Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
Table of figures
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 174
[out of range]
>
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 174
[out of range]
>
page
|<
<
(288)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div734
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
137
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s21854
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
288
"
file
="
514.01.320
"
n
="
320
"
rhead
="
LIBER
"/>
conſentaneum eſt mediam longitudinem tan to minorem eſſe maiori, quanto ipſa est maior minori. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21855
"
xml:space
="
preserve
">Ex his be-
<
lb
/>
te conſideratis elicitur ſignum omne inuentum tam in eccentrico, quàm in epicyclo in circinatione, quo remo-
<
lb
/>
ius a maiori longitudine aberit, eo centro terræ propinquius futurum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21856
"
xml:space
="
preserve
">ſigna, quæ æqualiter a iugo abe-
<
lb
/>
runt, æque etiam a terræ centro aberunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21857
"
xml:space
="
preserve
">Ex his omnis apparens motuum diuerſitas conſideratur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21858
"
xml:space
="
preserve
">immo his
<
lb
/>
obſeruationibus ſeruatur eorum, quæ uidentur, diuerſitas. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21859
"
xml:space
="
preserve
">ideo quàm cautiſſimè ea uocabula ſunt perpen-
<
lb
/>
denda, quoniam ad id inuenta ſunt, ut eo, quo poſſumus modo, cœleſtes res, earumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21860
"
xml:space
="
preserve
">motiones declaremus:
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21861
"
xml:space
="
preserve
">quoniam neque epicyclum, nec iugum, nec deferens, nec aliud quippiam in cœlo inuenimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21862
"
xml:space
="
preserve
">Videamus ergo
<
lb
/>
qua ratione motuum diuerſitas deprebendatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21863
"
xml:space
="
preserve
">Statuatur ſydus moueri, atque a ſuo eccentrico ſine medio
<
lb
/>
deferri, licet æquabiliter ſuper ſuo centro moueatur, tamen tenorem ſuum mutare uidebitur ſigno quolibet in
<
lb
/>
circinatione mutato, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21864
"
xml:space
="
preserve
">ad centrum mundi uariam rationem habebit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21865
"
xml:space
="
preserve
">Ratio hæc optica inſpectione ſeruatur
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.320-01
"
xlink:href
="
note-514.01.320-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
nam licet multa æquabili celeritate moueantur, tamen quæ longius abſunt, minus celeriter moueri uidentur,
<
lb
/>
quàm proxima. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21866
"
xml:space
="
preserve
">Quare cum ſyderum obſeruatores cognouerint Solem in diuerſis ſigniferi partibus, diuerſis
<
lb
/>
modis moueri, cum uellent diuerſitatem huiuſmodi ſeruare, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21867
"
xml:space
="
preserve
">nollent tam diuino corpori tantam inæquabi-
<
lb
/>
litatem tribuere, plures orbes commenti ſunt, quorum centra non eſſent eodem loco, in quo centrum mundi
<
lb
/>
collocatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21868
"
xml:space
="
preserve
">Accidit igitur tardiorem uideri ſyderis motum cum in iugo eſt, quàm alio in loco circinationis a iu-
<
lb
/>
go remoto. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21869
"
xml:space
="
preserve
">Quoniam in iugo longiſſime abeſt ab orbis medio centro. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21870
"
xml:space
="
preserve
">Est & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21871
"
xml:space
="
preserve
">alia in motu diuerſitas: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21872
"
xml:space
="
preserve
">nam ſi
<
lb
/>
ſydus ab epicyclo, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21873
"
xml:space
="
preserve
">epicyclus a concentrico feratur, non propterea ceſſaret diuerſitas, quoniam ſydus ab
<
lb
/>
utroque in orientem delatum celerius moueri uideretur, quàm ſi a concentrico ſolo ferretur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21874
"
xml:space
="
preserve
">in epicyclo aut
<
lb
/>
ſtationem, aut regreſſum faceret. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21875
"
xml:space
="
preserve
">nam in contactu earum linearum, quæ a centro ducuntur ad epicyclum, uide
<
lb
/>
tur ſydus quatenus ad epicycli motum pertinet, uidetnr inquam ſtare, ſed in altero circinationis dimidio pro-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.320-02
"
xlink:href
="
note-514.01.320-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
gredi, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21876
"
xml:space
="
preserve
">in altero regredi. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21877
"
xml:space
="
preserve
">Ecce exemplum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21878
"
xml:space
="
preserve
">Currat equus circa maximi circuli ambitum, currentem equum
<
lb
/>
cernat aliquis extra longiſſime ab eo circulo abſens, certe ſiet ut interim uelox, interim tardus, nonnunquã etiã
<
lb
/>
immotus uideatur, ſiet etiam vt interdum progredi, aliàs regredi iudicetur, quamuis æquabili curſu moueatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21879
"
xml:space
="
preserve
">hoc autem accidit a circuli natura, quæ (ut ait Ariſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21880
"
xml:space
="
preserve
">in mechan.) </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21881
"
xml:space
="
preserve
">contrariijs constat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21882
"
xml:space
="
preserve
">Ita ſydus in arcu ſu-
<
lb
/>
periori in earum linearum contactu firmum uidebitur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21883
"
xml:space
="
preserve
">immotum nobis, qui in imo longe abſentes mora-
<
lb
/>
mur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21884
"
xml:space
="
preserve
">Sed in loco ſummo ingo oppoſito uelociſſime moueri cenſebitur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21885
"
xml:space
="
preserve
">in ſummo iugo interdum tardius ui-
<
lb
/>
debitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21886
"
xml:space
="
preserve
">Sed in arcu ſuperno epicycli poſt contactum earum linearum, Sol ſi epicyclum haberet, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21887
"
xml:space
="
preserve
">Luna ab
<
lb
/>
oriente in occidentem defererntur, ſed in arcu inferno a deferente ducerentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21888
"
xml:space
="
preserve
">Sed alia ſydera contrarios ha-
<
lb
/>
bent motus: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21889
"
xml:space
="
preserve
">hinc eſt, quod eorum motus duplici motione conſtat, quarum una eſt epicycli, altera deferentis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21890
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
quod perinde eſt, ac ſi quis a trireme ulterius ducatur, ipſe interim per foros obambularet, unde ſi utraque mo
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.320-03
"
xlink:href
="
note-514.01.320-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
tio ſit orientem uerſus, tunc ſydus duplici motione perlatum uelocius mouebitur, quod non ſecus eſt, ac ſi
<
lb
/>
quis ulterius a trireme delatus, ipſe quoque a puppi ad proram deambulando perueniret. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21891
"
xml:space
="
preserve
">Verum ſi planeta
<
lb
/>
contraria latione æquabiliter ſeratur, ita ut quantum una latione progrediatur, tantundem altera regredia-
<
lb
/>
tur, certe ſtare uidebitur, ac ſi quis tantum a prora ad puppim ambularet, quantum ulterius a trireme dela-
<
lb
/>
tus eſſet, ſed ſi inæquales ſunt motiones, celerior uincet: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21892
"
xml:space
="
preserve
">unde ſi deferentis motio celerior erit quàm epicycli,
<
lb
/>
ſydus in orientem ferretur, ſi ab epicyclo celerius ducetur, in occidentem delabetur & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21893
"
xml:space
="
preserve
">hac ratione regrediens
<
lb
/>
dicetur, ac ſi quis minus regrederetur quàm a trireme ultra delatus foret, uidebitur certe progredi, ſed ſi plus
<
lb
/>
innitatur curſui, regredi uidebitur, unde status & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21894
"
xml:space
="
preserve
">regreſſus quinque ſyderibus aduenit in arcu inſeriori epi-
<
lb
/>
cycli, quoniam his locis ab epicylo contra deferentis lationem feruntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21895
"
xml:space
="
preserve
">Accidit autem aliquibus in locis
<
lb
/>
epicycli motionem parem eſſe, aliqutbus uero uelociorem motione deferentis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21896
"
xml:space
="
preserve
">Sed Soli & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21897
"
xml:space
="
preserve
">Lunæ ſtatus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21898
"
xml:space
="
preserve
">re-
<
lb
/>
greſſus eueniret in arcu ſupremo epicycli, nam eo loco epicyclus contra deferentem nititur, ſed quoniam nec
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.320-04
"
xlink:href
="
note-514.01.320-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
eum uincit, nec illi par eſt, ideo Soli, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21899
"
xml:space
="
preserve
">Lunæ, neque ſtatus, neque regreßus dari ſolet, quod & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21900
"
xml:space
="
preserve
">Vitr. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21901
"
xml:space
="
preserve
">innuit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21902
"
xml:space
="
preserve
">Soli
<
lb
/>
igitur aut deferens extra centrum, aut epicyclus cum concentrico dabitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21903
"
xml:space
="
preserve
">nam ſi Sol in cireinatione ſuperna
<
lb
/>
ab oriente, in occidentem fertur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21904
"
xml:space
="
preserve
">ſi motio epicycli tam ſimilis ſit motioni eccentrici, quàm concentrici, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21905
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
præterea eadem ſit ratio diametri eccentrici ad diametrum concentrici, quæ eſt interualli centrorum ad ſemi-
<
lb
/>
diametrum epicycli, utrum poſueris, conſequetur idem motionis aſpectus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21906
"
xml:space
="
preserve
">Sed quoniam eccentrici modus uni-
<
lb
/>
ca motione contentus eſt, ideo magis adſcitus eſt, quàm modus epicycli. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21907
"
xml:space
="
preserve
">Qua uero ratione centrorum inter-
<
lb
/>
ualli, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21908
"
xml:space
="
preserve
">iugi locus deprehenſus eſt, dicam breuiter. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21909
"
xml:space
="
preserve
">Quatuor præcipuas partes tanquam puncta in ſignifero
<
lb
/>
ſumpſere, duas equinoctijs, duas ſolſtitijs dedere medijs: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21910
"
xml:space
="
preserve
">a motionum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21911
"
xml:space
="
preserve
">temporum interuallis, centrorum
<
lb
/>
ſpatium, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21912
"
xml:space
="
preserve
">iugi locum percepere. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21913
"
xml:space
="
preserve
">Imaginemur lineas duas, ducatur altera a centro deferentis Solis ad Solis
<
lb
/>
centrum, altera æque diſtans ab orbis centro ad ſigniferum, quæ linea medij motus appellatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21914
"
xml:space
="
preserve
">certum eſt has
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.320-05
"
xlink:href
="
note-514.01.320-05a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
duas lineas eundem tenorem ſeruaturas, dum in orbem uoluentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21915
"
xml:space
="
preserve
">Quoniam linea ueri motus est ea, quæ a
<
lb
/>
centro vniuerſi, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21916
"
xml:space
="
preserve
">Solis centrum uſque ad ſigniferum pertingit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21917
"
xml:space
="
preserve
">arcus interceptus inter lineam ueri, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21918
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
lineam medij motus æquatio Solis dicitur, quæ & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21919
"
xml:space
="
preserve
">in iugo, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21920
"
xml:space
="
preserve
">in antiiugo nulla est, utraque enim linea in
<
lb
/>
unam coit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21921
"
xml:space
="
preserve
">ſed in medijs longitudinibus maxima est proportione, ſed in ſignis æque a iugo distantibus æ-
<
lb
/>
quationes æquabiles ſunt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21922
"
xml:space
="
preserve
">tanto maiores, quanto longitudini mediæ uiciniores habentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21923
"
xml:space
="
preserve
">Medius ergo
<
lb
/>
motus ab Arietis initio iuxta ſignorum ordinem uſque ad lineam medij motus progreditur, quemadmodum
<
lb
/>
ex eodem loco, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21924
"
xml:space
="
preserve
">uerus motus uſque ad lineam ueri motus defertur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21925
"
xml:space
="
preserve
">unde Solis argumentum, est ſigniferi ar-
<
lb
/>
cus interceptus inter lineam iugi eccentrici iuxta ſignorum ordinem, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s21926
"
xml:space
="
preserve
">lineam medij motus, atque ita nomi-
<
lb
/>
natur, quoniam argumentamur ab eo æquationis angulum, quod est, cum in ſemicirculo inferiori linea medij
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.320-06
"
xlink:href
="
note-514.01.320-06a
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
</
s
>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>