Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
Table of figures
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 174
[out of range]
>
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 174
[out of range]
>
page
|<
<
(265)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div688
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
128
">
<
pb
o
="
265
"
file
="
514.01.297
"
n
="
297
"
rhead
="
OCTAVVS.
"/>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19840
"
xml:space
="
preserve
">Tubulis testaceis minore ſumptu aqua ducitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19841
"
xml:space
="
preserve
">Quæ menſura eorum, quæue forma & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19842
"
xml:space
="
preserve
">modus, quo coag-
<
lb
/>
mentatur, conſiderandum eſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19843
"
xml:space
="
preserve
">Menſura eſt ut craßi ſint non minus digitorum duorum, longitudine mediocri,
<
lb
/>
forma, ut ſint lingulati, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19844
"
xml:space
="
preserve
">ex una parte reddantur anguſti, ut palmi ſpatio unusin alterum poßit intrare,
<
lb
/>
lembellum nostri eam formam uocant; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19845
"
xml:space
="
preserve
">modus, quo coagmentantur, est ut calce uiua ex oleo ſubacta illinan-
<
lb
/>
tur, calx enim e fornace in cellis uinarijs reſtinguitur, deinde oleo macerata & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19846
"
xml:space
="
preserve
">ſubacta unguntur tubuli, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19847
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
etiam æneis nexibus alligabuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19848
"
xml:space
="
preserve
">Sed anteq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19849
"
xml:space
="
preserve
">in ijs aquæ curſus admittatur, cinis in qua extinctorum car-
<
lb
/>
bonũ reliquiæ ſuperſunt, per eos mixto exiguo liquore decurrat, ut glutinaripoßit, ſi qua ſunt uitia tubulorũ.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19850
"
xml:space
="
preserve
">Quoniam uero in ea aquæ ductione etiam decurſus eſt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19851
"
xml:space
="
preserve
">uenter, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19852
"
xml:space
="
preserve
">expreſſus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19853
"
xml:space
="
preserve
">circunductio; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19854
"
xml:space
="
preserve
">maxime
<
lb
/>
aduertendum eſt in his omnibus, quo modo tubuli coagmententur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19855
"
xml:space
="
preserve
">alligentur, nam tanta est aquæ uis, ut
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.297-01
"
xlink:href
="
note-514.01.297-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
niſi prouideatur, tubuli extollentur, uel diſrumpentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19856
"
xml:space
="
preserve
">Tubuli igitur coagmentabuntur eo modo, quo dictum
<
lb
/>
eſt: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19857
"
xml:space
="
preserve
">ſed poſtea ponderum graui accumulatione firmabuntur præſertim in decurſibus, flexibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19858
"
xml:space
="
preserve
">expreßio-
<
lb
/>
nibus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19859
"
xml:space
="
preserve
">Id periculum ut euit arent periti, maxime in geniculis lapide rubro perforato utebantur, ita ut uideri
<
lb
/>
poßint in antiquis monumentis marmora plus duodenos pedes longa perforata ad palmi latitudinem, quæ in
<
lb
/>
decurſibus, uentre, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19860
"
xml:space
="
preserve
">expreßionibus collocabantur in his ſaxis hærebant tubuli, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19861
"
xml:space
="
preserve
">optime coagmentabantur
<
lb
/>
in geniculis aut uerſuris, nam & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19862
"
xml:space
="
preserve
">qui nouiſſimus tubulus in decurſu, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19863
"
xml:space
="
preserve
">qui primus in uentre, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19864
"
xml:space
="
preserve
">ultimus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19865
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
qui primus in expreßione erat in lapidibus, qui in his omnibus locis perforati ponebantur hærentes, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19866
"
xml:space
="
preserve
">coag-
<
lb
/>
mentati firmißimeq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19867
"
xml:space
="
preserve
">alligati, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19868
"
xml:space
="
preserve
">aqua leniter & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19869
"
xml:space
="
preserve
">parce a capite immittebatur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19870
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19871
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">Habent</
emph
>
autem tubulorum ductiones ea commoda, primum in opere, quòd ſi quod uitium fa-
<
lb
/>
ctum fuerit, quilibet id poteſt reficere: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19872
"
xml:space
="
preserve
">etiamq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19873
"
xml:space
="
preserve
">multo ſalubrior eſt ex tubulis aqua quam per fiſtulas,
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.297-02
"
xlink:href
="
note-514.01.297-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
quod per plumbum uidetur eſſe ideo uitioſa, quòd ex eo ceruſſa naſcitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19874
"
xml:space
="
preserve
">Hæc autem dicitur eſſe no
<
lb
/>
cens corporibus humanis, ita ſi quod ex eo procreatur, ideſt uitioſum, non eſt dubium quin ipſum
<
lb
/>
quoque non ſit ſalubre. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19875
"
xml:space
="
preserve
">Exemplar autem ab artificibus plumbarijs poſſumus accipere, quod pallori-
<
lb
/>
bus occupatos habent corporis colores. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19876
"
xml:space
="
preserve
">Namque cum fundendo plumbum flatur, uapor ex eo inſi-
<
lb
/>
dens corporis artus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19877
"
xml:space
="
preserve
">in dies exurens eripit ex membris eorum ſanguinis uirtutes. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19878
"
xml:space
="
preserve
">Itaque mi-
<
lb
/>
nimè fiſtulis plumbeis aqua duci uidetur, ſi uolumus eam habere ſalubrem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19879
"
xml:space
="
preserve
">Saporem quoque melio-
<
lb
/>
rem ex tubulis eſſe quotidianus poteſtindicare uictus, quod omnes extructas cum habeant uaſorum
<
lb
/>
argenteorum menſas, tamen propter ſaporis integritatem fictilibus utuntur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19880
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19881
"
xml:space
="
preserve
">Hæc facillima ſunt, nec noſtra indigent explicatione. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19882
"
xml:space
="
preserve
">Modo ad reliqua.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19883
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19884
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">Sin</
emph
>
autem fontes non ſunt, unde ductiones aquarum faciamus, neceſſe eſt puteos fodere. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19885
"
xml:space
="
preserve
">In pu-
<
lb
/>
teorum autem ſoſsionibus non eſt contemnenda ratio, ſed acuminibus, ſolertiaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19886
"
xml:space
="
preserve
">magna, naturales
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.297-03
"
xlink:href
="
note-514.01.297-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
rerum rationes conſiderandæ, quòd habet multa uariaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19887
"
xml:space
="
preserve
">terra in ſe genera. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19888
"
xml:space
="
preserve
">Eſt enim utireliquæ res
<
lb
/>
ex quatuor principijs compoſita, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19889
"
xml:space
="
preserve
">primum eſt ipſa terrena, habetq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19890
"
xml:space
="
preserve
">ex humore aquæ fontes, item
<
lb
/>
calores unde etiam ſulphur, alumen, bitumen naſcitur, aerisq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19891
"
xml:space
="
preserve
">ſpiritus immunis, qui cum graues per
<
lb
/>
interuenia fiſtuloſa terræ perueniunt ad foſsionem puteorum: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19892
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19893
"
xml:space
="
preserve
">ibi homines offendunt fodientes,
<
lb
/>
naturali uapore obturant in eorum naribus ſpiritus animales, ita qui non celerius inde effugiunt, ibi
<
lb
/>
interimuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19894
"
xml:space
="
preserve
">Hoc autem quibus rationibus caueatur, ſic erit faciendum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19895
"
xml:space
="
preserve
">Lucerna accenſa demit-
<
lb
/>
tatur, quæ ſi permanſerit ardens, ſine periculo deſcendetur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19896
"
xml:space
="
preserve
">Sin autem eripietur lumen ui uaporis,
<
lb
/>
tum ſecundum puteum dextra, ac ſiniſtra defodientur æſtuaria, ita (quemadmodum pernares) ſpi-
<
lb
/>
ritus ex æſtuarijs diſsipabuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19897
"
xml:space
="
preserve
">Cum bæc ſic explicata ſuerint, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19898
"
xml:space
="
preserve
">ad aquam erit peruentum, tunc
<
lb
/>
puteus ita ſepiatur ſtructura ne obturentur uenæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19899
"
xml:space
="
preserve
">Sin autem loca dura erunt, aut in imum uenæ pe-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.297-04
"
xlink:href
="
note-514.01.297-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
nitus non fuerint, tunc ſigninis operibus ex teſtis, aut a ſuperioribus locis excipiendæ ſunt copiæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19900
"
xml:space
="
preserve
">In
<
lb
/>
ſigninis autem operibus hęc ſunt facienda, uti arena primum puriſsima aſperrimaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19901
"
xml:space
="
preserve
">paretur, cæ-
<
lb
/>
mentum de ſilice frangatur, ne grauius quàm librarium, calx quam uehementiſsima mortario miſcea-
<
lb
/>
tur, ita ut quinque partes arenæ ad duas calcis reſpondeant, mortario cæmentum addatur, ex eo parie
<
lb
/>
tes in foſſa ad libramentum altitudinis futuræ depreſſa calcentur uectibus ligneis ferratis, parietibus
<
lb
/>
calcatis in medio quod erit terrenum exinaniatur ad libramentum imum parietum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19902
"
xml:space
="
preserve
">exæquato ſolo
<
lb
/>
ex eodem mortario calcetur pauimentum ad craſsitudinem, quæ conſtituta fuerlt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19903
"
xml:space
="
preserve
">Ea autem loca ſi
<
lb
/>
duplicia, aut triplicia facta fuerint uti percolationibus aquæ tranſmutari poſsint, multo ſalubriorem
<
lb
/>
eius uſum efficient, limus enim cum habuerit quo ſubſidar, limpidior aqua fiet, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19904
"
xml:space
="
preserve
">ſine odoribus con-
<
lb
/>
ſeruabit ſaporem, ſi non, ſalem addi neceſſe erit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19905
"
xml:space
="
preserve
">extenuari. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19906
"
xml:space
="
preserve
">Quæ potui de aquæ uirtute, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19907
"
xml:space
="
preserve
">uarie-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.297-05
"
xlink:href
="
note-514.01.297-05a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
tate, quasq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19908
"
xml:space
="
preserve
">habeat utilitates, quibus rationibus ducatur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19909
"
xml:space
="
preserve
">probetur in hoc uolumine poſui. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19910
"
xml:space
="
preserve
">De gno-
<
lb
/>
monicis uero rebus & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19911
"
xml:space
="
preserve
">horologiorum rationibusin ſequenti perſcribam.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19912
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s19913
"
xml:space
="
preserve
">Duplicem nobis proponit rationem Vitruuius qua aquæ inopiæ ſuccuramus, altera eſt puteorum, altera ci-
<
lb
/>
sternarum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19914
"
xml:space
="
preserve
">Fit enim quandoq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19915
"
xml:space
="
preserve
">ut aqua careamus, unde uel claſſem, uel exercitus aquemus, quare ingenio, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19916
"
xml:space
="
preserve
">in-
<
lb
/>
dustria comparandũ eſt auxiliũ in puteis maxime fodiendis, quod & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19917
"
xml:space
="
preserve
">bene ſciunt metallici omnes quantum inest
<
lb
/>
periculi, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19918
"
xml:space
="
preserve
">a peſtifero halitu, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19919
"
xml:space
="
preserve
">a ruina diruti montis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19920
"
xml:space
="
preserve
">collabentium laterum, ſiue puteos, ſiue cuniculos
<
lb
/>
ducant, hoc eſt ſiue in profundum, ſiue in longum eant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19921
"
xml:space
="
preserve
">Vapores igitur mali eo experimento noſcuntur & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19922
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
uitantur, quomodo dicit Vitru. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19923
"
xml:space
="
preserve
">noſcuntur accenſa lucerna appoſita in eo loco ubi cauandum eſt, priuſquam
<
lb
/>
ad intima deſcendatur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19924
"
xml:space
="
preserve
">nam ſi extincta non fuerit, periculum non timebis, nam uaporis leuitatem facilè ab-
<
lb
/>
ſumet ignis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19925
"
xml:space
="
preserve
">ſi uero extinguetur
<
unsure
/>
, cauendus est locus, quem ſpiritus mortifer occupabit, ut ait Palladius. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s19926
"
xml:space
="
preserve
">Vi-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.297-06
"
xlink:href
="
note-514.01.297-06a
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
</
s
>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>