Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
221 189
222 190
223 191
224 192
225 193
226 194
227 195
228 196
229 197
230 198
231 199
232 200
233 201
234 202
235 203
236 204
237 205
238 206
239 207
240 208
241 209
242 210
243 211
244 212
245 213
246 214
247 215
248 216
249 217
250 218
< >
page |< < (284) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div723" type="section" level="2" n="136">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s21557" xml:space="preserve">
                <pb o="284" file="514.01.316" n="316" rhead="LIBER"/>
              autem natur a ille ſtellæ conſtant, obſeruatores tamen ita cas diuiſere. </s>
              <s xml:id="echoid-s21558" xml:space="preserve">Duodecim igitur ſigna duodecim menſi-
                <lb/>
              bus tribuuntur, quodlibet triginta gradus occupat, ideo annus, 360, diebus conſtat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21559" xml:space="preserve">eo amplius, quo mo-
                <lb/>
              tu obliquo Solpræterit in uerſatione contrarij motus, ut infra declarabo.</s>
              <s xml:id="echoid-s21560" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s21561" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Itaqve</emph>
              lucentia cum mundo, reliquoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21562" xml:space="preserve">ſyderum ornatu circum terram, mareq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21563" xml:space="preserve">peruolantia, cur
                <lb/>
              ſus perſiciunt ad cœli rotunditatem, omnia autem uiſitata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21564" xml:space="preserve">uiſitata temporum neceſsitudine
                <lb/>
              ſunt conſtituta, ex quibus ſex ſigna numero ſupra terram cum cœlo peruagantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s21565" xml:space="preserve">cætera ſub terram
                <lb/>
              ſubeuntia ab eius umbra obſcurantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21566" xml:space="preserve">Sex autem ex his ſemper ſupra terram nituntur, quanta pars
                <lb/>
              enim nouiſsimi ſigni depreſsione coacta uerſatione ſubiens ſub terram occultatur, tantundem eius
                <lb/>
              contrariæ uerſationis neceſsitate ſuppreſſa, rotatione circumacta trans ex locis non patentibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21567" xml:space="preserve">ob-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.316-01" xlink:href="note-514.01.316-01a" xml:space="preserve">10</note>
              ſcuris egreditur ad lucem. </s>
              <s xml:id="echoid-s21568" xml:space="preserve">Nanque uis una, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21569" xml:space="preserve">neceſsitas utrunque ſimul orientem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21570" xml:space="preserve">occiden-
                <lb/>
              tem perſicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s21571" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s21572" xml:space="preserve">Duo ſunt cœlorum motus experimento cogniti, alter quo ab ortu in occaſum feruntur, quemadmodũ quo-
                <lb/>
              tidiana uerſatione Solem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21573" xml:space="preserve">Stellas oriri, ad medium conſurgere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21574" xml:space="preserve">per occaſum rurſus ſub terra media ad or
                <lb/>
              tũ ferri uidemus, qui motus primus, et diurnus nominatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21575" xml:space="preserve">ſupra ipſum uero nihil est, quod ſit ſenſibus ſubiectũ,
                <lb/>
              ſpatio autem horarum uigintiquatuor uniuer ſum orbem ambit, diemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21576" xml:space="preserve">natur alem conſtituit. </s>
              <s xml:id="echoid-s21577" xml:space="preserve">De hoc motu ue-
                <lb/>
              lociſſimo hactenus loquutus est Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s21578" xml:space="preserve">dixitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21579" xml:space="preserve">per eum ſex ſigna ſemper ſupra, ſex uero infra horizontem ferri,
                <lb/>
              quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s21580" xml:space="preserve">uerum eſt, nam in quocunque horizonte ſis, ſemper dimidium ſigniferi ſupra terram habes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21581" xml:space="preserve">dimi-
                <lb/>
              dium infra. </s>
              <s xml:id="echoid-s21582" xml:space="preserve">cumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21583" xml:space="preserve">ſignifer ſit unus e maioribus ſphæræ circulis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21584" xml:space="preserve">duodecim ſignis ſit conformatus, e quibus
                <lb/>
              ſex dimidium eius circuli occupant, neceſſario ſemper ſupra terram ſex ſigna erunt, ſex uerò infra deliteſcunt,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s21585" xml:space="preserve">quantum ex uno oritur, tantum ex altero deprimitur ſub occaſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s21586" xml:space="preserve">Alter motus eſt de quo infra ratiocia
                <lb/>
              natur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s21587" xml:space="preserve">hunc in modum.</s>
              <s xml:id="echoid-s21588" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s21589" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ea</emph>
              autem ſigna cum ſint numero duodecim, partesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21590" xml:space="preserve">duodecimas ſingula poſsideant mundi, uer-
                <lb/>
              ſenturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21591" xml:space="preserve">ab oriente in occidentem continenter, tunc per ea ſigna contrario curſu Luna, Stella Mer-
                <lb/>
              curij, Veneris, ipſe Sol, itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21592" xml:space="preserve">Martis, Iouis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21593" xml:space="preserve">Saturni, ut per graduum aſcenſionem percurrentes
                <lb/>
              alius alia circuitionis magnitudine ab occidente in orientem in mundo peruagantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s21594" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s21595" xml:space="preserve">Declaranda ſunt hæc, quæ breuiſſime a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s21596" xml:space="preserve">ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21597" xml:space="preserve">Ait enim ſigna eſſe duodecim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21598" xml:space="preserve">ſingula occupa-
                <lb/>
              re duodecimam cœli partem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21599" xml:space="preserve">omnia ab ortuin occaſum ferri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21600" xml:space="preserve">planetas contrario motu per ea ſigna
                <lb/>
              ſcandentes ab occaſu in ortum moueri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21601" xml:space="preserve">demum differentes eſſe eorum circuitiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s21602" xml:space="preserve">Primum igitur ſi-
                <lb/>
              gna duodena ſunt, quorum nomina hæc habentur, Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Libra, Scorpius,
                <lb/>
              Sagittarius, Caper, Aquarius, Piſces. </s>
              <s xml:id="echoid-s21603" xml:space="preserve">Numerantur ſigna ab eo ſegmento, quod ecliptica facit in equino-
                <lb/>
              ctiali, nam cum circulo neque principium ſit, neque finis ullus natura habeatur, rationi conſentaneum est,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.316-03" xlink:href="note-514.01.316-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ut initium ab ea parte ſumatur, quæ communis eſt ortui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21604" xml:space="preserve">occaſui locorum omnium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21605" xml:space="preserve">in qua cum ſit Sol,
                <lb/>
              arcus diei maior fieri incipit arcu noctis. </s>
              <s xml:id="echoid-s21606" xml:space="preserve">Signorum nomina ſumpta ſunt ab animali, aut re aliqua, quatenus
                <lb/>
              Sol ſub ea ſigna ſubiens, efficit in hæc inferiora affectiones ſimiles ijs animalibus, uel rebus, a quibus nomina
                <lb/>
              illis impoſita ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21607" xml:space="preserve">Aries cornibus duobus deſignantur hoc modo ♈, Taurus etiam ſimiliter duo cornua re-
                <lb/>
              fert ♉, Gemini duo iuncti tractus exprimunt ♊ Castora, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21608" xml:space="preserve">Pollucem dicunt eſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s21609" xml:space="preserve">Cancer oppoſitis
                <lb/>
              oculis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21610" xml:space="preserve">prominentibus deſcribitur ♋, Leo cauda patet ♌, Virgo ex fibula ueſtis ♍, Libra ſua for-
                <lb/>
              ma innoteſcit ♎, quemadmodum Scorpius articulo ♏, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21611" xml:space="preserve">Sagittarius telo ♐. </s>
              <s xml:id="echoid-s21612" xml:space="preserve">Caper uero genu alli-
                <lb/>
              gatum habet ♑. </s>
              <s xml:id="echoid-s21613" xml:space="preserve">Aquarius fluxu oſtenditur ♒. </s>
              <s xml:id="echoid-s21614" xml:space="preserve">Piſces dorſo ſe communi uinculo tenent ♓. </s>
              <s xml:id="echoid-s21615" xml:space="preserve">Hæc de
                <lb/>
              ſignis, eorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21616" xml:space="preserve">numero, nominibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21617" xml:space="preserve">caracteribus dicta ſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s21618" xml:space="preserve">Quod uero ſingula duodecimam cœli partem
                <lb/>
              occupent, uidetur ex eo, quod triginta dierum ſpatio Sol uni ſigno uidetur ſubijci, quaſi triginta partibus ſi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.316-04" xlink:href="note-514.01.316-04a" xml:space="preserve">40</note>
              gnum conſtet, quas gradus noſtri appellant, quoniam per eas partes, tanquam per gradus aſcendit Sol, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21619" xml:space="preserve">
                <lb/>
              deſcendit, unde etiam Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s21620" xml:space="preserve">dixit {vt per graduum aſcenſionem percurrentes.</s>
              <s xml:id="echoid-s21621" xml:space="preserve">} Signifer ergo est partium
                <lb/>
              360. </s>
              <s xml:id="echoid-s21622" xml:space="preserve">quoniam ſi ducas 30. </s>
              <s xml:id="echoid-s21623" xml:space="preserve">in
                <emph style="sc">I2.</emph>
              colliges 360. </s>
              <s xml:id="echoid-s21624" xml:space="preserve">qui numerus ob maximam diuidendi commoditatem
                <lb/>
              aſſumptus est, ac parum a ſumma dierum totius anni uidetur abeſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s21625" xml:space="preserve">Commoditas item numeri ſexagenarij
                <lb/>
              eſfecit, ut is numerus caperetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21626" xml:space="preserve">nam 60. </s>
              <s xml:id="echoid-s21627" xml:space="preserve">habet dimid ium, tertiam, quartam, quintam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21628" xml:space="preserve">ſextam partem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s21629" xml:space="preserve">circulus omnis facile in ſex partes diuiditur, quoniam eadem diductione circini, qua circulus diuiditur,
                <lb/>
              cadem inquam in ſex partes diuiditur, ideo circinum noſtri ſextam uocare ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s21630" xml:space="preserve">Cæterum tertia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21631" xml:space="preserve">quar-
                <lb/>
              ta concluſio erat, omnes planetas per ea ſigna uagantes ab occaſu in ortum moueri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21632" xml:space="preserve">id facere contrario
                <lb/>
              curſu. </s>
              <s xml:id="echoid-s21633" xml:space="preserve">Hæc longo uſu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21634" xml:space="preserve">experientia cognita ſunt, nam quemadmodum continuam uerſationem ab ortu in
                <lb/>
              occaſum experimento cognoſcimus, quæ omnibus orbibus cõmunis eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21635" xml:space="preserve">iuxta ordinem illum non ſolum cœ-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.316-05" xlink:href="note-514.01.316-05a" xml:space="preserve">50</note>
              leſtes orbes, ſed etiam elementa, quæ rariora ſunt, in orbem feruntur, ita & </s>
              <s xml:id="echoid-s21636" xml:space="preserve">ſecunda, aduerſaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21637" xml:space="preserve">motio perſpe-
                <lb/>
              cta est, dum rerum indagatores obſeruarunt ortus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21638" xml:space="preserve">occaſus stellarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21639" xml:space="preserve">Solis motiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s21640" xml:space="preserve">Nam uiderunt
                <lb/>
              Solem & </s>
              <s xml:id="echoid-s21641" xml:space="preserve">ſydera in orbe meridiano modo ſublimia, modo depreſſa, interim in una, interim in alia parte orien-
                <lb/>
              tia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21642" xml:space="preserve">cadentia, unde axes alios, cardinesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21643" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s21644" xml:space="preserve">motus excogitarunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21645" xml:space="preserve">Videntes etiam ſtellas orbibus hæ ren-
                <lb/>
              tes, quas infixas dicunt, eodem ſemper inter ſe ſpatio diſtantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21646" xml:space="preserve">unam atque alteram, quæ lucentior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21647" xml:space="preserve">ma
                <lb/>
              ior eſſet, obſeruantes, ex ea collegerunt ſeptem err antia ſydera ſucceßione quadam in orientem ferri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21648" xml:space="preserve">pro-
                <lb/>
              cedente tempore eandem hæ rentem stellam quaſi comitantia cernentes, ab eaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21649" xml:space="preserve">digredientia, iterum cum ea
                <lb/>
              iungi, idq; </s>
              <s xml:id="echoid-s21650" xml:space="preserve">in Luna, quæ proxima terris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21651" xml:space="preserve">quam citiſſima eſt, præ cipue obſeruantes, ſecundum motum inue-
                <lb/>
              nere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21652" xml:space="preserve">etiam metiti ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21653" xml:space="preserve">Inuenere inquam ex unica cbſeruatione, metiti autem ſunt ex pluribus, nam ob-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.316-06" xlink:href="note-514.01.316-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>