Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
[41] A B
[42] ... adiectio.G. H. abacus.G. cymatium.I. echinus.K. annuli.L. hypotrachelium.M. aſtragalus.N. apotheſis. S R Q P O G H I K L M N F E D C B A
[43] A. epiſtylium.B. Guttæ.C. regulaD. faſcia.E. femur.F. Canalis.G. Me-topa.H. ſemimetopa.F. E. triglyphus.I. capitulum triglyphi.K. cymatium.L. corona.M. cymatium coronæ.N. tympanum.O P Q. partes faſtigij, quæ reſpon-dent partibus coronæ.R. ſima.S. Acroterium. S R Q P O N M L K I H q F E D C B A
[44] a tilg@iftb metopęmodſusodiaſtiſoſ.tetraſti@oſdiaſtiloſmodolo@exaſtiſo@Striarum modus. c.Centrum quadrati. a.ſiſtiſoſ modvcxaſtilosſiſtiloſtetraſtiloſ b a b a b a a c c c c a a
[45] ICHNOGRAPHIA PROSTRLOS.
[46] ORTHOGRAPHIA PROSTRLOS.
[47] FIGVRA EXA STTLI DORICI.
[48] A B. altitudo ad lacunaria.C. D. luminis altitudo.C. E. luminis latitudo inferior.D F. ſuperior luminis latitudo.C. G. craſſitudo antepagmentorum inferior.D. H. craſſitudo antepagmentorũ ſuperior.I. Supercilium.K. cymatium.M. antepagmentũ.N. hyperthy-ron.O. cymatium Doricum.P. corona plana cum cymatio.Q R. altitudo antepagmenti.S. Tympanum.T. impagines.V. ſcapi cardinales.X. impagines.r. Z. cymatia. A P N K I F D H V Q M Y S T S X E C B R G
[49] I. Corona.f. Ancones.d. hyperthyron.c. folium.e. cymatia.I E. ſcapusg. cymatium.h. replum.A B. Altitudo ad lacunaria.D. corona.G. by-perthyron.H. cymatium.I. prima corſa.K. ſecunda corſa.L. Tertia corſa.M. Tympana.N. impagines.O. ſcapi.C. hyperthyron. r d f e D C C I o o N N g G M M H g N N L K M M I E B
[50] A. corona.O. cymatium Lesbium.P. cymatium Doricum.Q. Hyperthyron.R. Cyma-tium antepagmentorum.S. Aſtragali.T. Prima faſcia.S. ſecunda faſcia.V. Tertia faſcia.X X. ſcapus.Y. cymatium.Z. replum.I. Tympanum.K K. impages. A O p Q R Q X s Q s R s V I s T I I I I K K I I X
[51] P. Corona.o. Aſtragalus lesbi.C. cymatium Doricum.N. Hy-perthyrum.K. cymatium.F. Aſtragalus.IONICDORICCORINTH D P A O O C N P e C k H F R S L V K S T I
[52] Tuſcanici capituli partes.E. Abacus.F. Echinus.G. Annulus.H I K L. Hypotrachelium cum Apophygi.f a q. ſpatia centrorum.A B C. partes ſpiræ quibus in ueſtigio pariter A B C. reſpondet.A. Apopbygis.B. Torus.C. Plinthus. M E F q G H I k L h d C b a e D A a B C C B A A B C
[Figure 53]
[54] TVSCAN AE AEDIS COMPOSIT AE DISPOSITIO.
[Figure 55]
[56] a 4 3 2 1 o
[57] b 3 d e 2 1 f c a
[58] Ichnographia, orthographia, & ſchiographia œdis peripterœ.
[59] FRABES COMPACTILES.
[60] Figura apponenda erat in fine primi capitis huius libri.e c g a d b h h f
< >
page |< < (288) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div734" type="section" level="2" n="137">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s21854" xml:space="preserve">
                <pb o="288" file="514.01.320" n="320" rhead="LIBER"/>
              conſentaneum eſt mediam longitudinem tan to minorem eſſe maiori, quanto ipſa est maior minori. </s>
              <s xml:id="echoid-s21855" xml:space="preserve">Ex his be-
                <lb/>
              te conſideratis elicitur ſignum omne inuentum tam in eccentrico, quàm in epicyclo in circinatione, quo remo-
                <lb/>
              ius a maiori longitudine aberit, eo centro terræ propinquius futurum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21856" xml:space="preserve">ſigna, quæ æqualiter a iugo abe-
                <lb/>
              runt, æque etiam a terræ centro aberunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21857" xml:space="preserve">Ex his omnis apparens motuum diuerſitas conſideratur: </s>
              <s xml:id="echoid-s21858" xml:space="preserve">immo his
                <lb/>
              obſeruationibus ſeruatur eorum, quæ uidentur, diuerſitas. </s>
              <s xml:id="echoid-s21859" xml:space="preserve">ideo quàm cautiſſimè ea uocabula ſunt perpen-
                <lb/>
              denda, quoniam ad id inuenta ſunt, ut eo, quo poſſumus modo, cœleſtes res, earumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s21860" xml:space="preserve">motiones declaremus:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s21861" xml:space="preserve">quoniam neque epicyclum, nec iugum, nec deferens, nec aliud quippiam in cœlo inuenimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21862" xml:space="preserve">Videamus ergo
                <lb/>
              qua ratione motuum diuerſitas deprebendatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21863" xml:space="preserve">Statuatur ſydus moueri, atque a ſuo eccentrico ſine medio
                <lb/>
              deferri, licet æquabiliter ſuper ſuo centro moueatur, tamen tenorem ſuum mutare uidebitur ſigno quolibet in
                <lb/>
              circinatione mutato, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21864" xml:space="preserve">ad centrum mundi uariam rationem habebit. </s>
              <s xml:id="echoid-s21865" xml:space="preserve">Ratio hæc optica inſpectione ſeruatur
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.320-01" xlink:href="note-514.01.320-01a" xml:space="preserve">10</note>
              nam licet multa æquabili celeritate moueantur, tamen quæ longius abſunt, minus celeriter moueri uidentur,
                <lb/>
              quàm proxima. </s>
              <s xml:id="echoid-s21866" xml:space="preserve">Quare cum ſyderum obſeruatores cognouerint Solem in diuerſis ſigniferi partibus, diuerſis
                <lb/>
              modis moueri, cum uellent diuerſitatem huiuſmodi ſeruare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21867" xml:space="preserve">nollent tam diuino corpori tantam inæquabi-
                <lb/>
              litatem tribuere, plures orbes commenti ſunt, quorum centra non eſſent eodem loco, in quo centrum mundi
                <lb/>
              collocatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21868" xml:space="preserve">Accidit igitur tardiorem uideri ſyderis motum cum in iugo eſt, quàm alio in loco circinationis a iu-
                <lb/>
              go remoto. </s>
              <s xml:id="echoid-s21869" xml:space="preserve">Quoniam in iugo longiſſime abeſt ab orbis medio centro. </s>
              <s xml:id="echoid-s21870" xml:space="preserve">Est & </s>
              <s xml:id="echoid-s21871" xml:space="preserve">alia in motu diuerſitas: </s>
              <s xml:id="echoid-s21872" xml:space="preserve">nam ſi
                <lb/>
              ſydus ab epicyclo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21873" xml:space="preserve">epicyclus a concentrico feratur, non propterea ceſſaret diuerſitas, quoniam ſydus ab
                <lb/>
              utroque in orientem delatum celerius moueri uideretur, quàm ſi a concentrico ſolo ferretur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21874" xml:space="preserve">in epicyclo aut
                <lb/>
              ſtationem, aut regreſſum faceret. </s>
              <s xml:id="echoid-s21875" xml:space="preserve">nam in contactu earum linearum, quæ a centro ducuntur ad epicyclum, uide
                <lb/>
              tur ſydus quatenus ad epicycli motum pertinet, uidetnr inquam ſtare, ſed in altero circinationis dimidio pro-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.320-02" xlink:href="note-514.01.320-02a" xml:space="preserve">20</note>
              gredi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21876" xml:space="preserve">in altero regredi. </s>
              <s xml:id="echoid-s21877" xml:space="preserve">Ecce exemplum. </s>
              <s xml:id="echoid-s21878" xml:space="preserve">Currat equus circa maximi circuli ambitum, currentem equum
                <lb/>
              cernat aliquis extra longiſſime ab eo circulo abſens, certe ſiet ut interim uelox, interim tardus, nonnunquã etiã
                <lb/>
              immotus uideatur, ſiet etiam vt interdum progredi, aliàs regredi iudicetur, quamuis æquabili curſu moueatur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s21879" xml:space="preserve">hoc autem accidit a circuli natura, quæ (ut ait Ariſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s21880" xml:space="preserve">in mechan.) </s>
              <s xml:id="echoid-s21881" xml:space="preserve">contrariijs constat. </s>
              <s xml:id="echoid-s21882" xml:space="preserve">Ita ſydus in arcu ſu-
                <lb/>
              periori in earum linearum contactu firmum uidebitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21883" xml:space="preserve">immotum nobis, qui in imo longe abſentes mora-
                <lb/>
              mur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21884" xml:space="preserve">Sed in loco ſummo ingo oppoſito uelociſſime moueri cenſebitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21885" xml:space="preserve">in ſummo iugo interdum tardius ui-
                <lb/>
              debitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21886" xml:space="preserve">Sed in arcu ſuperno epicycli poſt contactum earum linearum, Sol ſi epicyclum haberet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21887" xml:space="preserve">Luna ab
                <lb/>
              oriente in occidentem defererntur, ſed in arcu inferno a deferente ducerentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21888" xml:space="preserve">Sed alia ſydera contrarios ha-
                <lb/>
              bent motus: </s>
              <s xml:id="echoid-s21889" xml:space="preserve">hinc eſt, quod eorum motus duplici motione conſtat, quarum una eſt epicycli, altera deferentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s21890" xml:space="preserve">
                <lb/>
              quod perinde eſt, ac ſi quis a trireme ulterius ducatur, ipſe interim per foros obambularet, unde ſi utraque mo
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.320-03" xlink:href="note-514.01.320-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tio ſit orientem uerſus, tunc ſydus duplici motione perlatum uelocius mouebitur, quod non ſecus eſt, ac ſi
                <lb/>
              quis ulterius a trireme delatus, ipſe quoque a puppi ad proram deambulando perueniret. </s>
              <s xml:id="echoid-s21891" xml:space="preserve">Verum ſi planeta
                <lb/>
              contraria latione æquabiliter ſeratur, ita ut quantum una latione progrediatur, tantundem altera regredia-
                <lb/>
              tur, certe ſtare uidebitur, ac ſi quis tantum a prora ad puppim ambularet, quantum ulterius a trireme dela-
                <lb/>
              tus eſſet, ſed ſi inæquales ſunt motiones, celerior uincet: </s>
              <s xml:id="echoid-s21892" xml:space="preserve">unde ſi deferentis motio celerior erit quàm epicycli,
                <lb/>
              ſydus in orientem ferretur, ſi ab epicyclo celerius ducetur, in occidentem delabetur & </s>
              <s xml:id="echoid-s21893" xml:space="preserve">hac ratione regrediens
                <lb/>
              dicetur, ac ſi quis minus regrederetur quàm a trireme ultra delatus foret, uidebitur certe progredi, ſed ſi plus
                <lb/>
              innitatur curſui, regredi uidebitur, unde status & </s>
              <s xml:id="echoid-s21894" xml:space="preserve">regreſſus quinque ſyderibus aduenit in arcu inſeriori epi-
                <lb/>
              cycli, quoniam his locis ab epicylo contra deferentis lationem feruntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21895" xml:space="preserve">Accidit autem aliquibus in locis
                <lb/>
              epicycli motionem parem eſſe, aliqutbus uero uelociorem motione deferentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s21896" xml:space="preserve">Sed Soli & </s>
              <s xml:id="echoid-s21897" xml:space="preserve">Lunæ ſtatus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21898" xml:space="preserve">re-
                <lb/>
              greſſus eueniret in arcu ſupremo epicycli, nam eo loco epicyclus contra deferentem nititur, ſed quoniam nec
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.320-04" xlink:href="note-514.01.320-04a" xml:space="preserve">40</note>
              eum uincit, nec illi par eſt, ideo Soli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21899" xml:space="preserve">Lunæ, neque ſtatus, neque regreßus dari ſolet, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s21900" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s21901" xml:space="preserve">innuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s21902" xml:space="preserve">Soli
                <lb/>
              igitur aut deferens extra centrum, aut epicyclus cum concentrico dabitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21903" xml:space="preserve">nam ſi Sol in cireinatione ſuperna
                <lb/>
              ab oriente, in occidentem fertur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21904" xml:space="preserve">ſi motio epicycli tam ſimilis ſit motioni eccentrici, quàm concentrici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21905" xml:space="preserve">
                <lb/>
              præterea eadem ſit ratio diametri eccentrici ad diametrum concentrici, quæ eſt interualli centrorum ad ſemi-
                <lb/>
              diametrum epicycli, utrum poſueris, conſequetur idem motionis aſpectus. </s>
              <s xml:id="echoid-s21906" xml:space="preserve">Sed quoniam eccentrici modus uni-
                <lb/>
              ca motione contentus eſt, ideo magis adſcitus eſt, quàm modus epicycli. </s>
              <s xml:id="echoid-s21907" xml:space="preserve">Qua uero ratione centrorum inter-
                <lb/>
              ualli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21908" xml:space="preserve">iugi locus deprehenſus eſt, dicam breuiter. </s>
              <s xml:id="echoid-s21909" xml:space="preserve">Quatuor præcipuas partes tanquam puncta in ſignifero
                <lb/>
              ſumpſere, duas equinoctijs, duas ſolſtitijs dedere medijs: </s>
              <s xml:id="echoid-s21910" xml:space="preserve">a motionum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21911" xml:space="preserve">temporum interuallis, centrorum
                <lb/>
              ſpatium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21912" xml:space="preserve">iugi locum percepere. </s>
              <s xml:id="echoid-s21913" xml:space="preserve">Imaginemur lineas duas, ducatur altera a centro deferentis Solis ad Solis
                <lb/>
              centrum, altera æque diſtans ab orbis centro ad ſigniferum, quæ linea medij motus appellatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21914" xml:space="preserve">certum eſt has
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.320-05" xlink:href="note-514.01.320-05a" xml:space="preserve">50</note>
              duas lineas eundem tenorem ſeruaturas, dum in orbem uoluentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21915" xml:space="preserve">Quoniam linea ueri motus est ea, quæ a
                <lb/>
              centro vniuerſi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21916" xml:space="preserve">Solis centrum uſque ad ſigniferum pertingit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21917" xml:space="preserve">arcus interceptus inter lineam ueri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21918" xml:space="preserve">
                <lb/>
              lineam medij motus æquatio Solis dicitur, quæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s21919" xml:space="preserve">in iugo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21920" xml:space="preserve">in antiiugo nulla est, utraque enim linea in
                <lb/>
              unam coit. </s>
              <s xml:id="echoid-s21921" xml:space="preserve">ſed in medijs longitudinibus maxima est proportione, ſed in ſignis æque a iugo distantibus æ-
                <lb/>
              quationes æquabiles ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21922" xml:space="preserve">tanto maiores, quanto longitudini mediæ uiciniores habentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21923" xml:space="preserve">Medius ergo
                <lb/>
              motus ab Arietis initio iuxta ſignorum ordinem uſque ad lineam medij motus progreditur, quemadmodum
                <lb/>
              ex eodem loco, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21924" xml:space="preserve">uerus motus uſque ad lineam ueri motus defertur. </s>
              <s xml:id="echoid-s21925" xml:space="preserve">unde Solis argumentum, est ſigniferi ar-
                <lb/>
              cus interceptus inter lineam iugi eccentrici iuxta ſignorum ordinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s21926" xml:space="preserve">lineam medij motus, atque ita nomi-
                <lb/>
              natur, quoniam argumentamur ab eo æquationis angulum, quod est, cum in ſemicirculo inferiori linea medij
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.320-06" xlink:href="note-514.01.320-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>