Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 412
>
301
(269)
302
(270)
303
(271)
304
(272)
305
(273)
306
(274)
307
(275)
308
(276)
309
(277)
310
(278)
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 412
>
page
|<
<
(263)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div688
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
128
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19658
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
263
"
file
="
514.01.295
"
n
="
295
"
rhead
="
OCTAVVS.
"/>
niter fluunt, maſtis ideft mammis teguntur, ſed ſi cum libet obtur antur & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19659
"
xml:space
="
preserve
">laxantur, id fit epiſtomijs, quorum
<
lb
/>
manubria dum torquentur patefaciunt nares, atque ita manat aqua, contraria uerſatione eaſdem obturat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19660
"
xml:space
="
preserve
">hæc igitur a medio utilitas. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19661
"
xml:space
="
preserve
">Ex altero uero in balneas, uel ad fullonum, coriariorum, aliorumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19662
"
xml:space
="
preserve
">neceſsita-
<
lb
/>
tes profluebat, quemadmodum ex tertio in priuatas domos ad hortos irrigandos. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19663
"
xml:space
="
preserve
">Cæterum animaduerten-
<
lb
/>
dum eſt, quod Frontinus dicit apud antiquos omnem aquam in publicos uſus erogari ſolitam eſſe, legeq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19664
"
xml:space
="
preserve
">cau-
<
lb
/>
tum, ne priuati aliam ducerent, quàm quæ ex receptaculo publico in humum decidiſſet, quam caducam uo-
<
lb
/>
cabant, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19665
"
xml:space
="
preserve
">hanc ipſam non in alium uſum, quàm balnearum, fullonicorum, uectigalisq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19666
"
xml:space
="
preserve
">statutam merce-
<
lb
/>
dem, quæ in publicum penderetur aliquid, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19667
"
xml:space
="
preserve
">in domos principum daretur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19668
"
xml:space
="
preserve
">Galenus ait ne in ciuitatibus
<
lb
/>
quidem aquam mole, ac pondere æqualem locis omnibus eſſe diſpartitam, balneo enim publico, aut deorum
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.295-01
"
xlink:href
="
note-514.01.295-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
luco partem aquæ maiorem tribuit, fontibus uero biuiorum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19669
"
xml:space
="
preserve
">priuatis balneis minorem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19670
"
xml:space
="
preserve
">Publicanorum
<
lb
/>
cara erat, ideſt eorum qui quid a fiſco conducunt, ut publicum uectigal. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19671
"
xml:space
="
preserve
">Publica autem uectigalia intel-
<
lb
/>
ligere debemus, ex quibus uectigal fiſcus capit, quale eſt uectigal portus, uel uenalium rerum, item ſalina-
<
lb
/>
rum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19672
"
xml:space
="
preserve
">metallornm, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19673
"
xml:space
="
preserve
">piſcinarum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19674
"
xml:space
="
preserve
">Erat autem Senatus conſultum, quod aquam non niſi ex caſtello duci
<
lb
/>
permittebat, ne aut riui, aut fiſtulæ publicè lacerarentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19675
"
xml:space
="
preserve
">unde Vitr. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19676
"
xml:space
="
preserve
">{non enim poterunt auertere, cum ha-
<
lb
/>
buerint a capitibus proprias ductiones.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19677
"
xml:space
="
preserve
">} Vocabula uero, quæ aquæ ductibus ſeruiunt, a iuriſconſulto, ſic fi-
<
lb
/>
niuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19678
"
xml:space
="
preserve
">Riuus locus est per longitudinem depreſſus: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19679
"
xml:space
="
preserve
">ſepta ſunt, quæ ad incile apponuntur aquæ deriuandæ
<
lb
/>
gratia: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19680
"
xml:space
="
preserve
">incile ut ab inciſione dicitur locus ubi primum inciditur ad deriuãdas aquas: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19681
"
xml:space
="
preserve
">caſtella receptacula ſunt,
<
lb
/>
quæ aquam publicam ſuſcipiunt: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19682
"
xml:space
="
preserve
">ſpecus ſublimis eſt ripis locus, ex quo aqua deſpicitur; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19683
"
xml:space
="
preserve
">calix extrema eſt du-
<
lb
/>
cti pars, quo aqua funditur, eſt erum modulus æneus erogatorius, cuifiſtula applicabatur eius luminis, uel ca-
<
lb
/>
pacitatis, quæ impetrata fuerat, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19684
"
xml:space
="
preserve
">longitudinis non minus digitorum duodecim. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19685
"
xml:space
="
preserve
">Is eſt modus acceptorius.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19686
"
xml:space
="
preserve
">
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.295-02
"
xlink:href
="
note-514.01.295-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
Ita & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19687
"
xml:space
="
preserve
">nos̃tri ſolent aquæ unciam a publico emere, uel amplius; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19688
"
xml:space
="
preserve
">diameter enim fistulæ menſura eſt aquæ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19689
"
xml:space
="
preserve
">Omnes partes iam enumeratæ ſolidiſſima structura, ſiue parietis, ſiue fundi, ſiue cameræ ſint, ſtruendæ ſunt, ut
<
lb
/>
dixi; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19690
"
xml:space
="
preserve
">ne rimæ fiant, ne Soles adurant, ne læſio ulla fiat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19691
"
xml:space
="
preserve
">Primum uero ad fauces ſepti, ubi ſcilicet incile
<
lb
/>
eſt, porta opponitur, qua obductis ualuis turbidum fluentum excludas, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19692
"
xml:space
="
preserve
">damna operis reficere poſſis, ſi quid
<
lb
/>
acciderit, aquæ curſu ſemoto ad ualuas craticula ferrea apponitur, ut frondes, ligna, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19693
"
xml:space
="
preserve
">ſi quid est huiuſmo-
<
lb
/>
di intercipiatur ne cum aqua decurrat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19694
"
xml:space
="
preserve
">Aſepto in centenos cubitos, caſtellum facies, a caſtello item eodem
<
lb
/>
interuallo aliud castellum strues latum pedes 20, longum 30, profundum ſub riuo ductus ad pedes 15. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19695
"
xml:space
="
preserve
">ut
<
lb
/>
mixtiones terreni, quæ cum aqua defluunt, habeant ubi conſidant, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19696
"
xml:space
="
preserve
">quieſcant, puriorq́;</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19697
"
xml:space
="
preserve
">, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19698
"
xml:space
="
preserve
">nitidior aqua
<
lb
/>
in riuum influat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19699
"
xml:space
="
preserve
">Calix modum aquæ fundendæ ex fluentis appulſu, ut ait Alb. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19700
"
xml:space
="
preserve
">atque ex fiſtulæ, qua uomat
<
lb
/>
habitu uariati. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19701
"
xml:space
="
preserve
">Nam quo erit aqua ex largo, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19702
"
xml:space
="
preserve
">celeri fluento excepta, quoue eadem erit uia ducta expedi-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.295-03
"
xlink:href
="
note-514.01.295-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
tiore, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19703
"
xml:space
="
preserve
">preſſura accumulatiore augebit modum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19704
"
xml:space
="
preserve
">Fistula ad libram, atque in directis collata modum ſer-
<
lb
/>
uabit; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19705
"
xml:space
="
preserve
">fistulamq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19706
"
xml:space
="
preserve
">ipſam, qua mittas aquam compertum habent aquæ defluxu, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19707
"
xml:space
="
preserve
">proiectione abſumi, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19708
"
xml:space
="
preserve
">quaſi
<
lb
/>
delimari, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19709
"
xml:space
="
preserve
">nullum metalli genus denſius reſiſtere, quàm aurum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19710
"
xml:space
="
preserve
">Adiunxere etiam Architecti ornatus cau-
<
lb
/>
ſa multa per frontibus immiſſariorum, quæ ad uſus ciuiles horarum & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19711
"
xml:space
="
preserve
">temporis facerent ſumma ſigillorum ſe
<
lb
/>
ſe mouentium ſeſtiuitate, ludosq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19712
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19713
"
xml:space
="
preserve
">triumphos, efficientia ſimulachra ex ære fingebant ab ijs deducta rationi-
<
lb
/>
bus, quæ nos decimo, uel ſequenti libro explicabimus.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19714
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19715
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">Sin</
emph
>
autem medij montes erunt inter mœnia, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19716
"
xml:space
="
preserve
">caput fontis, ſic erit faciendum, uti ſpecus fodian
<
lb
/>
tur ſub terra, librenturq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19717
"
xml:space
="
preserve
">ad faſtigium, quod ſupra ſcriptum eſt: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19718
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19719
"
xml:space
="
preserve
">ſi tophus erit, aut ſaxum, in ſuo ſi-
<
lb
/>
bi canalis excidatur; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19720
"
xml:space
="
preserve
">ſin au
<
unsure
/>
tem terrenum, aut arenoſum erit ſolum, parietes cum camera in ſpecu ſtruã-
<
lb
/>
tur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19721
"
xml:space
="
preserve
">ita perducatur, puteiq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19722
"
xml:space
="
preserve
">ita ſint facti, ut inter duos ſint actus.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19723
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19724
"
xml:space
="
preserve
">Aut per planum expeditum ducenda est aqua, aut montes ſunt medij inter incile, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19725
"
xml:space
="
preserve
">immiſſarium, de pri-
<
lb
/>
mo dictum est, nunc ſecundnm exequemur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19726
"
xml:space
="
preserve
">In bis omnibus, ubi lapis est, aut tophus, aut etiam denſior
<
lb
/>
creta, aut huiuſmodi quod aquam minimè abſorbeat, s̃tructura opus non erit, ſed ſatis eſt fodere, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19727
"
xml:space
="
preserve
">ſubter-
<
lb
/>
raneum meatum facere, per quem aqua ducatur, libreturq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19728
"
xml:space
="
preserve
">ea ratione ad fastigium, quod ſupra dictum eſt,
<
lb
/>
ſcilicet quod ſolum riui libramenta habeat faſtigata ne minus in centenos pedes ſeſquipede, Vbi uero ſolum
<
lb
/>
latera non ſolida fuerint, uel propterea, quòd terrenum ſit arenoſum, uel creta non ſolida, uel aliud huiuſ-
<
lb
/>
modi per quod effluat aqua, tunc parietes cum camera in ſpecu ſtruantur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19729
"
xml:space
="
preserve
">ita perducatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19730
"
xml:space
="
preserve
">Cæterum id ob-
<
lb
/>
ſeruandum est, ut puteos, ideſt æſtuaria, quibus reſpirare. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19731
"
xml:space
="
preserve
">poſſit perfluens aqua, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19732
"
xml:space
="
preserve
">uis ſpiritus relaxetur, ne
<
lb
/>
concluſus aer curſum aquæ moretur, faciamus eo ſpatio inter ſe diſtantes, quo actus eſt, ideſt ſpatio cen-
<
lb
/>
tum uiginti pedes.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19733
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19734
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">Sin</
emph
>
autem fiſtulis plumbeis ducetur, primum caſtellum ad caput ſtruatur, deinde ad copiá aquæ
<
lb
/>
lamnæ fiſtularum conſtituantur, eæq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19735
"
xml:space
="
preserve
">fiſtulæ ab eo caſtello collocentur, quod erit in manibus, fiſtu-
<
lb
/>
læ ne minus longę pedum denum, quæ ſi centenariæ erunt, pondus habeant in ſingulas pondo mille
<
lb
/>
ducentum, ſi octogenariæ pondo 940. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19736
"
xml:space
="
preserve
">ſi quinquagenariæ pondo 600. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19737
"
xml:space
="
preserve
">quadragenariæ pondo 480.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19738
"
xml:space
="
preserve
">tricenariæ pondo 360. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19739
"
xml:space
="
preserve
">uicenariæ pondo 211. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19740
"
xml:space
="
preserve
">Quintum denum pondo 180. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19741
"
xml:space
="
preserve
">denum pondo 120. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19742
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
Octonum, pondo 96. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19743
"
xml:space
="
preserve
">quinariæ pondo 60.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19744
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19745
"
xml:space
="
preserve
">Fiſtulas denum pedum longitudinis eſſe legitimum eſt, inquit Plin. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19746
"
xml:space
="
preserve
">latitudine uero diuerſa conſtant: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19747
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19748
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
ideo etiam diuerſas ſortiuntur appellationes. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19749
"
xml:space
="
preserve
">nam ſi lamina antequam in rotundum ducatur, lata erit digitos
<
lb
/>
centum, centenaria dicitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19750
"
xml:space
="
preserve
">Si octuaginta octogenaria, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19751
"
xml:space
="
preserve
">ſic de alijs intelligendum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19752
"
xml:space
="
preserve
">diuerſi quoque ponderis
<
lb
/>
erunt, nam centenariæ decem pedum mille ducentas libras habeat; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19753
"
xml:space
="
preserve
">octogenaria noningentas ſexaginta; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19754
"
xml:space
="
preserve
">quin-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.295-06
"
xlink:href
="
note-514.01.295-06a
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
</
s
>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>