Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
211
211 (179)
212
212 (180)
213
213 (181)
214
214 (182)
215
215 (183)
216
216 (184)
217
217 (185)
218
218 (186)
219
219 (187)
220
220 (188)
< >
page |< < (263) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div688" type="section" level="2" n="128">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19658" xml:space="preserve">
                <pb o="263" file="514.01.295" n="295" rhead="OCTAVVS."/>
              niter fluunt, maſtis ideft mammis teguntur, ſed ſi cum libet obtur antur & </s>
              <s xml:id="echoid-s19659" xml:space="preserve">laxantur, id fit epiſtomijs, quorum
                <lb/>
              manubria dum torquentur patefaciunt nares, atque ita manat aqua, contraria uerſatione eaſdem obturat.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19660" xml:space="preserve">hæc igitur a medio utilitas. </s>
              <s xml:id="echoid-s19661" xml:space="preserve">Ex altero uero in balneas, uel ad fullonum, coriariorum, aliorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19662" xml:space="preserve">neceſsita-
                <lb/>
              tes profluebat, quemadmodum ex tertio in priuatas domos ad hortos irrigandos. </s>
              <s xml:id="echoid-s19663" xml:space="preserve">Cæterum animaduerten-
                <lb/>
              dum eſt, quod Frontinus dicit apud antiquos omnem aquam in publicos uſus erogari ſolitam eſſe, legeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19664" xml:space="preserve">cau-
                <lb/>
              tum, ne priuati aliam ducerent, quàm quæ ex receptaculo publico in humum decidiſſet, quam caducam uo-
                <lb/>
              cabant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19665" xml:space="preserve">hanc ipſam non in alium uſum, quàm balnearum, fullonicorum, uectigalisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19666" xml:space="preserve">statutam merce-
                <lb/>
              dem, quæ in publicum penderetur aliquid, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19667" xml:space="preserve">in domos principum daretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19668" xml:space="preserve">Galenus ait ne in ciuitatibus
                <lb/>
              quidem aquam mole, ac pondere æqualem locis omnibus eſſe diſpartitam, balneo enim publico, aut deorum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.295-01" xlink:href="note-514.01.295-01a" xml:space="preserve">10</note>
              luco partem aquæ maiorem tribuit, fontibus uero biuiorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19669" xml:space="preserve">priuatis balneis minorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s19670" xml:space="preserve">Publicanorum
                <lb/>
              cara erat, ideſt eorum qui quid a fiſco conducunt, ut publicum uectigal. </s>
              <s xml:id="echoid-s19671" xml:space="preserve">Publica autem uectigalia intel-
                <lb/>
              ligere debemus, ex quibus uectigal fiſcus capit, quale eſt uectigal portus, uel uenalium rerum, item ſalina-
                <lb/>
              rum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19672" xml:space="preserve">metallornm, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19673" xml:space="preserve">piſcinarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19674" xml:space="preserve">Erat autem Senatus conſultum, quod aquam non niſi ex caſtello duci
                <lb/>
              permittebat, ne aut riui, aut fiſtulæ publicè lacerarentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19675" xml:space="preserve">unde Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s19676" xml:space="preserve">{non enim poterunt auertere, cum ha-
                <lb/>
              buerint a capitibus proprias ductiones.</s>
              <s xml:id="echoid-s19677" xml:space="preserve">} Vocabula uero, quæ aquæ ductibus ſeruiunt, a iuriſconſulto, ſic fi-
                <lb/>
              niuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19678" xml:space="preserve">Riuus locus est per longitudinem depreſſus: </s>
              <s xml:id="echoid-s19679" xml:space="preserve">ſepta ſunt, quæ ad incile apponuntur aquæ deriuandæ
                <lb/>
              gratia: </s>
              <s xml:id="echoid-s19680" xml:space="preserve">incile ut ab inciſione dicitur locus ubi primum inciditur ad deriuãdas aquas: </s>
              <s xml:id="echoid-s19681" xml:space="preserve">caſtella receptacula ſunt,
                <lb/>
              quæ aquam publicam ſuſcipiunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s19682" xml:space="preserve">ſpecus ſublimis eſt ripis locus, ex quo aqua deſpicitur; </s>
              <s xml:id="echoid-s19683" xml:space="preserve">calix extrema eſt du-
                <lb/>
              cti pars, quo aqua funditur, eſt erum modulus æneus erogatorius, cuifiſtula applicabatur eius luminis, uel ca-
                <lb/>
              pacitatis, quæ impetrata fuerat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19684" xml:space="preserve">longitudinis non minus digitorum duodecim. </s>
              <s xml:id="echoid-s19685" xml:space="preserve">Is eſt modus acceptorius.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19686" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.295-02" xlink:href="note-514.01.295-02a" xml:space="preserve">20</note>
              Ita & </s>
              <s xml:id="echoid-s19687" xml:space="preserve">nos̃tri ſolent aquæ unciam a publico emere, uel amplius; </s>
              <s xml:id="echoid-s19688" xml:space="preserve">diameter enim fistulæ menſura eſt aquæ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19689" xml:space="preserve">Omnes partes iam enumeratæ ſolidiſſima structura, ſiue parietis, ſiue fundi, ſiue cameræ ſint, ſtruendæ ſunt, ut
                <lb/>
              dixi; </s>
              <s xml:id="echoid-s19690" xml:space="preserve">ne rimæ fiant, ne Soles adurant, ne læſio ulla fiat. </s>
              <s xml:id="echoid-s19691" xml:space="preserve">Primum uero ad fauces ſepti, ubi ſcilicet incile
                <lb/>
              eſt, porta opponitur, qua obductis ualuis turbidum fluentum excludas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19692" xml:space="preserve">damna operis reficere poſſis, ſi quid
                <lb/>
              acciderit, aquæ curſu ſemoto ad ualuas craticula ferrea apponitur, ut frondes, ligna, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19693" xml:space="preserve">ſi quid est huiuſmo-
                <lb/>
              di intercipiatur ne cum aqua decurrat. </s>
              <s xml:id="echoid-s19694" xml:space="preserve">Aſepto in centenos cubitos, caſtellum facies, a caſtello item eodem
                <lb/>
              interuallo aliud castellum strues latum pedes 20, longum 30, profundum ſub riuo ductus ad pedes 15. </s>
              <s xml:id="echoid-s19695" xml:space="preserve">ut
                <lb/>
              mixtiones terreni, quæ cum aqua defluunt, habeant ubi conſidant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19696" xml:space="preserve">quieſcant, puriorq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s19697" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19698" xml:space="preserve">nitidior aqua
                <lb/>
              in riuum influat. </s>
              <s xml:id="echoid-s19699" xml:space="preserve">Calix modum aquæ fundendæ ex fluentis appulſu, ut ait Alb. </s>
              <s xml:id="echoid-s19700" xml:space="preserve">atque ex fiſtulæ, qua uomat
                <lb/>
              habitu uariati. </s>
              <s xml:id="echoid-s19701" xml:space="preserve">Nam quo erit aqua ex largo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19702" xml:space="preserve">celeri fluento excepta, quoue eadem erit uia ducta expedi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.295-03" xlink:href="note-514.01.295-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tiore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19703" xml:space="preserve">preſſura accumulatiore augebit modum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19704" xml:space="preserve">Fistula ad libram, atque in directis collata modum ſer-
                <lb/>
              uabit; </s>
              <s xml:id="echoid-s19705" xml:space="preserve">fistulamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19706" xml:space="preserve">ipſam, qua mittas aquam compertum habent aquæ defluxu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19707" xml:space="preserve">proiectione abſumi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19708" xml:space="preserve">quaſi
                <lb/>
              delimari, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19709" xml:space="preserve">nullum metalli genus denſius reſiſtere, quàm aurum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19710" xml:space="preserve">Adiunxere etiam Architecti ornatus cau-
                <lb/>
              ſa multa per frontibus immiſſariorum, quæ ad uſus ciuiles horarum & </s>
              <s xml:id="echoid-s19711" xml:space="preserve">temporis facerent ſumma ſigillorum ſe
                <lb/>
              ſe mouentium ſeſtiuitate, ludosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19712" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s19713" xml:space="preserve">triumphos, efficientia ſimulachra ex ære fingebant ab ijs deducta rationi-
                <lb/>
              bus, quæ nos decimo, uel ſequenti libro explicabimus.</s>
              <s xml:id="echoid-s19714" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19715" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Sin</emph>
              autem medij montes erunt inter mœnia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19716" xml:space="preserve">caput fontis, ſic erit faciendum, uti ſpecus fodian
                <lb/>
              tur ſub terra, librenturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19717" xml:space="preserve">ad faſtigium, quod ſupra ſcriptum eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s19718" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s19719" xml:space="preserve">ſi tophus erit, aut ſaxum, in ſuo ſi-
                <lb/>
              bi canalis excidatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s19720" xml:space="preserve">ſin au
                <unsure/>
              tem terrenum, aut arenoſum erit ſolum, parietes cum camera in ſpecu ſtruã-
                <lb/>
              tur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19721" xml:space="preserve">ita perducatur, puteiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19722" xml:space="preserve">ita ſint facti, ut inter duos ſint actus.</s>
              <s xml:id="echoid-s19723" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19724" xml:space="preserve">Aut per planum expeditum ducenda est aqua, aut montes ſunt medij inter incile, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19725" xml:space="preserve">immiſſarium, de pri-
                <lb/>
              mo dictum est, nunc ſecundnm exequemur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19726" xml:space="preserve">In bis omnibus, ubi lapis est, aut tophus, aut etiam denſior
                <lb/>
              creta, aut huiuſmodi quod aquam minimè abſorbeat, s̃tructura opus non erit, ſed ſatis eſt fodere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19727" xml:space="preserve">ſubter-
                <lb/>
              raneum meatum facere, per quem aqua ducatur, libreturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19728" xml:space="preserve">ea ratione ad fastigium, quod ſupra dictum eſt,
                <lb/>
              ſcilicet quod ſolum riui libramenta habeat faſtigata ne minus in centenos pedes ſeſquipede, Vbi uero ſolum
                <lb/>
              latera non ſolida fuerint, uel propterea, quòd terrenum ſit arenoſum, uel creta non ſolida, uel aliud huiuſ-
                <lb/>
              modi per quod effluat aqua, tunc parietes cum camera in ſpecu ſtruantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19729" xml:space="preserve">ita perducatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19730" xml:space="preserve">Cæterum id ob-
                <lb/>
              ſeruandum est, ut puteos, ideſt æſtuaria, quibus reſpirare. </s>
              <s xml:id="echoid-s19731" xml:space="preserve">poſſit perfluens aqua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19732" xml:space="preserve">uis ſpiritus relaxetur, ne
                <lb/>
              concluſus aer curſum aquæ moretur, faciamus eo ſpatio inter ſe diſtantes, quo actus eſt, ideſt ſpatio cen-
                <lb/>
              tum uiginti pedes.</s>
              <s xml:id="echoid-s19733" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s19734" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Sin</emph>
              autem fiſtulis plumbeis ducetur, primum caſtellum ad caput ſtruatur, deinde ad copiá aquæ
                <lb/>
              lamnæ fiſtularum conſtituantur, eæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s19735" xml:space="preserve">fiſtulæ ab eo caſtello collocentur, quod erit in manibus, fiſtu-
                <lb/>
              læ ne minus longę pedum denum, quæ ſi centenariæ erunt, pondus habeant in ſingulas pondo mille
                <lb/>
              ducentum, ſi octogenariæ pondo 940. </s>
              <s xml:id="echoid-s19736" xml:space="preserve">ſi quinquagenariæ pondo 600. </s>
              <s xml:id="echoid-s19737" xml:space="preserve">quadragenariæ pondo 480.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s19738" xml:space="preserve">tricenariæ pondo 360. </s>
              <s xml:id="echoid-s19739" xml:space="preserve">uicenariæ pondo 211. </s>
              <s xml:id="echoid-s19740" xml:space="preserve">Quintum denum pondo 180. </s>
              <s xml:id="echoid-s19741" xml:space="preserve">denum pondo 120. </s>
              <s xml:id="echoid-s19742" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Octonum, pondo 96. </s>
              <s xml:id="echoid-s19743" xml:space="preserve">quinariæ pondo 60.</s>
              <s xml:id="echoid-s19744" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s19745" xml:space="preserve">Fiſtulas denum pedum longitudinis eſſe legitimum eſt, inquit Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s19746" xml:space="preserve">latitudine uero diuerſa conſtant: </s>
              <s xml:id="echoid-s19747" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s19748" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ideo etiam diuerſas ſortiuntur appellationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s19749" xml:space="preserve">nam ſi lamina antequam in rotundum ducatur, lata erit digitos
                <lb/>
              centum, centenaria dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s19750" xml:space="preserve">Si octuaginta octogenaria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s19751" xml:space="preserve">ſic de alijs intelligendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s19752" xml:space="preserve">diuerſi quoque ponderis
                <lb/>
              erunt, nam centenariæ decem pedum mille ducentas libras habeat; </s>
              <s xml:id="echoid-s19753" xml:space="preserve">octogenaria noningentas ſexaginta; </s>
              <s xml:id="echoid-s19754" xml:space="preserve">quin-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.295-06" xlink:href="note-514.01.295-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>