicomedis.instrumentum Nicomedis. f h d g b s n m k a
[120] Duplicatio cubi. e a b c d f g
[121] Dimonctratio prrima proprie tatis. s n m l k
[122] Vſus inſtrume ti Nicomedis & eius demő ſtratio. l e b c g f a k h i
[123] h
[124] b d c e f g
[125] a b c e d
[126] Secunda proprietas lineæ flexæ.f n e b g i d m k c
[127] a. centrum mundi.b. oculus in ſuperficie terræc. ſydus.d. uertex.b c a. angulus diuerſitatis. c d 6 a
[128] a b deferens.c. deferentis centrum.d e. epicyclus.a. centrum epicycli.f. mundi centrum.a. iugum deferentis.b. antiiugum.d. iugum epicycli. d a e c s b
[129] a b g. concentricum.d. eius centrum.e z b. eccentricum.t. eius centrum.k z. epicyclus.b. eius centrum.d t. b z. œquales.t z. d b. œquales.motus { concentrici b d a. \\ epicycli k b z. \\ eccentrici z t e. \\ anguli œquales Sol utroque modo uidetur in z. per li-neam d z. e a t d b z b k
[130] a b g. eccentricum.d. eius centrum.e. centrum mundi.a d g. linea ingi.b. centrm Solis.e z. linea medij motus parallela li-neœ b d.c b. linea ueri motus.b e z. angulus œquatio. z b a d e
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
< >
page |< < (262) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div685" type="section" level="2" n="127">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19572" xml:space="preserve">
                <pb o="262" file="514.01.294" n="294" rhead="LIBER"/>
              parem oculi altitudinem. </s>
              <s xml:id="echoid-s19573" xml:space="preserve">Alteram ab oculo ad pedem directè cadentem, quam & </s>
              <s xml:id="echoid-s19574" xml:space="preserve">erecto baculo notabis. </s>
              <s xml:id="echoid-s19575" xml:space="preserve">c@i
                <unsure/>
              n
                <lb/>
              igitur radius ad terræ tumulum perueniens a capite fontis altior erit, quam radius aduerſus ab emiſſario ad
                <lb/>
              eundem terræ tumulum perueniens ex perpendiculis facile notabis exceſſum, dignoſcesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19576" xml:space="preserve">tumuli altitudinem.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19577" xml:space="preserve">Cæterum hæc iam nota libratoribus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19578" xml:space="preserve">menſoribus plus ſatis, ſed chorobati forma ſupra deſcripta, mentem
                <lb/>
              Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s19579" xml:space="preserve">ſatis aperte monſtrabit, ubi unitatis nota eſt regula pedum 20. </s>
              <s xml:id="echoid-s19580" xml:space="preserve">Ancones binario numero ſignantur,
                <lb/>
              tranſuerſarij uero ternario, perpendicula cernuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19581" xml:space="preserve">Canalis demum ubi o. </s>
              <s xml:id="echoid-s19582" xml:space="preserve">in quo æquabiliter quieſcere de-
                <lb/>
              bet aqua, cum planum fuerit æquilibratum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19583" xml:space="preserve">Si uero canalis erit proclinatus, quæ pars altior erit, non habebit
                <lb/>
              regulæ canalis in ſummis labris aquam, nam decurret omnis aquæ ad alterum caput canalis momento, atque
                <lb/>
              impetu naturali, quo deorſum fertur, nec experimentum huiuſmodi fallit, quacunque figura ſit aqua, ſiue
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.294-01" xlink:href="note-514.01.294-01a" xml:space="preserve">10</note>
              plana, ſiue orbicularis, nam in medio licet tumeat, in extremis tamen æqui librata erit. </s>
              <s xml:id="echoid-s19584" xml:space="preserve">Dioptra uocabulum
                <lb/>
              græcum est, dicitur, apo tu diopteuin quòd eſt inſpicere, Galli traguardum dicunt, rectè uim uerbi exprimentes,
                <lb/>
              noſtri mir am a mirando uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s19585" xml:space="preserve">Libra aquaria notum eſt inſtrumentum canali, dioptra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19586" xml:space="preserve">perpendiculis conſtãs
                <lb/>
              directe ſuper baculo collocatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19587" xml:space="preserve">Chorobates dicitur, ut puto quaſi per regionem meator, certius inſtrumentũ
                <lb/>
              ob longitudinem ſuam. </s>
              <s xml:id="echoid-s19588" xml:space="preserve">Cum igitur altus locus fuerit, unde fons concipitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19589" xml:space="preserve">longius ſit deducendo, facilior
                <lb/>
              erit decurſus aquæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s19590" xml:space="preserve">Si uero ſpatia erunt inæqualia non ob interceptos tumulos, ſed propter interiacentes la-
                <lb/>
              cunas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19591" xml:space="preserve">depreſſionem terreni: </s>
              <s xml:id="echoid-s19592" xml:space="preserve">tunc ubi lacunæ fuerint, ſubs̃ructionibus erit ſuccurrendum, ut æquabiliter
                <lb/>
              fluat, nam neque ob nimiam, neque ob paruam profunditatem extollitur aqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s19593" xml:space="preserve">ſubſtruendum igitur est, ubi
                <lb/>
              ſunt lacunæ, ut fundus canalis per quem ducitur aqua ſit diro
                <unsure/>
              ctus.</s>
              <s xml:id="echoid-s19594" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div688" type="section" level="2" n="128">
            <head xml:id="echoid-head136" style="it" xml:space="preserve">Quot modis ducantur aquæ. Cap. VII.</head>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19595" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">DVctvs</emph>
              autem aquæ fiunt generibus tribus. </s>
              <s xml:id="echoid-s19596" xml:space="preserve">Poſtremo capite de ducendis aquis, ſermo fit a
                <lb/>
              Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s19597" xml:space="preserve">eo modo ut primum doceat tres eſſe ductus aquarum modos, aut per riuos ſtructilibus ca-
                <lb/>
              nalibus ductos, aut per fistulas plumbeas, aut tubulis fictilibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s19598" xml:space="preserve">poſtea quæ ratio in ſingulis ha-
                <lb/>
              beatur oſtendit, ac primum agit de modo, quo per apertos canales aqua ducitur, docetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19599" xml:space="preserve">quo
                <lb/>
              modo defluxum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19600" xml:space="preserve">declinationem aquis dare debeamus, quaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19601" xml:space="preserve">ratione in unum locum adſeruentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19602" xml:space="preserve">ad
                <lb/>
              uſum distribuantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19603" xml:space="preserve">quomodo montium, rupium, ſaxorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19604" xml:space="preserve">impedimenta uitentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19605" xml:space="preserve">ſpecus excauentur,
                <lb/>
              ac canales demum struantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19606" xml:space="preserve">poſtea de aqua ducenda per plumbeas fistulas tradit præcepta. </s>
              <s xml:id="echoid-s19607" xml:space="preserve">Caſtella, quæ
                <lb/>
              nos baſcas appellamus, adſeruandas aquas constituit, fiſtularum menſuras diſponit, oſtenditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19608" xml:space="preserve">qua ratione
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.294-03" xlink:href="note-514.01.294-03a" xml:space="preserve">30</note>
              aqua, per montes, per plana, perq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19609" xml:space="preserve">ualles perducenda ſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19610" xml:space="preserve">quomodo prouidendum ſit, ſi tubuli damnum fe-
                <lb/>
              cerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s19611" xml:space="preserve">Demum ad fictiles tubos reuertitur, testasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19612" xml:space="preserve">adglutinare docet, comparatq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19613" xml:space="preserve">modum hunc aquæ du-
                <lb/>
              cendæ per plumbeas fiſtulas, oſtendens eum ſalubriorem & </s>
              <s xml:id="echoid-s19614" xml:space="preserve">minoris impenſæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s19615" xml:space="preserve">Quibus rebus abſolutis ad pu-
                <lb/>
              teos excauandos progrediens, conſiderat qua ratione noxios uapores euitemus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19616" xml:space="preserve">imminenti ruinæ prouidea-
                <lb/>
              mus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19617" xml:space="preserve">quomodo aquam colligere debeamus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19618" xml:space="preserve">collectam ſeruare, ne diffluat. </s>
              <s xml:id="echoid-s19619" xml:space="preserve">Latera putei munit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19620" xml:space="preserve">stru-
                <lb/>
              cturam circa puteum parat, prouidetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19621" xml:space="preserve">aquæ bonitati, at que it a uolumini octauo finem imponit.</s>
              <s xml:id="echoid-s19622" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19623" xml:space="preserve">Ductus autem aquæ fiunt generibus tribus, riuis per canales ſtructiles, aut fiſtulis plumbeis, ſeu
                <lb/>
              tubulis fictilibus, quorum eæ rationes ſunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s19624" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19625" xml:space="preserve">Riuos efficiebant structilibus canalibus, nam formam structilem Palladius pro canali fabrica constante
                <lb/>
              dixit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19626" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s19627" xml:space="preserve">quomodo ſtruendi ſint canales docet. </s>
              <s xml:id="echoid-s19628" xml:space="preserve">Cæterum Palladius quartum genus addit canales ligneos,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.294-04" xlink:href="note-514.01.294-04a" xml:space="preserve">40</note>
              quo monticolæ nostri utuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19629" xml:space="preserve">præterea apertam e riuis ductionem, nam riui opus aut foßile, aut ſtruenſile eſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s19630" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19631" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Si</emph>
              canalibus, ut ſtructura fiat quam ſolidiſsima, ſolumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19632" xml:space="preserve">riui libramenta habeat faſtigata, ne mi-
                <lb/>
              nus in centenos pedes ſemipede. </s>
              <s xml:id="echoid-s19633" xml:space="preserve">Eæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19634" xml:space="preserve">ſtructuræ confornicentur, ut minime Sol aquam tangat.</s>
              <s xml:id="echoid-s19635" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19636" xml:space="preserve">Ita Palladius hunc locum intelligit, ſi per planum ueniet inter ſexagenos, aut centenos pedes ſenſim recli-
                <lb/>
              netur ſtructura in ſeſquipedem, ut uim poßit habere currendi. </s>
              <s xml:id="echoid-s19637" xml:space="preserve">Structura igitur erit ſolidißima, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19638" xml:space="preserve">fiet con-
                <lb/>
              fornicatio & </s>
              <s xml:id="echoid-s19639" xml:space="preserve">declinatio canalis, nam ita tribus rebus erit prouiſum primo ſolida structura, ne aqua dilaba-
                <lb/>
              tur: </s>
              <s xml:id="echoid-s19640" xml:space="preserve">ſecundo confornicatione, ne aqua Solibus tepeſcat: </s>
              <s xml:id="echoid-s19641" xml:space="preserve">tertio declinatione, ut aqua facilius decurrat. </s>
              <s xml:id="echoid-s19642" xml:space="preserve">nunc de
                <lb/>
              uſus diſtributione.</s>
              <s xml:id="echoid-s19643" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19644" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Cvm</emph>
              q́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19645" xml:space="preserve">uenerit ad mœnia, efficiatur caſtellum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19646" xml:space="preserve">caſtello coniunctum ad recipiendum aquam
                <lb/>
              triplex emiſſarium, collocenturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19647" xml:space="preserve">in caſtello tres fiſtulæ æqualiter diuiſæ intra receptacula coniunctę,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.294-05" xlink:href="note-514.01.294-05a" xml:space="preserve">50</note>
              uti cum abundauerit ab extremis in medium receptaculum redundet. </s>
              <s xml:id="echoid-s19648" xml:space="preserve">Ita in medio ponentur fiſtulæ
                <lb/>
              in omnes lacus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19649" xml:space="preserve">ſalientes ex altero in balneas, ut uectigal quotannis populo præſtent: </s>
              <s xml:id="echoid-s19650" xml:space="preserve">ex quibus ter-
                <lb/>
              tio in domos priuatas, ita ut ne deſit in publico.</s>
              <s xml:id="echoid-s19651" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19652" xml:space="preserve">Nunc ut dixi de diſtributione aquæ tractat, aitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19653" xml:space="preserve">ubi ad mœnia uentum fuerit, efficiendum eſſe caſtellum,
                <lb/>
              idest amplum receptaculum, quod aquam ſuſcipit, cui receptaculo tria alia receptacula ſunt coniungenda
                <lb/>
              hæc immiſſaria dicuntur, unde poſtea erogatur aqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s19654" xml:space="preserve">Tres uero fiſtulæ in caſtello erant æqualiter diuiſæ in-
                <lb/>
              tra receptacula coniuncta, ea de cauſa, ut abundante aqua ab extremis in medium receptaculum abundet,
                <lb/>
              nam in medio maior aquæ copia eſſe oportebat, quoniam ibi erant fiſtulæ in publica aquarum conceptacula,
                <lb/>
              quæ lacus dicuntur, ubi Romana plebs ablueret lintea, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19655" xml:space="preserve">ſimilia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19656" xml:space="preserve">inde etiam aqua in omnes ſalientes du-
                <lb/>
              cebatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19657" xml:space="preserve">Sunt enim ſalientes ſiphunculi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19658" xml:space="preserve">capita fiſtularum, e quibus aqua ſalit, quorum ora ſi peren-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.294-06" xlink:href="note-514.01.294-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>