Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
141 109
142 110
143 111
144 112
145 113
146 114
147 115
148 116
149 117
150 118
151 119
152 120
153 121
154 122
155 123
156 124
157 125
158 126
159 127
160 128
161 129
162 130
163 131
164 132
165 133
166 134
167 135
168 136
169 137
170 138
< >
page |< < (285) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div723" type="section" level="2" n="136">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s21653" xml:space="preserve">
                <pb o="285" file="514.01.317" n="317" rhead="NONVS."/>
              ſeruantes Lunam ratione alicuius ſtellæ fixæ modo cum ea, modo abea, interim ante eam ferri, contrariam
                <lb/>
              motionem cognouere, ſæpius autem id obſeruantes, etiam motum Lunæ metiti ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21654" xml:space="preserve">Vnde quinta concluſio,
                <lb/>
              minifeſta eſt, quam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s21655" xml:space="preserve">ponit, dum dicit {alius alia circuitionis magnitudine ab occidente ad orientem in
                <lb/>
              mundo peruagantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21656" xml:space="preserve">} Postea cuiuſque motus examinat, inquiens.</s>
              <s xml:id="echoid-s21657" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s21658" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Lvna</emph>
              die octauo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21659" xml:space="preserve">uigeſimo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21660" xml:space="preserve">amplius circiter hora, cœ circuitionem percurrens, ex quo cœ-
                <lb/>
              perit ſigno ire, ad id ſignum reuertendo perficit lunarem menſem. </s>
              <s xml:id="echoid-s21661" xml:space="preserve">Sol autem ſigni ſpatium, quod eſt
                <lb/>
              duodecima pars mundi menſe uertente uadens tranſit, ita duodecim menſibus duodecim ſignorum
                <lb/>
              interualla peruagando cum redit ad id ſignum unde cœperit, perſicit ſpatium uertentis anni. </s>
              <s xml:id="echoid-s21662" xml:space="preserve">exeo
                <lb/>
              quem circulum Luna terdecies in duodecim menſibus percurrit, eum Sol eiſdem menſibus ſemel
                <lb/>
              permetitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s21663" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s21664" xml:space="preserve">Solannum, Luna menſem, primus motus diem facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s21665" xml:space="preserve">Quare motus buiuſmodi ſunt diligenter examinandi.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s21666" xml:space="preserve">Poſtquam igitur oſtenſum eſt in motibus cæleſtibus eſſe diuerſitatem, quatenus ad eorum motuum terminos
                <lb/>
              ſpectat, nunc oſtenditur etiam ineſſe diuerſitatem eorum, quatenus ad celeritatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21667" xml:space="preserve">tarditatem pertinet. </s>
              <s xml:id="echoid-s21668" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Quare temporis interualla metitur, quibus unumquodq; </s>
              <s xml:id="echoid-s21669" xml:space="preserve">ſyderum integram uerſationem circum cæli ambitum
                <lb/>
              facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s21670" xml:space="preserve">Nos ut hæc facilius intelligantur, quædam examinabimus non indigna ſcitu, ex quibus ordo, nume-
                <lb/>
              rus, poſitio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21671" xml:space="preserve">motus orbium cæleſtium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21672" xml:space="preserve">ſyderum dignoſcentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21673" xml:space="preserve">Cæleſtis natur a corporata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21674" xml:space="preserve">ſumma
                <lb/>
              octo continet cælos ſeparatos, contiguos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21675" xml:space="preserve">idem centrum cum mundo habentes, extra quos nullus est mo-
                <lb/>
              tus, niſi imaginatione effictus, ut multa, quæ nobis in his orbibus apparent, aliquo modo ſeruemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21676" xml:space="preserve">Septem
                <lb/>
              orbes errantibus ſeptem conceduntur, citima terris Luna eſt, ſummus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21677" xml:space="preserve">remotiſſimus eſt Saturnus, reliqui
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.317-02" xlink:href="note-514.01.317-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ſuo ordine collocantur, ut dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21678" xml:space="preserve">Caracteres, quibus deſcribuntur ſunt hi, 5 Saturnus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21679" xml:space="preserve">4. </s>
              <s xml:id="echoid-s21680" xml:space="preserve">Iuppiter.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s21681" xml:space="preserve">♂ Mars. </s>
              <s xml:id="echoid-s21682" xml:space="preserve">* Sol. </s>
              <s xml:id="echoid-s21683" xml:space="preserve">♀ Venus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21684" xml:space="preserve">☿ Mercurius. </s>
              <s xml:id="echoid-s21685" xml:space="preserve">☽ Luna. </s>
              <s xml:id="echoid-s21686" xml:space="preserve">octauum cælum, quod firmamentum ap-
                <lb/>
              pellant, infixis stellis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21687" xml:space="preserve">hærentibus eſt attributum, maximum & </s>
              <s xml:id="echoid-s21688" xml:space="preserve">capaciſſimum, quoniam reliqua omnia
                <lb/>
              continet, tanquam omnium locus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21689" xml:space="preserve">Numerus orbium ex celeritate inferiorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21690" xml:space="preserve">ex tarditate ſuperiorum ſy-
                <lb/>
              derum deprebenſus eſt, nam ſydera, quæ in mundo lucent, ſuperiora tardius mouentur, inferiora uerò cele-
                <lb/>
              rius. </s>
              <s xml:id="echoid-s21691" xml:space="preserve">Sumitur quoque ordinis argumentum ex eo, quod altiora corpora ab inferiora ſunt, cum inter oculos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21692" xml:space="preserve">
                <lb/>
              nos in imo habitemus, quod oculis noſtris proximum eſt, occultat ea, quæ ſuperiora ſunt, cum inter oculos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21693" xml:space="preserve">
                <lb/>
              corpus ſublimius interponitur, addito eo diſcrimine, quod eſt inter terminum uiſionis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21694" xml:space="preserve">locum, in quo uere ſi-
                <lb/>
              turn eſt ſydus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21695" xml:space="preserve">quod quidem diſcrimen aſpectus diuer ſitas uocatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21696" xml:space="preserve">quæ nil aliud eſt, quàm maioris circuli ar-
                <lb/>
              cus, qui ſupra uerticem tranſit duabus lineis interceptus, quarum alteram ab orbis centro, alteram ab ocu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.317-03" xlink:href="note-514.01.317-03a" xml:space="preserve">30</note>
              lo ſupraterræ planum produci imaginamur, ita ut & </s>
              <s xml:id="echoid-s21697" xml:space="preserve">per centrum ſydris tranſiens in arcum prædictum ter-
                <lb/>
              minetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21698" xml:space="preserve">Linea uero illa, quæ ab orbis centro per medium ſydus ad arcum in ſignifero produci imaginamur,
                <lb/>
              ueri loci linea nuncupatur, eſt enim tanquam index ueri ſyderis loci, ſed ea, quæ ab oculo per medium ſydus
                <lb/>
              ad ſigniferum peruenit, apparentis loci linea nominatur, quoniam apparentem non uerum ſyderis locum in ſi-
                <lb/>
              gnifero ponit. </s>
              <s xml:id="echoid-s21699" xml:space="preserve">Vnde angulus inter duas prædictas lineas interceptus, diſcriminis eius interuallum erit, quod
                <lb/>
              tanto maius erit, quanto depreßiori loco ſydus erit collocatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21700" xml:space="preserve">ad horizontem proximum. </s>
              <s xml:id="echoid-s21701" xml:space="preserve">Sed cum ſy-
                <lb/>
              dus imminet uertici, nullum diſcri
                <lb/>
                <figure xlink:label="fig-514.01.317-01" xlink:href="fig-514.01.317-01a" number="127">
                  <description xml:id="echoid-description73" xml:space="preserve">a. centrum mundi.
                    <lb/>
                  b. oculus in ſuperficie terræ
                    <lb/>
                  c. ſydus.
                    <lb/>
                  d. uertex.
                    <lb/>
                  b c a. angulus diuerſitatis.</description>
                  <variables xml:id="echoid-variables85" xml:space="preserve">c d 6 a</variables>
                </figure>
              men aſpectus est, quoniam lineæ
                <lb/>
              illæ in unam coeunt, ideo diſcri-
                <lb/>
              men huiuſmodi in Luna maximũ
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.317-04" xlink:href="note-514.01.317-04a" xml:space="preserve">40</note>
              eſt, paruum in Sole, uix ſenſibile
                <lb/>
              in Marte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21702" xml:space="preserve">nullo modo in ſupe-
                <lb/>
              rioribus dignoſci poteſt, quoniam
                <lb/>
              ab oculis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21703" xml:space="preserve">a centro maxime ab-
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21704" xml:space="preserve">Deſcriptio autem dictorum eſt bæc. </s>
              <s xml:id="echoid-s21705" xml:space="preserve">Luna igitur, quoniam uelocißimo curſufertur, maiorq́ habet ui-
                <lb/>
              ſionis diſcrimina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21706" xml:space="preserve">quia demum Solem impedit, proxima terris est, quoniam uero aliqua ex prædictis ra-
                <lb/>
              tionibus concluditur, Martis, Iouis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21707" xml:space="preserve">Saturni ſydera ſupra Solem collocari, ideo Martis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21708" xml:space="preserve">Veneris or-
                <lb/>
              bes ſub Sole eſſe colligemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21709" xml:space="preserve">Cæterum & </s>
              <s xml:id="echoid-s21710" xml:space="preserve">ea ratio cogit nos infra Solem duo illa ſydera collocare, quod
                <lb/>
              ſeruatur proportio interualli a Sole ad terræ centrum, quoniam nimium eſſet interuallum inter Lunam,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s21711" xml:space="preserve">Solem, niſi ſydera illa cum ſuis orbibus interponerentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21712" xml:space="preserve">unde diamerorum rationes, quæ tabu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.317-05" xlink:href="note-514.01.317-05a" xml:space="preserve">50</note>
              lis collectæ uidentur, ſeruari poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21713" xml:space="preserve">Rationi quoque conſentaneum est Solem medium eſſe & </s>
              <s xml:id="echoid-s21714" xml:space="preserve">ſu -
                <lb/>
              periores planetas ab inſerioribus diuidere, quoniam inferiores una inter ſe uerſationum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21715" xml:space="preserve">motionum
                <lb/>
              ratione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21716" xml:space="preserve">ſimilitudine conueniunt, alia uero ſuperiores. </s>
              <s xml:id="echoid-s21717" xml:space="preserve">illi in epicyclis, hi in deferentibus orbibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21718" xml:space="preserve">Sol igitur
                <lb/>
              oculus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21719" xml:space="preserve">cor mundi est, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21720" xml:space="preserve">tanquam rex, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21721" xml:space="preserve">dominus in medio collocatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21722" xml:space="preserve">Defficile uerò est iudicare de
                <lb/>
              Mercurio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21723" xml:space="preserve">Venere, quis eorum ſuperior ſit, quoniam pari fermè uolubilitate uerſantur, paruum est aſpe-
                <lb/>
              ctus diſcrumen, nec percipitur quis eorum alternm occultet. </s>
              <s xml:id="echoid-s21724" xml:space="preserve">Quiuero ſpeculationibus aptiores fuerunt, natura
                <lb/>
              intentionem coniectantes dixere. </s>
              <s xml:id="echoid-s21725" xml:space="preserve">naturam effeciſſe planetarum orbes ab ecliptica inclinatos ut in coitu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21726" xml:space="preserve">
                <lb/>
              obiectu ſyderum id punctu euitare poſſent, quod diametro obijcitur, nam Solis uicinitas illis foret noxia, quo
                <lb/>
              niam luminis defectum parit quem combuſtionẽ barbari uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s21727" xml:space="preserve">obiectus etiam, quem oppoſitionem dicunt,
                <lb/>
              ſi toto diametro fiat, eclipſim facit, qualem Luna ſingulis menſibus pateretur, niſi ab ecliptica iter defle-
                <lb/>
              cteret. </s>
              <s xml:id="echoid-s21728" xml:space="preserve">Hinc eſt quod rerum natura parens magis hanc noxam euitare uoluit in his ſyderibus, quæ ſunt circa
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.317-06" xlink:href="note-514.01.317-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>