325293NONVS.
Cuius reiratio priuatim reddenda eſt.
percuſſœ in qua diximus parte, &
triangulo, Solis radio inbibentur
rectum agere curſum, & ignea ui leuantur in ſublime: hoc non protinus intelligi poteſt uiſu nostro, ideoq́;
exiſtimantur stare, unde, & nomen accepit statio. progreditur deinde eiuſdem radij uiolentia, & retroire cogit
uapor repercuſſas. Multo id magis in ueſpertino earum exortu, toto Sole aduerſo, cum in ſummas abſidas ex-
pelluntur. minimeq́; cernuntur, quoniam altißime abſunt, & minimo feruntur motu, tanto minore cum hoc
in altißimis abſidunt euenit ſignis. hunc locum exponit Zieglerus ita inquiens. Priuſquam Plinianam ſenten-
tiã declaremus, exemplum ſumamus ab Aetna monte, ibi uapor ignis in terrœ imo conceptus emittit candentes
lapides, ita Sol stellas expellit, quœ inferioribus locis, & terrœ uicinioribus reperiuntur. Sed in hac parte hoc
prædicto exemplo deeſt, quoniam lapidibus eiectis nullus ab alto uapor eos cogit ad ima redire, quomam ſua ui
1110& natura deorſum feruntur, ſed Sol iterum ſupraueniens uapore ſuo ſydera ad terram compellit, & retroire
cogit uapor repercuſſas. Huiuſmodi rationem inquit Plinius eſſe priuatam, boc est propriam ſuam, ut inquit
Ziegl. ſed uidetur poſtea mirari, quod ſibi id Plinius arroget, quo multo ante a Vitr. traditum est. Tanta
diuerſitas ſyderibus accidit, quoniam Solis radius alio tempore ſubintrat, & ea in altum eijcit, alio tempore
ſuprafertur, & ea ad terram deprimit. Quœ ſententia, inquit ille, multis & euidentibus rationibus reſelli
poteſt, è quibus una est bœc quomodo fieri poteſt, ut Sol qui infra stellarum orbem poſitus est, ſtellis ſupraue-
viat, & expellat, cogatq́; redire, nam ſi omnes stellœ ſunica ſuperficie unius ſpbœrponerentur, Sol tamen
terrœ propior oriens, aut occidens, poſſet deducere ſtellam, quœ in ſublimi, ut in ſua ſtatione permaneret. prœ
terea qui fiet, ut imaginemur cœleſtia corpora, quœ propria natura feruntur, ad Solis imperium expellantur?
& imperium illud nec temperatum, ſed uiolentum ſit, undeperpetuo durare non poſſet? Additur & illud, non
2220 oportere fortuitis expulſionibus eas res ſubijci, quæ ſine dubitatione ad orbiculares ambitus tanquam ad circi-
num referuntur. Ideo & Plinius, & Vitr. hoc loco ſatis conueniunt, caditq́; Vitruuij quœſtio, & ſolutio iuxta
modos, quos ſupra poſuimus in ſeruanda motuum diuerſitate.
rectum agere curſum, & ignea ui leuantur in ſublime: hoc non protinus intelligi poteſt uiſu nostro, ideoq́;
exiſtimantur stare, unde, & nomen accepit statio. progreditur deinde eiuſdem radij uiolentia, & retroire cogit
uapor repercuſſas. Multo id magis in ueſpertino earum exortu, toto Sole aduerſo, cum in ſummas abſidas ex-
pelluntur. minimeq́; cernuntur, quoniam altißime abſunt, & minimo feruntur motu, tanto minore cum hoc
in altißimis abſidunt euenit ſignis. hunc locum exponit Zieglerus ita inquiens. Priuſquam Plinianam ſenten-
tiã declaremus, exemplum ſumamus ab Aetna monte, ibi uapor ignis in terrœ imo conceptus emittit candentes
lapides, ita Sol stellas expellit, quœ inferioribus locis, & terrœ uicinioribus reperiuntur. Sed in hac parte hoc
prædicto exemplo deeſt, quoniam lapidibus eiectis nullus ab alto uapor eos cogit ad ima redire, quomam ſua ui
1110& natura deorſum feruntur, ſed Sol iterum ſupraueniens uapore ſuo ſydera ad terram compellit, & retroire
cogit uapor repercuſſas. Huiuſmodi rationem inquit Plinius eſſe priuatam, boc est propriam ſuam, ut inquit
Ziegl. ſed uidetur poſtea mirari, quod ſibi id Plinius arroget, quo multo ante a Vitr. traditum est. Tanta
diuerſitas ſyderibus accidit, quoniam Solis radius alio tempore ſubintrat, & ea in altum eijcit, alio tempore
ſuprafertur, & ea ad terram deprimit. Quœ ſententia, inquit ille, multis & euidentibus rationibus reſelli
poteſt, è quibus una est bœc quomodo fieri poteſt, ut Sol qui infra stellarum orbem poſitus est, ſtellis ſupraue-
viat, & expellat, cogatq́; redire, nam ſi omnes stellœ ſunica ſuperficie unius ſpbœrponerentur, Sol tamen
terrœ propior oriens, aut occidens, poſſet deducere ſtellam, quœ in ſublimi, ut in ſua ſtatione permaneret. prœ
terea qui fiet, ut imaginemur cœleſtia corpora, quœ propria natura feruntur, ad Solis imperium expellantur?
& imperium illud nec temperatum, ſed uiolentum ſit, undeperpetuo durare non poſſet? Additur & illud, non
2220 oportere fortuitis expulſionibus eas res ſubijci, quæ ſine dubitatione ad orbiculares ambitus tanquam ad circi-
num referuntur. Ideo & Plinius, & Vitr. hoc loco ſatis conueniunt, caditq́; Vitruuij quœſtio, & ſolutio iuxta
modos, quos ſupra poſuimus in ſeruanda motuum diuerſitate.
Iouis autem inter Martis, &
Saturni circinationem currens, maiorem quàm Mars, minorem quàm
Saturnus peruolat curſum. Item reliquæ ſtellæ, quo maiore abſunt ſpatio ab extremo cœlo, proxi-
mamq́; habent terræ circinationem, celerius percuere uidentur, quod quæ cunque earum minorem
circinationem peragens, ſæpius ſubiens præterit ſuperiorem. Quemadodum ſi in rota, qua ſi figuli
utuntur, impoſitæ fuerint ſeptem formicæ, canalesq́; totidem in rota facti ſint circũ centrum in imo,
accreſcentes ad extremum, in quibus hæ cogantur circinationem facere, uerſeturq́; rota in alteram
partem, neceſſe erit eas contra rotæ uerſationem nihil minus aduerſus itinera perficere, & quæ pro-
3330 ximum centrum habuerit celerius peruagari, quæq́; extremum orbem rotæ peraget, etiam ſi æ que
celeriter ambulet, propter magnitudinẽ circinationis multo tardius perficere curſum. Similiter aſtra
nitentia contra mundi curſum, ſuis itineribus perfic iunt circuitum, ſed cœli uerſatione redundatio-
nibus referuntur quotidiana temporis circulatione.
Saturnus peruolat curſum. Item reliquæ ſtellæ, quo maiore abſunt ſpatio ab extremo cœlo, proxi-
mamq́; habent terræ circinationem, celerius percuere uidentur, quod quæ cunque earum minorem
circinationem peragens, ſæpius ſubiens præterit ſuperiorem. Quemadodum ſi in rota, qua ſi figuli
utuntur, impoſitæ fuerint ſeptem formicæ, canalesq́; totidem in rota facti ſint circũ centrum in imo,
accreſcentes ad extremum, in quibus hæ cogantur circinationem facere, uerſeturq́; rota in alteram
partem, neceſſe erit eas contra rotæ uerſationem nihil minus aduerſus itinera perficere, & quæ pro-
3330 ximum centrum habuerit celerius peruagari, quæq́; extremum orbem rotæ peraget, etiam ſi æ que
celeriter ambulet, propter magnitudinẽ circinationis multo tardius perficere curſum. Similiter aſtra
nitentia contra mundi curſum, ſuis itineribus perfic iunt circuitum, ſed cœli uerſatione redundatio-
nibus referuntur quotidiana temporis circulatione.
Quod Vitr.
hoc loco dicit facile, &
pulcbrum est, &
a posterioribus aptè uſurpatum, ad oſtendendam
aduerſi motus, & contra, mundi curſum ſyderum uerſationem.
aduerſi motus, & contra, mundi curſum ſyderum uerſationem.
Esse autem alias ſtellas tem peratas, alias feruentes, etiamq́;
frigidas, hæc eſſe cauſa uidetur, quod
omnis ignis in ſuperiora loca habet ſcandentem flam mam, ergo Sol, æthera, qui eſt ſupra ſe, radijs
exurens efficit candentem, in quibus locis habet curſum Martis ſtella. Itaque feruens ab ardore So-
lis efficitur. Saturni autem quod eſt proxima extremo mundo, tangitq́; congelatas cœli regiones,
uehementer eſt frigida. Ex eo Iouis, cum inter uniuſque circuitiones habeat curſum, a refrigeratio-
4440 ne, caloreq́; eorum medio conuenientes, temperatiſsimosq́; uidetur habere effectus.
omnis ignis in ſuperiora loca habet ſcandentem flam mam, ergo Sol, æthera, qui eſt ſupra ſe, radijs
exurens efficit candentem, in quibus locis habet curſum Martis ſtella. Itaque feruens ab ardore So-
lis efficitur. Saturni autem quod eſt proxima extremo mundo, tangitq́; congelatas cœli regiones,
uehementer eſt frigida. Ex eo Iouis, cum inter uniuſque circuitiones habeat curſum, a refrigeratio-
4440 ne, caloreq́; eorum medio conuenientes, temperatiſsimosq́; uidetur habere effectus.
Vt Arcbitectus pbiloſophatur Vitr.
unde non eſt neceſſe, ut illi contra dicamus, certi cum ſimus, neque
calorem, neque frigus, neque affectionem uallam ad diuina illa corpora pertinere, quæ ignea putantur eſſe,
quoniam lucent, ſed uere nec pati, nec immutari poſſunt, neque propterea quod lucent, ignea ſunt putanda,
quoniam & multa noctu lucent animantia, & multa quæ inanima ſunt ſplendorem emittunt, in quibus nul-
lum ineſſe ignem cognoſcimus, arborum cortices, piſcium ſquamæ, oculi ferarum quarundam ſunt buiuſmo-
di. Sed ſi ſydus aliquod frigens, aliquod calens, dicitur, non eſt ob aliam cauſam, niſi quo ea ineſt in his facul-
tas, & uis, ut calorem, uel frigus inducere poſſint, unde influxus aliud non est, quàm occulta cœleſtium uls,
& qualitas, quæ nullius corpori mterpoſitione impediri potest. colligit demum Vitru. quæ hactenus per-
5550tractauit.
calorem, neque frigus, neque affectionem uallam ad diuina illa corpora pertinere, quæ ignea putantur eſſe,
quoniam lucent, ſed uere nec pati, nec immutari poſſunt, neque propterea quod lucent, ignea ſunt putanda,
quoniam & multa noctu lucent animantia, & multa quæ inanima ſunt ſplendorem emittunt, in quibus nul-
lum ineſſe ignem cognoſcimus, arborum cortices, piſcium ſquamæ, oculi ferarum quarundam ſunt buiuſmo-
di. Sed ſi ſydus aliquod frigens, aliquod calens, dicitur, non eſt ob aliam cauſam, niſi quo ea ineſt in his facul-
tas, & uis, ut calorem, uel frigus inducere poſſint, unde influxus aliud non est, quàm occulta cœleſtium uls,
& qualitas, quæ nullius corpori mterpoſitione impediri potest. colligit demum Vitru. quæ hactenus per-
5550tractauit.
Dezona duodecim ſignorum, &
ſeptem aſtrorum, contrarioq́;
eorum opere, ac curſu, quibus ra-
tionibus, & numeris tranſeunt ex ſignis in ſigna, & circuitum ſuum perſiciant, uti a præceptoribus
accepi, expoſui. Nunc de creſcenti lumine Lunæ, diminutioneq́; uti traditum eſt nobis a maioribus,
dicam. Beroſus quia Chaldeorum cititate, ſiue natione progreſſus in Aſia etiam diſciplinam patefe-
cit, ita eſt profeſſus. Pilam eſſe ex dimidia parte candentem, relique habere cæruleo colore. cum
autem curſum itineris ſui pergens ſubiret orbem Solis, tunc eam radijs, & impetu caloris corripi,
conuertiq́ candentem propter eius proprietatem luminis ad lumen. Cum autem ea euocata ad Solis
orbes ſuperiora ſpectet, tuncinferiotem partem eius, quod candens non ſit, propter aeris ſimilitudi-
nem obſcuram uideri, cum ad perpendiculum extet, ad eius radios totum lumen ad ſuperiorem ſpe-
6660 ciem retineri, (Ideſt totum eius ſic retineri lumen ut ſurſum ſpectet.) & tunc eam uocari primam.
tionibus, & numeris tranſeunt ex ſignis in ſigna, & circuitum ſuum perſiciant, uti a præceptoribus
accepi, expoſui. Nunc de creſcenti lumine Lunæ, diminutioneq́; uti traditum eſt nobis a maioribus,
dicam. Beroſus quia Chaldeorum cititate, ſiue natione progreſſus in Aſia etiam diſciplinam patefe-
cit, ita eſt profeſſus. Pilam eſſe ex dimidia parte candentem, relique habere cæruleo colore. cum
autem curſum itineris ſui pergens ſubiret orbem Solis, tunc eam radijs, & impetu caloris corripi,
conuertiq́ candentem propter eius proprietatem luminis ad lumen. Cum autem ea euocata ad Solis
orbes ſuperiora ſpectet, tuncinferiotem partem eius, quod candens non ſit, propter aeris ſimilitudi-
nem obſcuram uideri, cum ad perpendiculum extet, ad eius radios totum lumen ad ſuperiorem ſpe-
6660 ciem retineri, (Ideſt totum eius ſic retineri lumen ut ſurſum ſpectet.) & tunc eam uocari primam.